Suzin Leon Marek (1901–1976), architekt, akwarelista.
Ur. 18 VI w Warszawie, był najmłodszym dzieckiem Stanisława Kazimierza i Janiny z Troetzerów, bratem Józefy, zamężnej Kosińskiej, Adama Ewarysta (zob., tu informacje o rodzicach), Bronisława, żonatego z Walerią z Gnatowskich (zob. Suzin Waleria), i Augusta (zob.).
S. uczył się w Warszawie w Gimnazjum im. Tadeusza Czackiego oraz w Wieczorowej Szkole Rysunku im. Wojciecha Gersona; utrzymywał się z udzielania korepetycji. W listopadzie 1918 brał udział w rozbrajaniu żołnierzy niemieckich w Warszawie. Dn. 10 XI t.r. wstąpił ochotniczo do WP, służył w komp. karabinów maszynowych 2. pp, ale już w grudniu został, jako uczeń, zwolniony. Po zdaniu matury w r. 1919 podjął studia na Wydz. Architektury Politechn. Warsz. Przerwał studia w r. 1920, aby wziąć udział w wojnie polsko-sowieckiej. W październiku t.r. odbył kurs Szkoły Podchorążych Wojsk Samochodowych, a w grudniu, jako student, został bezterminowo urlopowany. Po powrocie na uczelnię został członkiem Korporacji Akademickiej «Welecja». Dla doskonalenia umiejętności rysunkowych i malarskich podróżował do Wielkiej Brytanii, Francji i Włoch. W r. 1926 współpracował z Jerzym Beillem i Adamem Paprockim przy ich projekcie regulacji i zabudowy Radomia, zgłoszonym na konkurs (wyróżnionym III nagrodą). Studia ukończył w r. 1928 i uzyskał dyplom inżyniera architekta. T.r. otrzymał uprawnienia budowlane i został członkiem Stow. Architektów RP (SARP) oraz Związków Zawodowych Nauczycielstwa Polskiego Szkół Średnich.
W 1. 1928–30 był S. asystentem na Wydz. Architektury Politechn. Warsz., kolejno w Katedrze Rysunku Odręcznego i Katedrze Projektowania Miejskiego; w r. 1931 został wykładowcą w Katedrze Geometrii Wykreślnej i Perspektywy. Równocześnie w 1. 1928–38 wykładał w Miejskiej Szkole Sztuk Zdobniczych w Warszawie. W r. 1935 był stypendystą TZSP. Podjął współpracę z budownictwem wojskowym: zaprojektował gmachy 1. p. artylerii pomiarowej w Kazuniu i 1. p. artylerii najcięższej w Górze Kalwarii oraz Centrum Wyszkolenia Lotnictwa; dla Funduszu Kwaterunku Wojskowego opracował plany domów mieszkalnych, m.in. w Kazuniu, Modlinie i Górze Kalwarii (wszystkie budynki uległy zniszczeniu w czasie drugiej wojny światowej). Wraz z zespołami zdobywał nagrody w konkursach architektonicznych (m.in. w r. 1930 na Świątynię Opatrzności Bożej w Warszawie, w r. 1931 na Pomnik Zjednoczenia Ziem Polskich w Gdyni oraz na szpitale w Bydgoszczy i Czerwonego Krzyża w Łodzi, w r. 1933 na stadion i gmach Kierownictwa Marynarki Wojennej w Warszawie). W konkursie na projekt Domu Żołnierza w Brześciu nad Bugiem zdobył w r. 1933 indywidualnie pierwszą nagrodę. Dwukrotnie był nagradzany w konkursach na plakaty reklamowe: dla Arcyksiążęcego Browaru w Żywcu oraz dla Państw. Fabryki Olejów Mineralnych «Polmin» w Tarnowie. Wg projektu S-a powstały w Warszawie: willa Litauera przy ul. Konopnickiej oraz (we współpracy z Bohdanem Krzemieniewskim) modernistyczny budynek Związku Zawodowego Pracowników Samorządu Terytorialnego przy Alejach Jerozolimskich (w l. 1934–6, odbudowany przez S-a w r. 1945). Równocześnie uprawiał S. malarstwo akwarelowe; odbywając plenery m.in. w Kazimierzu Dolnym, tworzył realistyczne pejzaże i widoki budowli nawiązujące do stylistyki Stanisława Noakowskiego.
W r. 1936 został S. awansowany do stopnia porucznika rezerwy w korpusie oficerów samochodowych (ze starszeństwem z 1 I t.r.). W czasie kampanii wrześniowej walczył w szeregach Armii «Pomorze» (m.in. w bitwie nad Bzurą, za którą otrzymał Krzyż Walecznych); 18 IX 1939 dostał się pod Kutnem do niewoli niemieckiej. Przebywał w oflagach: Itzehoe, Sandbostel, Lubeka i Woldenberg (Dobiegniew); prowadził dla internowanych wykłady z geometrii wykreślnej, perspektywy i kultury polskiej oraz wykonywał szkice i plany podkopów dla uciekających z niewoli jeńców. Pozostawiony w Warszawie dorobek malarski S-a uległ zniszczeniu podczas powstania warszawskiego 1944 r.
Dn. 13 I 1945 wrócił S. do Warszawy, a 13 II t.r. zgłosił się do pracy na Politechn. Warsz. Podjął również pracę w Biurze Odbudowy Stolicy, w którym kierował pracownią «Żoliborz». Od jesieni 1945 był na Wydz. Architektury Politechniki wykładowcą w Katedrze Geometrii Wykreślnej i Perspektywy. W r. 1946 zaprojektował w Warszawie Pomnik Bohaterów Getta (tzw. pierwszy), a w r. 1948 współpracował jako architekt z rzeźbiarzem Natanem Rappaportem przy projektowaniu obecnie istniejącego Pomnika Bohaterów Getta. Z Edwardem Sułkowskim opracował Die neue deutsche Stadt Warschau – według planów niemieckich („Biul. Głównej Kom. Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce” T. 2: 1947). W związku z pracami w Biurze Odbudowy Stolicy wyjeżdżał w 1. 1947–8 do Francji i krajów skandynawskich. W stylu umiarkowanego modernizmu zaprojektował w Warszawie przy ul. Jasnej gmachy: Min. Pracy i Opieki Społecznej (wzniesiony w r. 1949) oraz Centrali Handlu Zagranicznego «Ciech» (wzniesiony w r. 1951). Od r. 1951 pracował jako główny specjalista w warszawskim biurze Miastoprojekt Specjalistyczne (później Warsz. Biuro Projektów Budownictwa Ogólnego); t.r. został członkiem Związku Zawodowego Pracowników Budowlanych. Opracował i opatentował ekierkę do znajdowania i projektowania złotego podziału (tzw. trójkąt złotych podziałów), za co otrzymał nagrodę Min. Budownictwa. Za prowokacyjną mowę żałobną wygłoszoną ku czci, zmarłego dzień po śmierci Józefa Stalina, rektora uczelni Edwarda Warchałowskiego został w r. 1953 usunięty z pracy na Politechnice. W r. 1955 opublikował na łamach „Architektury” (nr 9) artykuł o nowym domu pracy twórczej SARP Dom Architekta w Kazimierzu. Zajmował się zastosowaniem metody fotogrametrycznej do rekonstrukcji zniszczonych budynków i pomników. Sam wykorzystał ją w Warszawie przy odtworzeniu kościoła przy ul. Długiej (1946–60, obecnie katedra polowa WP), pomnika Fryderyka Chopina (1958) oraz tympanonu pałacu Krasińskich przy pl. Krasińskich. Po r. 1956 nie wrócił już na Politechnikę, natomiast od r. 1958 wykładał w Państw. Szkole Architektury im. Stanisława Noakowskiego; dla jej uczniów organizował coroczne plenery wakacyjne w Kazimierzu Dolnym.
S. odbudował kilka warszawskich szkół (m.in. przy ul. Stawki, Spokojnej i Konopackiej) oraz budynków mieszkalnych (na Żoliborzu, przy ul. Puławskiej i Klonowej). Był autorem przebudowy drukarni «Robotnika» przy ul. Raszyńskiej na drukarnię «Ekspresu» oraz nowego gmachu Centrali Rybnej przy ul. Puławskiej. W l. 1960–2 w Miłonicach (diec. łowicka) postawiono wg jego projektu kościół św. Stanisława. W r. 1963 zaprojektował w Warszawie cokół i otoczenie do Pomnika Żołnierza I Armii WP (z posągiem dłuta Xawerego Dunikowskiego). Opublikował kilka podręczników: Rysunek techniczny dla technikum budowlanego, cz. 1 (W. 1969), Rysunek techniczny dla techników budowlanych, cz. 1 (W. 1971, wznawiany w l. 1973 i 1979), Rysunek techniczny, cz. 1 (W. 1974) oraz Perspektywa wykresowa dla architektów (W. 1974, wyd. 2, W. 1998). Ostatnią pracą architektoniczną S-a był pochodzący z r. 1976 projekt kościoła p. wezw. Matki Bożej Częstochowskiej w Kątach (diec. drohiczyńska), którego budowę ukończono w r. 1978 pod kierunkiem Marka Eibla. S. zmarł 21 XII 1976 w Warszawie, został pochowany w grobie rodziny Mucharskich na cmentarzu Powązkowskim (kw. 32). Był odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1969).
W małżeństwie zawartym w r. 1928 z Heleną z Mucharskich (zm. 1994) miał S. syna Jana (ur. 1930), architekta, spikera telewizyjnego.
Akwarele S-a znajdują się w Muz. Nadwiślańskim w Kazimierzu Dolnym oraz w zbiorach rodziny. W maju 1995 odbyła się w Kazimierzu Dolnym wystawa akwarel „Leon Marek Suzin (1901–1976)”.
Enc. Warszawy (drobne nieścisłości); – Leon Marek Suzin (1901–1976), Kazimierz Dolny 1995 (fot.); – Knothe J., Ulica Długa à la carte, „Stolica” R. 31: 1976 nr 51–52; Konkurs zamknięty na projekt szkicowy świątyni pod wezwaniem „Opatrzności Bożej” w Warszawie, „Architektura i Budownictwo” R. 8: 1932 nr 3/4 s. 65–128; Leśniakowska M., Architektura w Warszawie, W. 1998; Pol. życie artyst. w l. 1915–39; Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie LXXV, W. 1936; Wiercińska, Tow. Zachęty; Zieliński J., Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Śródmieście historyczne, W. 1995–2006 I, II, XII; – Fragmenty stuletniej historii 1899–1999. Relacje, wspomnienia, refleksje, W. 2000; toż, Ludzie, fakty, wydarzenia, W. 2001; Kasprzycki J., Warszawskie pożegnania. Zmienna Jerozolimska, „Życie Warszawy” 1989 nr 112; Nowicki J., Po Październiku, w: Fragmenty stuletniej historii 1899–1999. Relacje, wspomnienia, refleksje, W. 2000; Rybka R., Stepan K., Awanse oficerskie w wojsku polskim 1935–1939, Kr. 2003; – „Architektura” 1948 nr 6, 7 s. 30–1; „Architektura i Budownictwo” 1930 nr 9–10 s. 356–9, nr 11 s. 322, nr 29–30 s. 556–8, 1932 nr 3/4 s. 65, 69, 104–7, 1933 nr 7 s. 228, 1937 z. l s. 2–9, z. 4–5 s. 147; „Bluszcz” 1937 nr 44 s. 17; „Rzeczy Piękne” 1931 nr 1–3 s. 38; „Stolica” 1949 nr 6, 1970 nr 10; „Sztuki Piękne” 1931 s. 127; – „Życie Warszawy” 1976 nr 308 (nekrolog); – Arch. SARP w W.: Akta personalne S-a; CAW: sygn. 1066 (akta personalne S-a).
Joanna Daranowska-Łukaszewska