Strzyżowski Kazimierz Tadeusz (Casimir Thadée Strzyzowski) (1868–1962), farmaceuta, profesor chemii, toksykologii i farmakologii Université de Lausanne w Szwajcarii.
Ur. 6 I w Wiedniu, dokąd jego rodzice przybyli z okolic Tarnowa, pochodził z rodziny ziemiańskiej, był synem Zygmunta Romana i Teofilii Honoraty z domu Walczak-Bilińskiej.
S. ukończył II Obergymnasium (gimnazjum klasyczne z niemieckim językiem wykładowym) we Lwowie. Po stracie rodziców, od r. 1882, samodzielnie zarabiał na życie. W poszukiwaniu pracy wyjechał w r. 1884 do Turcji, ale po drodze zatrzymał się w Sofii i podjął praktykę w aptece tamtejszego farmaceuty Kolařa. Po trzech latach złożył egzamin na pomocnika farmaceuty (27 X 1887). Następnie w r. 1890 wyjechał do Szwajcarii i rozpoczął studia farmaceutyczne na uniw. w Lozannie. Specjalizował się pod kierunkiem Heinricha Brunnera; wspólnie opublikowali pracę Über die Bestandteile der serösen Flüssigkeit einer doppelseitigen Cystennierie („Journal Suisse de Chimie et de Pharmacie” 1892). Po uzyskaniu w r. 1892 dyplomu farmaceuty wrócił S. do Sofii, gdzie przez rok zarządzał państwową apteką szpitalną, a następnie pracował w laboratorium toksykologicznym przy Państw. Dyrekcji Służby Zdrowia. W tym okresie publikował prace na łamach wiedeńskiej „Pharmazeutische Post”, m.in. o bułgarskim opium oraz o zatruciach chininą i kwasem karbolowym. Od r. 1895 kontynuował studia w Lozannie i w r. 1898 uzyskał doktorat na podstawie rozprawy poświęconej rozkładowi morfiny w gnijących organizmach zwierzęcych (Physiologisch-toxikologische Studien. Beobachtungen über die Zersetzung des Morphins in faulenden Tierorganen, Zürich 1899); został wtedy asystentem Louisa Bourgeta, kierownika uniwersyteckiego laboratorium chemii fizjologicznej i terapeutycznej. Wspólnie z Brunnerem opublikował kolejną pracę, tym razem traktującą o przebarwieniach moczu pod wpływem metylenu (Sur urine verte ou bleu provenant de l’absorption du bleu de méthylène, „Journal Suisse de Chimie et de Pharmacie” 1898). Na zaproszenie rządu bułgarskiego zorganizował w r. 1899 i prowadził pracownię badania artykułów spożywczych w Warnie. W „Pharmazeutische Post” i „Österreichische Chemische Zeitung” opublikował m.in. prace o zastosowaniu reakcji Halphena do ilościowego oznaczania oleju bawełnianego oraz analizie mleka krowiego w Warnie.
W r. 1900, na wezwanie Bourgeta, wrócił S. do pracy na uniw. w Lozannie; mianowany profesorem chemii fizjologicznej i lekarskiej, objął w r. 1902 kierownictwo pracowni chemiczno-fizjologicznej. Ogłosił popularną pracę o dziejach i aktualnym stanie biochemii (La chimie biologique autrefois et aujourd’hui, Lausanne 1906). Opracował metodę wykrywania arszeniku u zwierząt, spopularyzowaną w USA przez B. Dalesa („Review of Analytical Work Done in 1906”, „Journal of the American Chemical Society” 1908), a także recepturę na tzw. miksturę Strzyżowskiego („Therapeutische Monatshefte” 1907), stosowaną przy zdenerwowaniu, anemii i osłabieniu (pirofosforan żelaza, chlorowodorek chininy i bromek sodu mieszane w kolejności zapobiegającej osadzaniu się chininy). Opublikował podręcznik chemii fizjologicznej i patologicznej, będący zarazem przewodnikiem po laboratorium (Cours de chimie physiologique et pathologique et guide de laboratoire à l’usage des étudiants, Lausanne 1910, Paris 1910). W tym okresie ukazało się też wiele prac przyczynkarskich S-ego, m.in. o jogurcie, płynie puchliny brzusznej, arsenie we włosach przy leczeniu atoksylem, wędrówce rtęci do włosów przy leczeniu syfilisu, a także przewodnik po odtrutkach.
Dn. 21 VI 1910 naturalizował się S. w Szwajcarii. Po śmierci Brunnera objął dodatkowo w r. 1910 Katedrę Chemii Farmaceutycznej i Toksykologicznej. Specjalizował się w mikroanalizie, m.in. w r. 1913 wynalazł aparat, który dzięki zastosowaniu ciśnienia odśrodkowego umożliwiał szybkie filtrowanie minimalnych ilości płynu. Jako rzeczoznawca sądowy w zakresie chemii opracował projekt statywu do wykonywania analizy krwi oraz rozpoznawania gatunków białka sposobem biologicznym („Zentralblatt für Bakteriologie” 1913). Na IX Międzynarodowym Kongresie Fizjologów w Groningen (2–6 IX 1913) zademonstrował możliwość stosowania centryfugi do oznaczania ilości białka w moczu. W l. 1916–17 zajmował się przetworami arsenobenzolowymi oraz znieczulającym działaniem trykany na zwierzęta. Na łamach „Revue Suisse de Médecine” (1920) ogłosił obszerną pracę o biologicznym działaniu cholesteryny.
W r. 1921 objął S. dodatkowo Katedrę Farmakologii. Na wzór tablic pierwiastków D. Mendelejewa i J. L. Meyera opublikował w „La Presse Médicale” (1923) własny układ okresowy 12 głównych pierwiastków chemicznych wchodzących w skład organizmów wyższych (wodór, węgiel, azot, tlen, sód, magnez, fosfor, siarka, chlor, potas, wapń, żelazo), zestawiając ich ciężary atomowe wg wprowadzonego przez siebie pojęcia «oktawy biologicznej». Kontynuując badania z zakresu medycyny sądowej, ogłosił wspólnie z J.-L. Nicodem pracę o śmiertelnym zatruciu kwasem octowym (Sur un cas d’intoxication méconnue mortelle provoquée par de l’acide acétique. Exposé de la marche des recherches, „Annale de médicine légale, de criminologie et de la Police scientifique” 1927). Zajmował się też problematyką reakcji krwi i jego nazwisko zostało w tym zakresie utrwalone w literaturze jako „Strzyzowski’s blood reaction” (P. V. Oustinoff, „La réaction de Strzyzowski sur le sang”, „American Journal of Police Science” 1929 nr 7). Jesienią 1932, na zaproszenie Wydz. Farmaceutycznego Uniw. Warsz., wygłosił S. tam kilka wykładów z zakresu chemii, farmakologii i toksykologii. Zaktualizował i poszerzył swój przewodnik po odtrutkach i opublikował go jako Nouveau tableau antidotique. Guide à l’usage du corps médical, des étudiants en médicine et en pharmacie (Genève 1936). Był członkiem Académie Internationale de Criminologie.
W okresie międzywojennym mieszkał S. w Lozannie w willi Lavoisier w dzielnicy Signal. W r. 1936 przeszedł na emeryturę i przeprowadził się do włoskojęzycznego kantonu Ticino. W r. 1939 otrzymał tytuł profesora honorowego Université de Lausanne. W l. 1956–60 mieszkał w Kapsztadzie w Afryce; następnie wrócił do Szwajcarii i osiadł w Viganello koło Lugano (kanton Ticino). W r. 1960 opublikował w Lozannie książkę Brèves réflexions sur l’homme, la médecine et l’univers. Dialogues entre un ancien professeur et un candidat au doktorat en médecine. Przedstawił w niej swe poglądy filozoficzne, historyczne i polityczne, opowiedział się za tolerancją w życiu społecznym oraz za dopuszczeniem eutanazji, rzetelnie opisał też zbrodnię katyńską, a przyszłość Europy widział w utworzeniu konfederacji stowarzyszonych państw, zorganizowanej na wzór Szwajcarii. Zmarł 25 VI 1962 w Viganello, nazajutrz zwłoki zostały poddane kremacji; w r. 1992, zgodnie z wolą S-ego, prochy rozsypano w Morzu Adriatyckim na wysokości Piranu.
S. był dwukrotnie żonaty. W r. 1897 poślubił w Bułgarii Helenę Szipow (Hélène Schipoff, 1875–1942), z którą miał córkę Konstancję Helenę (ur. 1905), żonę węgierskiego karykaturzysty i nauczyciela muzyki O. Szapara. Dn. 22 VI 1956 ożenił się w Kapsztadzie z Niemką Margarete Johanną Klarą Nagel (1908–2001) z domu Wilhelm, wg tradycji rodzinnej córką nieślubnego syna cesarza Wilhelma II; z tego związku nie miał dzieci, jedynie pasierbicę Renate Nagel, zamężną za Maxem Dahindenem, szwajcarskim dyplomatą.
Dictionnaire des professeurs de l’Université de Lausanne, Lausanne 2000; Neue Schweizer Biographie, Bazylea 1938 s. 520; Roeske W., Bibliografia polskiej historiografii farmaceutycznej 1816–1971, W. 1973; – Kazimierz Tadeusz Strzyżowski. 30-lecie pracy naukowej, „Wiad. Farmac.” R. 59: 1932 nr 41 s. 523–5 (fot.); Rembieliński R., Kuźnicka B., Historia farmacji, W. 1972; – Bertholet E., Le retour à la sainté et à la vie saine par le jeűne, Lausanne 1974; – „Naturwissenschaften” Bd. 2: 1914 nr 14; – Nekrologi z r. 1962: „Der Bund” (Berno) nr z 27 VI, „Gazette de Lausanne” nr z 28 VI; – Carlo Borromeo Pfarrarchiv w Wiedniu: Liber baptisatorum; Service des Archives et de la gestion de l’information documentaire de l’Université de Lausanne w Dorigny: sygn. K XIII 351 (rachunki laboratorium chemii fizjologicznej z l. 1929–36); Wiener Stadtarchiv w Wiedniu: Konskriptionsamt B96, Verzeichnis der in Wien geborenen Knaben; – Informacje pasierbicy i zięcia S-ego, Renate i Maxa Dahindenów z Montagnolii koło Lugano.
Jan Zieliński