Lubieniecki Krzysztof młodszy h. Rola (1598–1648), minister ariański. Syn Krzysztofa starszego (zob.) i Anny z Otwinowskich, brat Andrzeja młodszego (zob.). Nie wiemy, czy studiował w Rakowie; w każdym razie w r. 1616 wyruszył na studia do Altdorfu. Usunięty stamtąd wraz z grupą współwyznawców, przybył L. do Lejdy, gdzie immatrykulował się 30 XI 1616, podając, że ma 18 lat. W dwa lata później wyjechał, wraz z innymi arianami, w podróż po Francji. Po trzech latach pobytu na Zachodzie Europy L. powrócił do kraju i objął stanowisko ministra w Rakowie; pełnił również obowiązki scholarchy tamtejszej Akademii. Zdaniem L. Szczuckiego, nie wymieniony z imienia Lubieniecki, którego elokwencję i wiedzę sławił Wawrzyniec Stegmann (1638), to nasz Krzysztof. W t. r. brał on udział w akcji protestacyjnej związanej z wyrokiem w sprawie Rakowa. W r. 1626 został przeniesiony do Lublina, gdzie aż do śmierci był ministrem tamtejszego zboru ariańskiego. Mimo bowiem zburzenia budynku zborowego przez tłum i zakazu jego odbudowy wydanego w r. 1627 przez trybunał, zbór istniał nadal, choć w innym miejscu i na wpół legalnie. Równocześnie część arian przeszła do zboru w położonych niedaleko Lublina Piaskach Luterskich, od r. 1643 – po zamknięciu zboru przez ich kalwińskiego właściciela – przeniosła się zaś do Siedlisk (pow. Krasnystaw). L. musiał więc w istocie obsługiwać dwie gminy ariańskie, co prawda blisko siebie położone. W r. 1645 oskarżył go zaś pleban rakowski o nieprawne dawanie ślubów w Radostowie, gdzie po r. 1638 uczęszczała ariańska ludność Rakowa. L. tłumaczył się, że ślub dał w przejeździe; sprawę załatwiono polubownie.

Jezuici, chcąc doprowadzić do likwidacji życia zborowego w Lublinie, nękali L-ego procesami, występując w imieniu konwertyty Jana Kokota z pretensjami finansowymi. W r. 1635 za rzekomą obrazę Trybunału Lubelskiego, w sprawie o protegowanie arianizmu L., wraz z niektórymi innymi przedstawicielami szlachty ariańskiej, został skazany na rok i 6 tygodni wieży oraz 480 grzywien kary pieniężnej. W czerwcu 1636, a być może i w r. n. odbył on w Lublinie dysputę religijną z jezuitą Kasprem Drużbickim. Po wyroku w sprawie Rakowa udał się na czele delegacji ariańskiej na synod kalwiński w Krasnobrodzie (wrzesień 1638), gdzie miał zbadać możliwości zawarcia unii politycznej oraz solidarnego przeciwstawienia się katolikom na przyszłym sejmie. L. pozostawił po sobie kilkanaście listów, częściowo zachowanych, oraz parę prac okolicznościowych, z których znamy obszerny traktat teologiczny Antidotum in adversis (znajdujący się w B. Remonstrantów w Rotterdamie, rkp. 527).

Dumny ze swego szlachectwa, o którym pisał, że mu przodkowie «ledwie nie od tysiąca lat zostawili», L. należał do średnio zamożnej szlachty lubelskiej. Był współwłaścicielem wsi Jabłonna w pow. lubelskim oraz poddzierżawiał u Władysława Myszkowskiego zyskowne starostwo gródeckie. W spadku po sobie pozostawił też L. żonie Katarzynie z Siekluk Filipowskiej sporą sumę gotówki. Zmarł w r. 1648 (po 27 IV) w Rakowie lub w Siedliskach.

Żona przeżyła go o wiele lat; jej ostatnie listy do przebywającego na emigracji syna Stanisława pochodzą bowiem z r. 1663. Z zawartego w Rakowie, przypuszczalnie w r. 1621, małżeństwa Lubienieccy mieli trzech synów oraz dwie córki. Oprócz wymienionego już Stanisława, pisarza i astronoma (zob.), byli to: Aleksander, zabity przez Polaków po zdobyciu Tykocina (27 I 1657), oraz Krzysztof, który zginął przed r. 1659 w Danii walcząc w szeregach szwedzkich. Wiadomość podana przez nas, jakoby synem L-ego był również Władysław Lubieniecki, agent dyplomatyczny Siedmiogrodu, nie odpowiada prawdzie. Z córek L-ego Anna przebywała potem na emigracji u brata Stanisława, Zofia poślubiła zaś Jana Przypkowskiego i przypuszczalnie wraz z nim opuściła Polskę.

Kossowski A., Arianie polscy w Lublinie a sprawa Jana Kokota, mieszczanina lubelskiego, „Pam. Lub.” T. 1: 1930; tenże, Materiały do dziejów Lubienieckich w Lubelskiem w latach 1648–1660, „Odr. i Reform. w Pol.” T. 5: 1960; tenże, Protestantyzm w Lublinie i w Lubelskiem w XV–XVII w., L. 1933; Kurdybacha Ł., Z dziejów pedagogiki ariańskiej, W. 1958 s. 204 (błędnie jako Stanisław Lubieniecki młodszy); Szczotka S., Synody arian polskich. Od założenia Rakowa do wygnania z kraju (1569–1662), „Reform. w Pol.” T. 7/8: 1935–6; Szczucki L., Na marginesie książki o pedagogice ariańskiej. Refleksje i rozmyślania krytyczne, „Studia Filoz.” 1959 z. 3 s. 174; Tazbir J., Arianie i katolicy, W. 1971 s. 36; tenże, Stanisław Lubieniecki, przywódca ariańskiej emigracji, W. 1961; Tworek S., Zbór lubelski i jego rola w ruchu ariańskim w Polsce w XVI–XVII wieku, L. 1966; – Bock, Historia antitrinitariorum, I cz. 1; Sandius Ch., Bibliotheca antitrinitariorum, Varsoviae 1967; Z listów L-ego jeden opublikował J. Domański i L. Szczucki, Miscellanea arianica, „Arch. Hist. Filoz. i Myśli Społ.” T. 6: 1960 s. 270–4; – B. Remonstrantów w Rotterdamie: rkp. 527 (korespondencja L-ego).

Janusz Tazbir