Stachowska Krystyna Maria (1924–1996), historyk, dyrektor Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie. Ur. 23 VII we Lwowie, była córką Radosława i Marii Karoliny z Ptaszyńskich. Ojciec był urzędnikiem kolejno: Izby Skarbowej we Lwowie, Ministerstwa Skarbu i Dyrekcji Polskiego Monopolu Tytoniowego w Warszawie, matka (absolwentka kursów księgowości) pracowała jako urzędniczka.
W r. 1929 rodzina S-iej przeniosła się do Warszawy; tam S. ukończyła szkołę powszechną i podjęła naukę w XIV Państw. Liceum i Gimnazjum im. Juliusza Słowackiego. Po wybuchu drugiej wojny światowej kontynuowała naukę na tajnych kompletach tego gimnazjum. W grudniu 1939 ojciec S-iej przeniesiony został do pracy w Generalnej Dyrekcji Monopolów w Krakowie; matka z dziećmi pozostała w Warszawie, gdzie prowadziła sklep ze słodyczami. W mieszkaniu Stachowskich przy ul. Filtrowej odbywały się tajne komplety licealne, a następnie uniwersyteckie. W r. 1942 złożyła S. egzamin dojrzałości (zatwierdzony w r. 1945 przez Komisję Weryfikacyjną Kuratorium Okręgu Szkolnego Warszawskiego). Jesienią 1942 rozpoczęła studia w sekcji historycznej Wydz. Humanistycznego tajnego Uniw. Warsz.; uczestniczyła w proseminarium, następnie w seminarium dziejów średniowiecznych prowadzonych przez Tadeusza Manteuffla i Jadwigę Karwasińską. Wiosną 1944 odbyła trzymiesięczny kurs bibliotekarski, zorganizowany w Bibliotece Narodowej przez Józefa Grycza i Adama Łysakowskiego. Dn. 2 II t.r. za udział w konspiracji aresztowany został przez Niemców młodszy brat S-iej, 16-letni Janusz; był więziony na Pawiaku, po czym ślad po nim zaginął. Podczas powstania warszawskiego 1944 r. S., wysiedlona wraz z matką, przebywała w obozie na Okęciu, następnie obie zbiegły z transportu do Pruszkowa i po dwóch tygodniach dotarły do Krakowa. Dn. 6 I 1945, w ramach rozpoczętej przez Niemców obławy na uchodźców z Warszawy, S. została aresztowana wraz z rodzicami. Po dziesięciu dniach odzyskała wraz z matką wolność, natomiast ojciec, wywieziony do obozów koncentracyjnych w Gross-Rosen, potem do Dora pod Nordhausen, zginął tam 19 II 1945.
W listopadzie 1944 podjęła S. dalsze studia na tajnym Wydz. Humanistycznym UJ. Po zakończeniu działań wojennych i uruchomieniu uczelni wpisana została na trzeci rok. Podczas studiów zaangażowała się w prace Duszpasterstwa Akademickiego, prowadzonego kolejno przez księży Józefa Rozwadowskiego, Władysława Sadowskiego i Jana Pietraszkę, oraz współtworzyła «Caritas Academica». Głęboka religijność cechowała S-ą od lat studenckich, wtedy też ukształtował się krąg jej przyjaciół – uczestników wypraw górskich i spływów kajakowych, które współorganizowała przez następne lata. Pracę magisterską pt. Wybory kapitulne w Polsce w wiekach średnich napisała pod kierunkiem Romana Grodeckiego (luty 1947). Stypendia Min. Oświaty i Komisji ds. Odbudowy Nauki Polskiej pozwoliły jej na szybkie opracowanie rozprawy doktorskiej, również pod kierunkiem Grodeckiego, pt. Prawo składu w Polsce do 1565 r. (obrona: 21 VI 1949, streszczenie: „Spraw. PAU” T. 51: 1950).
W maju 1949 podjęła S. pracę w Dziale Ekspedycji Wydawnictw Biblioteki PAU. Po jej przejęciu przez PAN (styczeń 1953) przeszła do nowo utworzonego Działu Dokumentacyjno-Bibliograficznego (późniejszej Pracowni Naukowej), a następnie do Działu Gromadzenia i Uzupełniania Zbiorów, w którym prowadziła referat wymiany zagranicznej. W listopadzie 1962 złożyła państwowy egzamin na bibliotekarza dyplomowanego. Od lipca 1965 do marca 1974 była kierownikiem Działu Gromadzenia i Uzupełniania Zbiorów (w stopniu kustosza), a od kwietnia t.r. do października 1984 wicedyrektorem Biblioteki. Dn. 1 II 1978 otrzymała na podstawie dorobku naukowego stanowisko docenta. Po śmierci Zbigniewa Jabłońskiego, objęła 1 XI 1984 dyrekcję Biblioteki i pełniła tę funkcję do emerytury, tj. do 31 XII 1994. Pracę biblioteczną przez długi czas łączyła z dydaktyką, prowadząc zajęcia z edytorstwa naukowego i działalności wydawniczej biblioteki w Zakł. Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej UJ (1977–96), a z zakresu krakowskiego kolekcjonerstwa starożytności w Zakł. Archeologii Śródziemnomorskiej UJ (1978–88) oraz wykłady i instruktaże dla pracowników bibliotek PAN, a także kandydatów na bibliotekarzy oraz dokumentalistów dyplomowanych. Była wieloletnim członkiem Komitetu Redakcyjnego „Rocznika Biblioteki PAN w Krakowie” (od r. 1958) i jego redaktorem naukowym w l. 1986–96, od r. 1969 współredaktorem, a od r. 1984 redaktorem naukowym „Rocznika Oddziału PAN w Krakowie”. W l. 1984–92 pełniła funkcję zastępcy przewodniczącego Komitetu Wydawniczego serii „Nauka dla Wszystkich”. Była od r. 1957 członkiem Komisji Nauk Historycznych, późniejszej Komisji Historycznej Oddziału PAN w Krakowie i członkiem rad naukowych Biblioteki Zakł. Narodowego im. Ossolińskich (od r. 1986) i Biblioteki PAN w Warszawie (1981–95). Wchodziła w skład Rady Redakcyjnej „Słownika polskich towarzystw naukowych” (T. II cz. 1–2, W. 1990, 1994). Działała w Polskim Tow. Historycznym i w Stow. Bibliotekarzy Polskich. Równolegle z pracą zawodową uczestniczyła S. w życiu religijnym Krakowa. Przez wiele lat spisywała kazania głoszone w kościele św. Anny przez bp. Jana Pietraszkę; sporządzone przez nią maszynopisy posłużyły potem do wydania kilku zbiorów homilii Pietraszki, m.in. „Najświętsza miłość” (Kr. 1996).
Dorobek naukowy S-iej obejmuje ponad 140 pozycji. Mediewistyczne wykształcenie nie zdeterminowało jej dalszej pracy naukowej, lecz odbiło się korzystnie na metodzie badawczej. Dziejów średniowiecznej Polski dotyczy osiem prac, w tym udział w reedycji „Dziejów Polski” Jana Długosza. Główne pole badawcze S-iej to dzieje krakowskiego ośrodka naukowego (zwłaszcza Tow. Naukowego Krakowskiego , AU i PAU). Przygotowała obszerne wybory źródeł: „Materiały do powstania Akademii Umiejętności w Krakowie w roku 1873” (Kr. 1958, wspólnie z Danutą Rederową), „Ośrodek naukowy krakowski w świetle materiałów Towarzystwa Naukowego Krakowskiego 1841–1871” („Roczn. B. PAN w Kr.” R. 2: 1956 [druk.:] 1959, wspólnie z Rederową), edycje korespondencji Franciszka Wężyka, Wincentego Zakrzewskiego, Władysława Abrahama, Samuela Dicksteina, Stanisława Windakiewicza oraz wiele rozpraw dotyczących m.in. budowy gmachu TNK, działalności wydawniczej PAU i upowszechniania jej wydawnictw, kontaktów PAU z nauką szwedzką. Była autorem prac dokumentacyjno-bibliograficznych, m.in. bibliografii dorobku Grodeckiego i Jana Dąbrowskiego, bibliografii zawartości „Rocznika TNK” i systematycznie prowadzonej bibliografii wydawnictw Oddziału PAN w Krakowie. Studia nad dziejami PAU stały się punktem wyjścia do badań S-iej nad polską egiptología. Rozprawa Wkład Akademii Umiejętności w początki polskich badań wykopaliskowych w Egipcie w latach 1906–1914 („Roczn. B. PAN w Kr.” R. 18: 1972 [druk.:] 1973) zwróciła jej uwagę na osobę i dorobek Tadeusza Smoleńskiego. S. opublikowała jego korespondencję i zasadniczy zrąb „Dziennika” w kilku „Rocznikach Biblioteki PAN w Krakowie” (R. 29: 1984, R. 33: 1988, R. 37–40: 1992–5), a także w „Wissenschaftliche Beiträge der Friedrich-Schiller-Universität Jena” (1990 [t. 22]). Zmarła nagle 4 II 1996 w Krakowie, pochowana została na cmentarzu w Bronowicach «Na Pasterniku», w grobie matki. Swoją spuściznę rękopiśmienną i papiery osobiste zapisała Bibliotece PAN w Krakowie. Odznaczona była m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Złotą Odznaką za Pracę Społeczną dla Miasta Krakowa, posiadała także Dużą Złotą Górską Odznakę Turystyczną.
S. nie założyła rodziny.
Fot.: „Roczn. B. PAN w Kr.” R. 41: 1996; – Grodziska K., Jednorowska Z., Bibliografia prac doc. dr Krystyny Stachowskiej za lata 1951–1996, „Roczn. B. PAN w Kr.” R. 42: 1997 s. 251–65; – Dybiec J., Krystyna Stachowska (1924–1996), „Kwart. Hist. Nauki i Techn.” R. 42: 1997 nr 2 s. 187–90 (fot.); Grodziska K., Doc. dr Krystyna Stachowska, „Roczn. B. PAN w Kr.” R. 41: 1996 s. 1–4; taż, Krystyna Maria Stachowska, „Kwart. Hist.” R. 105: 1998 z. 4 s. 169–71; taż, Krystyna Stachowska, „Przegl. Bibliot.” R. 64: 1996 s. 244–6 (fot.); Szkoła im. Juliusza Słowackiego w Warszawie, W. 1986; – Zapis drogi. Wspomnienie o nieznanym duszpasterstwie księdza Karola Wojtyły, Kr. 1999; Z dziejów podziemnego Uniwersytetu Warszawskiego, W. 1961 s. 226, 231–2; – „Dzien. Pol.” 1996 nr 34; – Arch. UJ: sygn. S III, KM 56, W. Hum. 152; B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: Teczka osobowa oraz spuścizna naukowa S-iej; – Informacje Zofii Stąpor z Kr.
Karolina Grodziska