Słupecki Kazimierz (1782–1832), generał brygady WP, powstaniec 1830/31 r. Ur. 4 III w Zakroczymiu (pow. wyszogrodzki), był synem Tomasza, wójta (1798), a następnie burmistrza zakroczymskiego (1807), i Heleny z Turczyńskich, bratem Antoniny Heleny (ur. 1 III 1779), Klemensa Jana (ur. 23 XI 1784) i Józefa Franciszka (ur. 28 III 1791).
W marcu 1801 zaciągnął się S. do wojska pruskiego, z pułkiem piechoty «Ritz» odbył kampanię 1806 r. przeciwko Francji. W walkach pod Królewcem dostał się do niewoli francuskiej, skąd jako Polaka szybko go zwolniono i 7 XII 1806 wstąpił ochotniczo (wg S. Pomarańskiego już w stopniu podoficerskim) do 2. Pułku Piechoty (pp) Ks. Warsz., gdzie zapewne od początku uzyskał przydział do kompanii grenadierów, wkrótce też (20 XII t.r.) został podoficerem. Dn. 5 I 1807 awansował na podporucznika, a 10 II t.r., prawdopodobnie po bitwie pod Preussisch Eylau (Iławą Pruską, 7/8 II), na porucznika, co faktycznie było awansem na porucznika adiutanta-majora. W tym charakterze uczestniczył S. w kampanii t.r. przeciw Prusom. Brał udział w oblężeniu Grudziądza (IV – 30 VI), gdzie został ranny. Dn. 30 XII t.r. otrzymał awans na kapitana.
W r. 1809 walczył S. przeciwko Austrii w kompanii grenadierskiej 2. pp pod komendą Stanisława Potockiego (wg F. Gawrońskiego w dowodzonym przez Potockiego p. grenadierów); wedle relacji Joanny Żubrowej była to 7. kompania. Bił się pod Grzybowem (18 IV) i Raszynem (19 IV), brał też udział w zdobywaniu Zamościa (18–20 V), gdzie uczestniczył w szturmie na bramy Szczebrzeszyńską i Lubelską. Odznaczył się zwłaszcza podczas działań osłonowych na lewym brzegu Sanu w rejonie Sandomierza. Dn. 12 VI wyróżniono go za udział w potyczce pod wsią Wrzawy w widłach Wisły i Sanu, stanowiącej wstęp do bitwy w rejonie Gorzyc (13 VI); z częścią kompanii grenadierskiej odbił wówczas 40 jeńców. Nazwisko S-ego znalazło się na sporządzonej w r. 1809 przez Aleksandra Antoniego Sapiehę liście oficerów, o których odznaczenie prosił bezskutecznie marszałka A. Berthiera. Dopiero w r.n. S. dostał za tę kampanię Złoty Krzyż Virtuti Militari.
Dn. 13 lub 14 VII 1812 (dwie wersje stanu służby) S. awansował na szefa batalionu z jednoczesnym przeniesieniem do nowo formowanego pod dowództwem płk. Aleksandra Chodkiewicza 18. pp, znanego też pod nazwą 1. Pułku Piechoty Lit. (pp lit.). W r. 1813 uczestniczył z 1. pplit. w obronie Modlina; w oblężonej twierdzy przebywał przez 10 miesięcy, aż do jej poddania (1 XII 1813). Dostał się do niewoli rosyjskiej, skąd zwolniony został 14 IV 1814. Na etacie armii Ks. Warsz. znajdował się oficjalnie do 24 XII t.r. W okresie tym należał do elitarnej loży rytu szkockiego «Świątynia Izis».
W armii Król. Pol. uzyskał S. potwierdzenie promocji na majora (18 II 1815) wraz z przydziałem do stacjonującego w Sandomierskiem 2. Pułku Piechoty Liniowej (ppl.). Dn. 24 XII t.r. otrzymał nominację na podpułkownika (wg innej wersji stanu służby awans ten nastąpił dopiero 9 I 1816). Dn. 20 VI 1817 mianowany został dowódcą 2. ppl., a 18 X 1820 awansował do rangi pułkownika. W r. 1830 otrzymał Znak Honorowy za 23 lata «nieskazitelnej» służby. Zdaniem Ignacego Prądzyńskiego «nie był zdolny do jakiegokolwiek znaczenia ani w wojsku, ani w obywatelstwie»; zaliczano go, obok m. in. Wacława Sierakowskiego i Augusta Radwana, do grupy tzw. pułkowników satrapów, traktowanych z niechęcią zarówno przez kadrę oficerską jak i żołnierzy. W r. 1826 żona S-ego, Wiktoria, przekazała mu na własność, odziedziczony po ojcu, Franciszku Leopoldzie Lafontaine majątek Falęcin (pow. czerski). S. zajął się tam gospodarką, a w l. 1827–30 zbudował klasycystyczny dwór wg projektu Wilhelma Henryka Mintera. Od końca l. dwudziestych chorował na płuca, «ciężką chorobę, pochodzącą z gorliwości i poświęcenia się całkowitego dobru służby […], której ani wody ani doktorzy zagraniczni pomóc nie mogli» (list S-ego z 12 III 1831). Latem 1830 przebywał na kuracji za granicą. Po powrocie, na własną prośbę, został zwolniony przez w. ks. Konstantego ze służby czynnej, zachowując jednak dowództwo pułku.
Po wybuchu powstania listopadowego S. dołączył do szeregów powstańczych, pomimo stanu zdrowia i przynależności do grona oficerów przeciwnych kontynuowaniu walk. Początkowo (przełom listopada i grudnia 1830) przebywał ze swoim pułkiem w rejonie Końskich, gdzie, działając w ramach 2. Brygady 1. Dywizji Piechoty gen. Jana Krukowieckiego, rozbudowywał kompanie fizylierskie pułku i przygotowywał miasto do obrony przed ewentualnym atakiem. Następnie podążył ze swoją jednostką w kierunku Warszawy (w raportach do Krukowieckiego donosił o rozruchach w Kielcach i planie uwolnienia więźniów z kieleckiej prochowni oraz kazamat w Chęcinach), ale zanim tam dotarł na rozkaz wodza naczelnego gen. Józefa Chłopickiego, zdał w Radzyminie dowództwo pułku ppłk. Janowi Hiżowi. Wg jego własnej relacji przyczyną odejścia ze służby liniowej była postępująca choroba. Za pośrednictwem Krukowieckiego oddał się do dyspozycji Chłopickiego («abym tylko w oczach Publiczności za złego Polaka posądzony nie został»), jednocześnie wycofując się dyplomatycznie z dowodzenia Korpusem Żandarmerii, który jego zdaniem miał «szkaradną reputację» (list z 11 XII 1830). Dn. 27 XII 1830 przeniesiony został S. do sztabu gubernatora Warszawy gen. dyw. Stanisława Wojczyńskiego, gdzie de facto pełnił obowiązki jego zastępcy. Wg opinii Wacława Tokarza, jako podejrzany politycznie i przywiązany do dawnego porządku, został na żądanie Chłopickiego odsunięty od dowodzenia pułkiem liniowym i oddany do dyspozycji Komisji Rządowej Wojny. Na początku 1831 r. naczelny wódz ks. Michał Radziwiłł powierzył mu organizację 5. p. strzelców pieszych oraz Pułku Weteranów Czynnych, a z rozkazu Komisji Rządowej Wojny zajmował się również organizacją szpitali wojskowych. W maju t.r. S. skarżył się Krukowieckiemu na oficerów sztabu naczelnego wodza, którzy mieli oczerniać go przed gen. Janem Skrzyneckim, rozpuszczając w kwaterze głównej pogłoski o jego kontaktach z Rosjanami (list z 17 V 1831). Przez nowego gubernatora, gen. Krukowieckiego, 12 VI został mianowany wicedyrektorem Komisariatu Ubiorczego Wojska, faktycznie pełnił jednak obowiązki dyrektorskie od 17 VI do 7 IX. Wszedł również w skład powołanej 9 VI t.r. z upoważnienia Komisji Rządowej Wojny «Komisji Rozpoznawczej nominacji oficerskich», której celem była weryfikacja stopni nadanych w czasie powstania.
Gdy Skrzynecki pod naciskiem opinii publicznej powołał 28 VI 1831 wojskowy Komitet Rozpoznawczy, S. znalazł się wśród kilku wyższych rangą oficerów, którym postawiono zarzuty przyczynienia się do niepowodzenia wyprawy łysobyckiej przeciwko gen. F. Rüdigerowi, «knucia spisku przeciwko Rządowi Narodowemu» oraz utrzymywania kontaktów z nieprzyjacielem. Ostatni z zarzutów opierał się na denuncjacji Amancjusza Żarczyńskiego. Ów miał zdobyć we Lwowie informację o rzekomych kontaktach generałów: Józefa Hurtiga, Antoniego Jankowskiego, Jana Krukowieckiego, Antoniego Sałackiego, Ludwika Bukowskiego oraz płk. Jana Krysińskiego i S-ego z szefem wywiadu rosyjskiego w tym mieście płk. Brendlem. Rozpowszechniona po ich aresztowaniu plotka (przekazana m. in. przez szwedzkiego ochotnika S. J. Stille) głosiła, iż oficerowie ci, inspirowani przez gen. Jankowskiego, planowali nocą z 29 na 30 VI uwolnienie i uzbrojenie więźniów rosyjskich z obozów w okolicach Warszawy oraz Częstochowy i Wolborza (w sumie ok. 16 tys. ludzi), a następnie skierowanie ich na stolicę, gdzie, paląc most praski, uniemożliwić mieli Skrzyneckiemu przeprawę przez Wisłę, a armii rosyjskiej, stojącej wówczas pod Płockiem, ułatwić zajęcie Warszawy. Obok wymienionych wojskowych uwięziono również kilka osób cywilnych, w tym żonę rosyjskiego oficera Bazanowa, u której mieli się spotykać spiskowcy (np. 25 II 1831 z adiutantem feldmarszałka I. Dybicza). Podstawę aresztowania S-ego stanowiły donosy, opierające się wyłącznie na jego kontaktach towarzyskich i powiązaniach rodzinnych; wg Juliana U. Niemcewicza w związku z tą sprawą aresztowano także na krótko siostrę jego żony – Zofię Hauke. Jego samego i innych podejrzanych zatrzymano 29 VI i pod nadzorem nowego gubernatora gen. Andrzeja Ruttié osadzono na zamku. Wszyscy stanąć mieli przed Sądem Wojennym Nadzwyczajnym, ponadto powołano odrębną cywilną «Komisję do przejrzenia papierów osobom o spisek przeciw ojczyźnie obwinionym» (J. Głębocki). Nazajutrz po aresztowaniach komisja ta stwierdziła bezpodstawność stawianych S-emu zarzutów; nie został jednak zwolniony. „Gazeta Warszawska” (nr z 1 VII 1831) pisała, że S. «nie tylko na podejrzenie zasługuje, ale owszem, uważany być powinien za Polaka sprawie narodowej nieżyczliwego». Z więzienia wyszedł dopiero po zakończeniu śledztwa przez władze wojskowe, 8 lub 15 VIII. Dn. 20 VIII Sąd Nadzwyczajny Wojenny ogłosił wyrok, w którym stwierdzono, że S. «w całej rozciągłości prawa z uczynionego mu zarzutu do porozumień z nieprzyjacielem oczyszczonym i uniewinnionym został». Rząd Narodowy po zaznajomieniu się z raportem komisji cywilnej zobowiązał Skrzyneckiego do odwołania na łamach prasy stołecznej zarzutów przeciw S-emu, które uprzednio się tam pojawiały, oraz do opublikowania wyjątków ze skonfiskowanej mu korespondencji. Dn. 4 IX 1831 Komisja Rządowa Wojny, podkreślając zasługi i zalety S-ego jako oficera sztabowego, przedstawiła go do nominacji na dyrektora Komisariatu Ubiorczego z awansem na gen. brygady. S. zaś, zabiegając o tę nominację, pisał do Krukowieckiego (list z 2 IX 1831): «z tego korzystać nie będę, gdyż teraźniejsze nieszczęścia […] do tego stanu zdrowia mojego przywiodły, że na dwa miesiące życia mojego zaręczyć nie mogę». Wielu oficerów liniowych uważało ten awans za całkowicie niezasłużony.
Po upadku powstania S. wyjechał (wg Marka Tarczyńskiego około 23 IX 1831) w nie znanej bliżej misji dyplomatycznej do Berlina. Szybko jednak wrócił i uzyskawszy amnestię pozostał w kraju. Odsunął się od działalności publicznej i osiadł z rodziną w Falęcinie. Zmarł tu 16 XII 1832, zaziębiwszy się, wg Józefa Jaszowskiego, przy pracach gospodarskich; zapewne pochowany został na tamtejszym cmentarzu parafialnym. S. był odznaczony, poza już wspomnianym, Krzyżem Św. Włodzimierza 4 kl. (6/18 IV 1818), Krzyżem św. Anny 2. kl. (12/24 X 1819), zamienionym (26 VI/8 VII 1829) na Order św. Anny 2. kl. z Koroną Cesarską.
Z małżeństwa z Wiktorią (ur. 1795), młodszą córką Franciszka Leopolda Lafonataine’a (zob.), siostrą Zofii, żony gen. Maurycego Haukego (zob.), miał S. potomstwo, w tym córki: Helenę (ur. przed 1831) oraz Wiktorię, zamężną za Augustowskim, która w listopadzie 1858 zabiegała u Namiestnika Król. Pol., w imieniu własnym i rodzeństwa, o przyznaną matce w r. 1834 emeryturę po ojcu oraz o dodatek za Znak Honorowy. Wg Kazimierza W. Wójcickiego po śmierci S-ego żona, wyszła powtórnie za mąż za J. C. A. Lessla; zmarła w r. 1835 w Paryżu i tam została pochowana, jednak wedle akt Biura po byłej Komisji Rządowej Wojny śmierć jej nastąpiła 9 V 1849 (w l. 1834–9 pobierać miała z dziećmi emeryturę po S-m, AGAD: sygn. 492B k. 106).
Portret Lafontaine’ów (Wiktoria, żona S-ego jako dziecko z siostrą Zofią i rodzicami) nieznanego malarza, w: Portrety osobistości polskich znajdujące się w pokojach i w galerii pałacu w Wilanowie. Katalog, W. 1967 s. 99 (fot.), 100 (dot. żony S-ego); Portret rodziny Lafontain’ów, autorstwa K. Wojniakowskiego, pt. „Zebranie towarzyskie w parku” z r. 1798 w Muz. Narod. w W., w: Katalog wystawy sztuki warszawskiej, W. 1962 II 63 nr 78; – Szenic S., Cmentarz Powązkowski 1790–1850, W. 1979 s. 204 (dot. żony i jej rodziców); Małachowski-Łempicki, Wykaz pol. lóż wolnomularskich, s. 53, 194; Katalog rękopisów Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego, Pod red. H. Kozerskiej, W. 1973 II 226, 238, 247; – Baraniewski W., Jaroszewski T. S., Inny klasycyzm w Falęcinie, „Spotkania z zabytkami” 1992 nr 10 (68) s. 22–4 (dot. żony S-ego); Gembarzewski, Rodowody pułków polskich, W. 1935; Skowronek J., Z magnackiego gniazda do napoleońskiego wywiadu. Aleksander Sapieha, W. 1992; Tarczyński M., Generalicja powstania listopadowego 1830–1831, W. 1988; Tokarz W., Armia Królestwa Polskiego 1815–1830, Piotrków 1917 s. 66; – Barzykowski, Hist. powstania, IV–V; [Gawroński F. S.], Pamiętnik r. 1830/31 i kronika pamiętnikowa (1787–1831) pułkownika…, Wyd. J. Czubek, Kr. 1916 s. 221, 295; [Głębocki J.], Wspomnienie z roku 1830–1831 czyli treściwe przedstawienie dziejów tegoż okresu z powodu rocznicy 50-letniej w r. 1880 obchodzonej skreślił…, Kr. 1882 s. 223; Jaroszewski J., Pamiętnik dowódcy rakietników konnych, W. 1968 s. 45, 213; Materiały do dziejów Komisji Rządzącej z r. 1807, Wyd. M. Rostworowski, Kr. 1918 I 747 (dot. Tomasza, ojca S-ego); Mierosławski L., Rozbiór krytyczny kampanii 1831 roku i wywnioskowane z niej prawidła do wojny narodowej, Paryż 1845 I 27, 43; Niemcewicz J. U., Pamiętniki z 1830–1831 roku, Kr. 1909 s. 146–7, 149, 151; [Ostrowski A.], Żywot Tomasza Ostrowskiego ministra Rzeczypospolitej później prezesa Senatu…, Paryż 1836 s. 392 (raport płk. Stanisława Potockiego do gen. J. Pelletiera, Szczebrzeszyn 21 V 1809), 399 (rozkaz dzienny szefa sztabu gen. Stanisława Fiszera, Pniów 14 VI 1809); Prądzyński I., Pamiętniki, Kr. 1909 III 173; [Sierawski N.], Pamiętnik […] oficera konnego pułku gwardii za czasów w. ks. Konstantego, Lw. 1907 s. 43; Stille S. J., Podróż do Polski, W. 1985 s. 84, 139; Wójcicki K. W., Pamiętniki dziecka Warszawy i inne wspomnienia warszawskie, Wyd. J. W. Gomulicki, W. 1974 I 69, 70, 133, 149, 153, 245, 320, 380, 399, 455, II 23 (dot. żony S-ego i jej rodziny); Źródła do dziejów wojny polsko-rosyjskiej, W. 1933 III; Żubrowa J., Pamiętniki, „Księga Świata” 1860 cz. 2 s. 195–8, taż, w: Dał nam przykład Bonaparte. Wspomnienia i relacje żołnierzy polskich 1796–1815, Wyd. i oprac. R. Bielecki, A. T. Tyszka, Kr. 1984 II; AGAD: Władze Centralne Powstania Listopadowego – Akta Rządu Narod. sygn. 259 nr 9473 k. 265–266, 267, 269, sygn. 282 k. 5, 6, 7–8, 10–11, 12, 13, 15, 16, 17, 23–24, 51–52, 53–55, 90–91, 132–134, 135–136, 137, sygn. 330 k. 1, 4–9, sygn. 492 k. 8, sygn. 492B k. 105–108, sygn. 598 k. 6–7; B. Czart.: Ew. rkp. 641, 1529, 5487 I s. 66–67, rkp. 5297 IV s. 123–124, rkp. 5298 IV s. 63; B. Uniw. Warsz.: rkp. 548 vol. VI k. 24, 25–26, 27, 28–29v., 30–31, 31v., 32–33, 34–34v., 35, rkp. 560 vol. II k. 4, 6, 12–12v., 18, rkp. 569 vol. I k. 54–58v.; – Mater. Red. PSB: Życiorys S-ego przez S. Pomarańskiego (mszp.) oraz odpis z metryk chrztu S-ego i jego rodzeństwa z kościoła paraf. p. wezw. Podwyższenia Krzyża Św. w Zakroczymiu, nadesłany przez ks. Tadeusza Żebrowskiego z Płocka i odpis aktu zgonu S-ego z parafii św. Rocha w Jasieńcu, woj. radomskie (Falęcin).
Beata Nykiel