Leitgeber Antoni (1769–1844), kowal-przedsiębiorca, właściciel zakładów ślusarsko-kowalskich, działacz gospodarczy i społeczny w Poznaniu. Ur. 9 I w Poznaniu, pochodził z rodziny niemieckiej osiadłej w pierwszej połowie XVII w. w Poznaniu. Był synem Jana Kaspra, krawca trudniącego się handlem i usługami przewozowymi, właściciela gospodarstwa rolnego na Ratajach, oraz Małgorzaty z Aumüllerów. Do r. 1784 uczył się w szkole prowadzonej przez księży. W l. 1784–7 pracował jako uczeń, potem czeladnik u kowala Heintzego w Poznaniu. Po zdaniu egzaminu czeladniczego w r. 1787, odbył 3-letnią wędrówkę dla nauki zawodu po Polsce i Niemczech. W r. 1791 złożył w Poznaniu egzamin mistrzowski i został przyjęty do cechu oraz uzyskał obywatelstwo miejskie. Założył wkrótce niewielki warsztat kowalski, który po r. 1793 rozbudował na zakłady kowalsko-ślusarskie. Wykonywał poważne prace dla miasta i władz pruskich (np. założył w r. 1791 pierwszy w Poznaniu piorunochron na kamienicy Bielefeldów na Starym Rynku, wykonał elementy konstrukcyjne i części żelazne mostu Chwaliszewskiego, dźwig do oczyszczania Warty). Ok. r. 1794 wybrany został starszym cechu kowalskiego i sprawował tę funkcję przez kilkanaście lat. Mimo znacznych strat, jakie poniósł w wyniku pożaru w r. 1803, przy pewnej pomocy władz nie tylko odbudował, ale zwiększył stan posiadania (nabył 2 kamienice i plac w Poznaniu).

Wojska francuskie zarekwirowały w r. 1808 zakłady L-a i przejęły całkowity nad nimi zarząd. W okresie Ks. Warsz. zakłady L-a prosperowały dobrze, wykonując zamówienia dla potrzeb wojska. L. pełnił wówczas funkcję dowódcy kompanii gwardii narodowej w Poznaniu, a w r. 1808 uzyskał nominację na porucznika. W r. 1809 założył L. wytwórnię wódek, prowadził również handel zbożem. W r. 1820 zamknął przedsiębiorstwo kowalskie, dysponując sporym kapitałem, który wykorzystywał w przedsięwzięciach handlowych. Był członkiem miejskiej Ochotniczej Straży Pożarnej. Po r. 1820 wszedł w skład pierwszej rady miejskiej, był członkiem rady parafialnej kościoła farnego i jednym z aktywniejszych członków Kasyna Poznańskiego, potem polskiego Kasyna Poznańskiego działającego w Bazarze. Na krótko przed śmiercią L. napisał wspomnienia; przechowywane przez rodzinę, uległy zniszczeniu w czasie drugiej wojny światowej. Zmarł 5 XII 1844 r. w Poznaniu.

Żonaty od r. 1792 z Marianną Klarą Nowiszewską, córką zamożnego obywatela poznańskiego, miał 13-cioro dzieci; wieku dojrzałego dożyli: Faustyna Konstancja, zamężna za Franciszkiem Kantakiem, matka Kazimierza Kantaka (zob.), Andrzej Antoni, Emilia Barbara, zamężna Rehfeld, Karol Sylwester, piwowar, uczestnik powstania listopadowego, Józef Napoleon (1809–1858), kupiec, uczestnik powstania listopadowego, ojciec Jarosława (zob.) i Mieczysława (zob.).

Portrety L-a i jego żony pędzla E. Gillerna, wykonane w r. 1842, są w posiadaniu rodziny (aktualnie u Sławomira Leitgebera w Puszczykowie); – Wojtkowski A., Bibliografia historii Wielkopolski, P. 1938 (Bibliografia historii i miasta Poznania); – Jakóbczyk W., Studia nad dziejami Wielkopolski w XIX w., P. 1951; Karwowski S., Historia Wielkiego Księstwa Poznańskiego, P. 1918 I; Skałkowski A., Bazar Poznański, Zarys stuletnich dziejów (1838–1938), P. 1938; Wybitni Wielkopolanie XIX w., P. 1959; – Motty, Przechadzki po mieście, I–II (reprod. portretu L-a); – Arch. Państw. w P.: m. Poznań 578 (Miejskie Tow. Ubezpieczeń Ogniowych Poznań), m. Poznań 1728 (Album Civium Posnaniensium) s. 759; B. Pozn. Tow. Przyj. Nauk: Leitgeber S., Leitgeberowie, P. 1967 (mszp.).

Ewa Borkowska-Bagieńska