Szlegel (Szlegiel, Szlegl) Korneli (1817–1870), malarz, rysownik, publicysta.

Ur. 29 III w Stanisławowie lub we Lwowie. Najprawdopodobniej był wnukiem, wywodzącego się z niemieckiej rodziny Schlegell, Leopolda Szlegiela, ogrodnika i architekta nadw. Chodkiewiczów, synem Ludwika (?) Szlegiela, również ogrodnika i architekta, pracującego wspólnie z ojcem. Miał braci Karola, księdza katolickiego, w r. 1837 uczestnika spisku w Galicji, od r. 1841 emigranta we Francji, i nieznanego z imienia, oficera w wojsku rosyjskim.

S. ukończył we Lwowie gimnazjum, a następnie uczył się malarstwa w pracowni Karola Schweikarta. Od r. 1836 kształcił się w Wiedniu; z tego okresu znany jest jego obraz Zebranie towarzyskie w parku. W r. 1839 na krótko wrócił do Lwowa, skąd wyjechał do Pragi. Zainspirowany pieśnią Zabój albo o wielkiej klęsce z Rękopisu królodworskiego Václava Hanki, wykonał rysunek Zabój na skale śpiewający i ofiarował go do praskich zbiorów muzealnych. W l. 1840–1 zwiedzał Czechy, Saksonię i Bawarię, wykonując szkice miast, zamków i ruin (m.in. Widok Karlsteinu); prace zebrane w dwóch albumach miały znajdować się w lwowskich zbiorach Heleny Dąbczańskiej. W r. 1841 przebywał kolejno w Rzymie, gdzie powstał rysunek ołówkiem Dawid błagający o odwrócenie dżumy, kilka miesięcy w Dreźnie studiował obrazy w tamtejszej Galerii, a będąc w Monachium wykonał wersję olejną Zaboja na skale śpiewającego. Jako jeden z pierwszych artystów ze środowiska lwowskiego został w styczniu 1842 słuchaczem monachijskiej ASP; kształcił się pod kierunkiem m.in. W. Kaulbacha oraz J. Schnorra von Carolsfelda, reprezentanta kierunku nazareńskiego, który wywarł znaczny wpływ na jego twórczość. S. namalował wówczas obrazy: Madonna z dzieckiem, Łokietek na łożu śmierci błogosławiący syna Kazimierza oraz Odkrycie przez św. Kunegundę żup solnych w Wieliczce. W r. 1843 odwiedził Lwów i w księgarni Milikowskiego wystawił dwa obrazy o tematyce rodzajowej. W l. 1844–5 był ponownie w Rzymie, gdzie związał się z rzymską grupą nazareńczyków, m.in. z należącymi do niej Leopoldem Nowotnym i Edwardem Brzozowskim. Z tego okresu pochodzą Portret Nowotnego i Portret Romana Postempskiego. W grudniu 1846 podróżował do Paryża, Londynu i Kopenhagi, po czym w r. 1847 osiadł ostatecznie we Lwowie; miał tam pracownię przy ul. Krakowskiej 8. Na lwowskiej wystawie zorganizowanej t.r. przez Dionizego Babla pokazał Turczynkę i Głowę starego rzymianina. Nadal podejmował tematy historyczne i literackie: Wyjęcie Wandy z nurtów Wisły, Miecznik na grobie Maryi, Posłuchanie u Jana III, Polonez, Trembecki z Potockim w ogrodzie Zofiówki. Malował też portrety (Romana Ducheńskiego, Juliusza Kossaka, Karola Wernera, Jana Dutkiewicza), chętnie zamawiane przez lwowian. Z l. 1849–50 pochodzi Portret Franciszka Smolki oraz Portret ks. Onufrego Krynickiego, rektora Uniw. Lwow. Pod koniec listopada 1850 przybył S. do Jass w Mołdawii, gdzie sportretował ks. Muruzi i jego żonę oraz namalował obrazy rodzajowe: Kuźnia mołdawska w Jassach i Wieśniak na skale grający na multance. Następnie zwiedzał Karpaty; również tam malował sceny rodzajowe, a także zapoznawał się z malarstwem cerkiewnym. W r. 1851 przebywał w Stambule (powstały tam Portret Michała Czajkowskiego i Portret Józefa Rudnickiego), potem był w Smyrnie oraz na wyspach Zante i Korfu, skąd pojechał do Triestu i Wenecji. Pod koniec t.r. wrócił do Lwowa. Na wystawie w Sali Ratusza pokazał w r. 1856 obrazy Pułaski na chrzcinach (znany także jako Wieczór przy kominie) oraz Ecce Homo; obydwa spotkały się z nieprzychylnym przyjęciem korespondenta krakowskiego „Czasu”. W r. 1857 namalował olejno Kobziarza mołdawskiego na tle widoku kończyn karpackich Czahleu (Muz. Narod. w Krakowie). W Sali Posiedzeń Zakładu Narodowego im. Ossolińskich eksponował w r. 1864 obraz Chrystus pod krzyżem, przeznaczony dla kościoła w Samborze. W r.n. na wystawę do Krakowa wysłał pracę przedstawiającą figurę Matki Boskiej z lwowskiego kościoła Dominikanów. W TZSP w Warszawie pokazał w r. 1866 obraz Aniołowie nawiedzający Piasta (olej. na desce, w Muz. Narod. w Krakowie). Wrócił w tym czasie do tematyki historycznej i swego ulubionego bohatera, króla Jana III, którego przedstawił na obrazach: Apoteoza oswobodzenia Wiednia (dawniej w Muz. Jana III Sobieskiego we Lwowie) oraz Taniec Jana III z kowalową w Jaworowie (pokazany w r. 1867 we Lwowie, a w r.n. w Wiedniu, zakupiony do sali obrad Magistratu Lwowa, potem w Galerii Miejskiej). Wykonywał też liczne kopie znanych mistrzów: Rafaela, Rembrandta, Teniersa, Rubensa, Jordaensa, Watteau, Verneta. Z powodu nadmiernego uzależnienia treści obrazów S-a od utworów literackich zarzucano jego pracom niezrozumiałość. Krytykowano też przyjęty przez niego kierunek idylliczno-szlachecki oraz religijno-historyczny, oba utrzymane w duchu niemieckich nazareńczyków. S. zabiegał o założenie we Lwowie TPSP; po jego powstaniu w r. 1868 został zastępcą dyrektora, a następnie członkiem komitetu znawców. Przez znaczną część życia mieszkał we Lwowie przy ul. Hetmańskiej. Zmarł 22 VII 1870 we Lwowie, został pochowany na cmentarzu Łyczakowskim (grób nie istniał już w 2. dekadzie XX w.).

S. poślubił w r. 1847 we Lwowie Antoninę z Gizowskich (1828–1915). Brak informacji o potomstwie.

Twórczość S-a została szybko zapomniana. Jego obrazy i rysunki znajdowały się w zbiorach Baworowskich, Dąbczańskiej, Bolesława Orzechowicza, Walerego Łozińskiego i innych lwowskich kolekcjonerów prywatnych. Obecnie są przechowywane głównie w Lwowskiej Galerii Obrazów (18 prac) oraz muzeach narodowych w Krakowie i Warszawie. Dorobek S-a przypominano we Lwowie na ekspozycjach zbiorowych: „Wystawa sztuki polskiej 1764–1886” (1894), „Wystawa miniatur i sylwetek” (1912), „Wystawa mistrzów lwowskich” (1925) i „Sto lat malarstwa lwowskiego 1790–1890” (1937).

Słownik malarzy polskich od średniowiecza do modernizmu, W. 1998 I; Swieykowski, Pam. Tow. Przyj. Sztuk Pięknych; Thieme–Becker, Lexikon d. Künstler; Tyrowicz, Tow. Demokr. Pol. (dot. brata, Karola); Wurzbach, Biogr. Lexikon; – Bachowski W., Treter M., Wystawa miniatur i sylwetek we Lwowie 1912, Lw. 1912; Blak H. i in., Malarstwo polskie XIX wieku, Kr. 2001; Guttler J., Sto lat malarstwa lwowskiego 1790–1890, Lw. 1937; Katalog Galerii Miejskiej, [Lw. 1908]; Katalog wystawy sztuki polskiej od roku 1764–1886, Lw. 1894; Szelest D., Lwowska Galeria Obrazów. Malarstwo polskie, W. 1990; Zarewicz S., Katalog wystawy mistrzów lwowskich, Lw. 1925; – Badecki K., Zbiory B. Orzechowicza, Lw. 1922; Dobrowolski, Nowoczesne malarstwo pol., I; Girtler K., Opowiadania, Kr. 1971 II (błędne miejsce i data ur.); Kopera F., Dzieje malarstwa w Polsce, Kr. 1929 III; Kowalczyk J., Projekty Leopolda Szlegiela rezydencji Chodkiewiczów w Młynowie z końca XVIII wieku, „Biul. Hist. Sztuki” 1991 nr 1; Kraszewski J. I., Rachunki przez B. Bolesławitę z r. 1866, P. 1867 s. 317; Melbechowska A., O dwóch polskich Nazareńczykach, Edwardzie Brzozowskim i Leopoldzie Nowotnym, „Biul. Hist. Sztuki” 1969 nr 1; Norwid C. K., Pisma wybrane. Listy, W. 1968 s. 22 (list do Antoniego Zaleskiego); Stępień H., Artyści polscy w środowisku monachijskim w latach 1828–1855, Wr. 1990; Stępień H., Liczbińska M., Artyści polscy w środowisku monachijskim w latach 1828–1914, W. 1998; – „Bibl. Warsz.” 1851 t. 2 s. 180; „Czas” 1851 nr 68, 260; „Dzien. Liter.” 1852 nr 10 s. 78–9, 1856 nr 221 s. 28, dod. „Przewodnik” 1856 nr 3, 15, 1857 nr 54 s. 472, 1858 nr 24 s. 190, 1860 nr 33 s. 264, nr 53 s. 424, 1861 nr 91 s. 725, 1864 nr 20 s. 263, 1865 nr 22 s. 176, nr 78 s. 696; „Gaz. Lwow.” 1843 nr 13 s. 84, nr 111 s. 734, 1846 nr 151 s. 864–6, dod. „Przew. Nauk. i Liter.” 1877 nr 1109; „Kroniki Wiad. Krajowych i Zagran.” 1856 nr 174, 1858 nr 176; „Pam. Sztuk Pięknych” (W.) 1850/54 s. 172; „Placówka” 1919 nr 16, 17; „Przegl. Pozn.” 1852 nr 32; „Roczn. dla Archeologów, Numizmatyków i Bibliografów Pol.” 1870 s. 100; „Spraw. TZSP” 1874 s. 85; „Sztuka” 1911 nr 4 s. 178–9; „Tyg. Ilustr.” 1866 nr 340; „Wiedeński Kur. Pol.” 1915 nr 300 (nekrolog żony); – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1870: „Gaz. Lwow.” nr 167, „Gaz. Narod.” nr 183, „Kłosy” nr 277 s. 246, „Kur. Warsz.” nr 163, „Tydzień Drezdeński” nr 33 s. 321, „Tyg. Ilustr.” T. 6 nr 145 s. 177–8 (W. Zawadzki).

Zofia Lewicka-Depta