Królikowski Leon (1815 – po 1891), działacz polityczny, emigrant. Ur. 2 IV w Radomiu, w rodzinie średnio zamożnej szlachty, był najstarszym synem Józefa Franciszka (zob.) i Karoliny Jante, bratem Karola Józefa (zob.) i Jana Walerego (zob.). Rozwód rodziców i utrata posady przez ojca przyczyniły się do rozbicia rodziny. K. podjął pracę urzędniczą, pomagał też bratu Janowi Waleremu, z ojcem, jak się zdaje, kontakt zerwał. Brak informacji o losach K-ego do r. 1857, kiedy to występuje jako dyrektor techniczny kierowanej przez Andrzeja Zamoyskiego Spółki Żeglugi Parowej na Wiśle. Przyborowski pisze o K-m, że był «niegdyś emigrantem»(?). W Warszawie K. mieszkał w domu Zamoyskiego na Nowym Świecie.
We wrześniu 1861 r. K. agitował za przeprowadzeniem wyborów do Rady Miejskiej. Wiosną 1862 r. w mieszkaniu K-ego i jego brata Kazimierza odbywały się narady Komitetu Miejskiego. Żonaty z Bronisławą Janczewską, siostrą Zdzisława (zob.), miał K. kontakty z Komitetem Akademickim i starał się połączyć oba koła. Po wybuchu powstania został wprowadzony przez Agatona Gillera do Komisji Wykonawczej; od końca lutego należał do składu Rządu Narodowego (RN). Dn. 3 III 1863 r. wyjechał do Krakowa i Lwowa Adam Grabowski, którego K. poznał w Spółce Żeglugi i któremu powierzył teraz list i pieniądze dla gen. J. Wysockiego oraz zaopatrzył go w legitymację, wydaną przez RN. Odegrała ona poważną rolę przy tworzeniu dyktatury M. Langiewicza, prawdopodobnie jednak bez wiedzy K-ego. Dn. 12 III K. otrzymał tekst odezwy dyktatora, co wzbudziło podejrzenia jego udziału w intrydze, wzmocnione jeszcze faktem wyznaczenia K-ego na ministra spraw wewnętrznych w planowanym rządzie, mającym powstać przy dyktatorze. W związku z tym K. usunął się ze składu RN. Dn. 1 IV 1863 r. K. przybył do Poznania z misją utworzenia komisji zakupu broni oraz nawiązania kontaktów z komitetami wielkopolskimi; po tygodniu otrzymał nominację na komisarza RN w Wielkopolsce. Dn. 10 IV wyjechał do Gdańska, gdzie załatwiał sprawę dostaw broni. Po rewizji u Działyńskich i aresztowaniu przywódców w Poznańskiem wyjechał do Paryża, gdzie zjawił się w początkach maja w charakterze komisarza RN przy organizowanym Komitecie Polskim. Na posiedzeniach Komitetu domagał się wydania odezwy do ludów. Latem 1863 r. K. wespół z Aleksandrem Guttrym utworzył Komisję Broni w Liège, w której ofiarnie pracował do końca jej istnienia. W lipcu 1863 r. był w Krakowie z polecenia Władysława Czartoryskiego, przekazując wysłannikowi RN swój projekt zakupu statku i wysłania na nim broni do kraju. Jesienią 1863 r. K. był komisarzem RN przy «dowódcy floty» Francuzie Magnan, a w grudniu t. r. został mianowany przez R. Traugutta komisarzem «do spraw morskich». Dn. 13 I 1863 r. władze pruskie aresztowały K-ego we Wrocławiu, gdzie przyjechał na spotkanie z rodziną (miał 5 dzieci), która uciekła z Warszawy po grabieży domów Zamoyskiego. W tzw. Polen-Prozess K. należał do głównych oskarżonych. W toku jego trwania symulował chorobę i uciekł z berlińskiego szpitala więziennego 20 IX 1864 r., prawdopodobnie przy pomocy współoskarżonych. W styczniu 1865 r. na paryski adres K-ego nadeszły pisma od fikcyjnego RN (prowokacja Trepowa). W r. 1866 K. figurował na liście członków Zjednoczenia Emigracji Polskiej. W jakimś momencie zwracał się o wsparcie z funduszów Komitetu Francusko-Polskiego. Nie wiadomo, kiedy wyjechał z Paryża, w każdym razie od r. 1877 do 1891 mieszkał w Bordeaux, gdzie też zapewne zmarł (przed r. 1897).
Berg M. W., Zapiski o powstaniu polskiem 1863 i 1864 r., Kr. 1898–9 I 73, II 146, 155, III 11–2, 107; Borejsza J. W., Emigracja polska po powstaniu styczniowym, W. 1966; Filler W., Jan Królikowski, W. 1959 s. 9, 12; Gentzen F. H., Grosspole im Januaraufstand, Berlin 1958; Przyborowski, Dzieje 1863 r., II 11–4, 38–9, 57, 60, V 21–2, 113; tenże, Historia dwóch lat, IV 209, 254, 256; Szarota T., Dyktatura Langiewicza, „Przegl. Hist.” 1963 nr 2; – Anklage-Schrift des Oberstaats-Anwalts… wegen Hochverraths, Berlin 1864 II 49; Avejde, Pokazanija; Burzyński T., Wspomnienia z czasów młodości, w: Wydawnictwo materiałów do historii powstania, Lw. 1894 IV 188; Czartoryski W., Pamiętnik, W. 1960; Daniłowski W., Notatki do pamiętników, Kr. 1908; Giller, Historia powstania, 1280; Gutry A., Pamiętniki, P. 1891 II 139–41; Janowski J. K., Pamiętniki, Lw.–W. 1923–31; Motty, Przechadzki po mieście; Pieńkowski A., Notatki, w: Spiskowcy i partyzanci 1863, W. 1967; Polen-Prozess, Berlin 1865 I 22, 24, II 24, III (posiedzenia sądu 14 VII, 18 VII, 25 VIII i 21 IX 1864); Polska działalność dyplomatyczna w 1863–1864, W. 1937; Wilska S., Pamiętnik, Wr. 1952; Zbiór zeznań śledczych o przebiegu powstania styczniowego, Wr.–W.–Kr. 1965; Zeznania śledcze o powstaniu styczniowym, Wr. 1956; – „Gaz. Codz.” 1857 nr z 21 VII; Kalendarzyk paryski S. Konwickiego i K. Zabiehy na rok 1877, 1878; toż, A. Zabieżyny na rok 1882, 1884; Kalendarzyk polski w Paryżu A. Reiffa na rok 1887, 1891, 1897; – Arch. w Merseburgu: Akta K-ego.
Tomasz Szarota