Sołonowicz-Olbrychska Klementyna (1909–1995), pisarka dla młodzieży, autorka słuchowisk radiowych. Ur. 16 IX (niekiedy podawany błędny r. ur. 1919) w Drohiczynie nad Bugiem, była córką Kazimierza Sołonowicza i Zofii ze Śmiałowskich. Miała dwie siostry: Irenę (ur. 1908) i Krystynę (ur. 1915).
Dzieciństwo spędziła w należących do Zamoyskich majątkach Podzamcze i Pociłęż koło Maciejowic pod Garwolinem oraz w majątku Ostrowskich Korczew pod Drohiczynem, którymi administrował jej ojciec. Początkowe nauki pobierała w domu. W r. 1920 rodzina przeniosła się do Białegostoku, gdzie ojciec przyjął posadę urzędnika w sejmiku powiatowym przy starostwie, by córki mogły kształcić się w miejscowym gimnazjum żeńskim. S. od r. 1926 uczyła się w Gimnazjum im. J. I. Kraszewskiego w Drohiczynie. Po zdaniu w r. 1929 matury przez rok studiowała polonistykę na Uniw. Stefana Batorego w Wilnie; przyjaźniła się w tym czasie z Czesławem Miłoszem. Następnie wyjechała do Warszawy, gdzie zdała egzaminy do Szkoły Teatralnej i do Wyższej Szkoły Dziennikarskiej. Ostatecznie wybrała dziennikarstwo, które studiowała przez dwa lata. Jednocześnie odbywała praktykę w dziale administracyjnym warszawskiej redakcji „Czasu”, była tam też nieodpłatnie korektorką. Przy poparciu Ksawerego Pruszyńskiego publikowała sprawozdania dla działu miejskiego „Czasu”, następnie sprawozdania i noty teatralne. Pod koniec r. 1936 została terenową korespondentką „Czasu”; jako reporterka debiutowała reportażem pt. Trudna nauka czytania (Książka na wsi), ogłoszonym t.r. (nr 310; podpis.: Kl. Sołonowiczówna). Od r. 1937 drukowała reportaże ze swej podróży konnym dyliżansem po Polsce, m.in. w cyklach Po wsiach i miastach Pomorza, Na drogach bitwy Maciejowickiej, W Zakopanem po ulicach i drogach, Śladami niemczyzny, Jak się w Polsce podróżuje dyliżansem. Podjęła pierwsze próby literackie; w r. 1937 opublikowała w „Czasie” opowiadanie pt. „Panny na drutach” i młodość (nr 86; podpis.: Kl. Sołonowicz). Nadto od r. 1938 zajmowała się krytyką literacką. Przygotowywała nadal noty i artykuły, dotyczące pracy teatrów polskich, a także wywiady z Karolem Adwentowiczem i Juliuszem Osterwą, fascynowała ją zwłaszcza działalność «Reduty». W tym czasie rozpoczęła twórczość dla młodzieży; wydała przed r. 1939 książkę dla młodego czytelnika pt. Bursa nad wodą (z ilustr. kuzyna, Eugeniusza Śmiałowskiego), którą z perspektywy czasu sama oceniała jako słabą. W r. 1939 została członkiem Syndykatu Dziennikarzy Warszawskich. Była już wówczas żoną Franciszka Olbrychskiego, dziennikarza i publicysty; używała także podwójnego nazwiska.
Lata drugiej wojny światowej przebyła S-O. w Warszawie. Krótko pracowała jako sprzedawczyni papierosów w kawiarni przy ul. Szpitalnej, w której gromadzili się dziennikarze. W jej mieszkaniu przez dwa lata ukrywał się Rafał Praga wraz z żoną. Po upadku powstania warszawskiego w październiku 1944 znalazła się w obozie przejściowym w Pruszkowie, skąd wraz z rodziną przedostała się do krewnych w Łowickiem. Pod koniec r. 1945 przeniosła się do Łodzi, gdzie wykonywała drobne prace zlecone dla dziennika „Głos Robotniczy”. Ze względu na chorobę męża i obowiązki rodzinne, związane z opieką nad dziećmi, publikowała w tym czasie mało; w r. 1945 zamieściła kilka tekstów prozą w „Głosie Robotniczym” i „Przyjacielu” oraz kilka opowiadań dla dzieci w „Świerszczyku”. Dzięki interwencji Zofii Nałkowskiej otrzymywała niewielką pomoc finansową ze Związku Zawodowego Literatów Polskich. W r. 1946 wyjechała z dziećmi do Drohiczyna, gdzie dostała posadę nauczycielki francuskiego i polskiego w Liceum im. J. I. Kraszewskiego. Z mężem pozostała w czasowej separacji. Prowadziła tam jednocześnie teatr szkolny (debiutował w nim jej młodszy syn, Daniel Olbrychski); swą działalność na tym polu podsumowała w wydanej w r. 1991 książce Teatr radości (Teatr szkolny. Doświadczenia. Uwagi. Myśli, W.). Po zamknięciu liceum uczyła w szkole zawodowej i dojeżdżała do szkół w Ciechanowcu i Siemiatyczach. Pracę pedagogiczną przerwała z powodu ciężkiej niedomogi serca; od r. 1956 pozostawała na rencie inwalidzkiej. Powróciła w tym czasie do pracy literackiej. W r. 1955 otrzymała II nagrodę w konkursie dla nauczycieli za opowiadanie Rzeczpospolita szkolna, w r. 1956 zaczęła zamieszczać reportaże i opowiadania, m.in. w piśmie „Rodzina i Szkoła”.
W r. 1957 przeniosła się S.-O. się do Warszawy, gdzie pracował jej mąż. Nawiązała stałą współpracę z Redakcją Literacką dla Dzieci i Młodzieży Polskiego Radia, która od t.r. emitowała jej liczne słuchowiska oparte zwykle na faktach. S.-O. publikowała je nadto drukiem w zbiorach opowiadań: Anioł Gabriel z Paryża (W. 1962, Wyd. 2, W. 1976, adaptacja telewizyjna 1965), Decyzja (W. 1976), Jak mu powiedzieć (W. 1979). W l. 1966–7 Radiowy Teatr Młodych wyemitował cykl jej słuchowisk pt. Joanna (7 odcinków). W l. 1957, 1961, 1967–8, 1970 pisarka otrzymała nagrody i wyróżnienia w konkursach zamkniętych Polskiego Radia. Już recenzent jej pierwszych słuchowisk pisał: «Delikatna a zarazem sugestywna atmosfera uczuciowa […] stanowi o wartości jej skromnej, pozbawionej efektów, lecz wdzięcznej twórczości» (G. Lasota). Liczne opowiadania dla młodzieży ogłaszała m.in. w «Bibliotece Błękitnych Tarcz» i w serii «Ważne Sprawy Dziewcząt i Chłopców» oraz m.in. w „Płomyku” (1957–81) i „Świecie Młodych” (1974–82).
Świat kreowany przez S.-O-ą w powieściach i zbiorach opowiadań wiązał się z Drohiczynem i jego wiejskimi okolicami, zaś wielu bohaterów jej utworów było postaciami autentycznymi. Po wydaniu wysoko ocenionej przez krytyków i kilkakrotnie wznawianej powieści Zielona dziewczyna (W. 1969), poruszającej temat rozbitej rodziny, w maju 1970 została członkiem Związku Literatów Polskich (ZLP). Zajmowała się często problemami osób nieprzystosowanych i odrzucanych przez środowisko. Pisarstwo jej cechowały wyraziste tezy wychowawcze, oparte na przekonaniu o nadrzędnej wartości uczciwości i honoru. Doświadczenia pedagogiczne w środowisku prowincji dały jej materiał do opisania awansu społecznego młodzieży wiejskiej i małomiasteczkowej, ukazywanego jednak także z perspektywy rodziców opuszczanych przez dzieci. Problem ten przedstawiła w powieści Cierpki owoc tarniny (W. 1974, Wyd. 4, W. 1987), która miała też, nagrodzoną w konkursie Telewizji Polskiej, wersję teatralną wg jej własnego scenariusza (Powrót, 1971, druk: „Scena” 1971 nr 11). W powieści Majówka (W. 1977, Wyd. 2, W. 1979), wyróżnionej Harcerską Nagrodą Literacką w r. 1978, a w r. 1980 dyplomem honorowym Premio Europeo, przekraczając krąg młodzieżowych odbiorców, dała wnikliwe studium psychologiczne starości. Wysoki poziom osiągnęła też S.-O. w powieści Spotkania (W. 1986), w r. 1986 wyróżnionej nagrodą im. Jerzego Szczygła (przyznawaną utworom poświęconym problematyce niewidomych) i Harcerską Nagrodą Literacką II st.; autorka zanalizowała w niej agresywną postawę prowincjonalnej społeczności wobec ludzi odmiennych, np. z powodu kalectwa. Autobiograficzny charakter miała powieść O poranku (W. 1982). Podkreślano odrębność tematyki utworów S.-O-iej, stwierdzając m.in., iż «stosunkowo rzadko współczesna literatura młodzieżowa wkracza w taki świat – prowincjonalny, szary, artystycznie niewdzięczny» (D. Diłanian). Za twórczość dla młodzieży otrzymała w r. 1979 Nagrodę Prezesa Rady Ministrów. W styczniu 1990 wystąpiła z ZLP. Nie należała do żadnej partii politycznej. Zmarła 4 II 1995 w Warszawie, pochowana została na cmentarzu Powązkowskim (dawny Wojskowy) w Warszawie.
W małżeństwie z Franciszkiem Olbrychskim (1905–1981), miała S.-O. dwóch synów: Krzysztofa (ur. 1939), fizyka, i Daniela (ur. 1945), aktora.
W r. 1999 Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Drohiczynie przyjęła imię S.-O-iej.
Pol. Bibliogr. Liter. za l. 1962 i n.; Bartelski L. M., Polscy pisarze współcześni 1939–1991, W. 1995; Frycie S., Literatura dla dzieci i młodzieży w latach 1945–1970, T. 1: Proza, W. 1988; Nowy słownik literatury dla młodzieży, W. 1984; – Demska K., Klementyna Sołonowicz-Olbrychska, „Gaz. Wyborcza” 1995 nr 36; Diłanian D., Być razem, „Nowe Książki” 1987 nr 7/8 (fot.); taż, O poranku życia, tamże 1983 nr 8 (fot.); Iwaszkiewicz J., Wielka majówka, „Życie Warszawy” 1978 nr 166; [Natanson W.] W. N., O teatrze szkolnym, „Teatr” 1962 nr 2; Nowacka E., Klementyna Sołonowicz-Olbrychska, „Guliwer” 1995 nr 3; – Olbrychski D., Anioły wokół głowy, W. 1992 s. 12–16; – „Radio i Świat” 1957 nr 24; – Arch. B. ZLP w W.: Teczka osobowa S.-O-iej (fot.); IBL PAN: Arch. Pracowni Dok. Liter. XX w. (odpowiedź na ankietę z r. 1989); – Informacje syna, Daniela Olbrychskiego z W.
Ewa Głębicka