Różycki Leopold (1837–1904), lekarz, spiskowiec w r. 1863, emigrant, działacz społeczny. Ur. 10 X 1837 w Zajączkowie w pow. lubawskim, majątku rodzinnym ojca. Był synem Franciszka i Maksymilianny z Gorczyszewskich, bratem Władysława (zob.).

W r. 1861 ukończył R. gimnazjum w Chełmnie, a następnie studiował prawo, potem medycynę w Berlinie. Tam poznał Wojciecha Kętrzyńskiego i Juliana Łukaszewskiego. Prawdopodobnie na przełomie 1862 i 1863 r. Łukaszewski wciągnął R-ego do organizacji spiskowej, a wyjeżdżając na początku marca do dyktatora Langiewicza naznaczył go na swojego następcę jako agenta w Berlinie. Gdy w maju 1863 Aleksander Guttry stanął w Liège na czele Agencji Broni, R. stał się jego agentem w zaborze pruskim. Pewien czas przebywał w Dreźnie i Lipsku. W kwietniu 1863 opuścił Berlin i razem z Kętrzyńskim zajął się organizowaniem transportów broni do Królestwa przez Prusy Wschodnie. W związku z tym jeździł też do Wielkopolski, Saksonii i na Śląsk. Dn. 11 IX został aresztowany wraz z Kętrzyńskim we wsi Janota (pow. olsztyński), gdy przewozili znaczny transport broni. Z niewiadomych powodów zostali jednak rychło zwolnieni z aresztu w Olsztynie. «Z końcem nieszczęsnego powstania» – jak sam pisał – udał się na emigrację.

Dn. 2 V 1864 rozpisano za nim list gończy. W wielkim procesie 154 spiskowców w Berlinie w r. 1864 wśród oskarżonych znalazł się i R., ale wobec faktu, że nie mógł być poddany śledztwu, prokuratura zrezygnowała z zaocznego przewodu sądowego. Natomiast w drugim procesie berlińskim (luty–kwiecień 1865) R. został skazany 28 IV na karę śmierci, która jednak miała być anulowana, gdyby stawił się do dyspozycji władz. Po ucieczce z Prus udał się do Szwajcarii, a później do Monachium. Tajna organizacja chełmińsko-pomorska pomogła mu w r. 1864 w kontynuowaniu studiów medycznych, zapewniając stypendium w wysokości 1 tys. fr. Ukończył studia w Monachium uzyskując stopień doktora medycyny. Opublikował rozprawę pt. Der Kropf und seine Behandlung. Eine monographische Skizze mit besonderer Berücksichtung der Exstirpation desselben und mit einer statistischen Tabelle dieser Operation (Monachium 1868). Następnie wyjechał do Turcji i przez 8 lat pracował w Konstantynopolu i Brussie (dziś Bursa).

W r. 1876 R. wrócił do Niemiec, od sądu w Berlinie uzyskał zwolnienie od wyroku (objęła go amnestia) i osiadł w Toruniu. Brał wówczas aktywny udział w pracach Tow. Naukowego (TN) w Toruniu. Był tam II lekarzem komunalnym, wkrótce został chirurgiem powiatowym. W l. 1877–84 pełnił funkcję sekretarza TN, opiekował się biblioteką i zbiorami (jako płatny konserwator), wkładając w to wiele starań (choć sporządzone przez niego inwentarze i katalog były prymitywne, za co i ówcześnie niekiedy go krytykowano). Na posiedzeniach TN wygłosił kilka referatów o charakterze przyczynkarskim. W r. 1879 brał udział w delegacji TN Torunia na jubileusz Kraszewskiego w Krakowie. W r. 1884 zrezygnował z udziału w pracach TN. Zdecydował się bowiem na wyjazd z Torunia, gdzie nie zdołał zyskać sobie popularności jako lekarz i nie powodziło mu się dobrze. W r. 1876 Józef Danielewski prosił Józefa Ignacego Kraszewskiego o informacje, czy możliwe będzie osiedlenie się R-ego w Dreźnie, tłumacząc, że w Toruniu ordynuje wielu lekarzy, a Niemcy bojkotują lekarzy polskich. Jakiś czas przed śmiercią przebywał w klasztorze ss. Wincentek w Chełmnie, gdzie zmarł 20 III 1904.

S. ożenił się na emigracji z Marią Reiser (1847-1881), z którą miał synów: Kazimierza (zmarłego w czasie pierwszej wojny światowej), literata, Leopolda, aptekarza w Toruniu, Zygmunta (zm. w 22 roku życia w Toruniu), Wiktora, sędziego w Monachium, Feliksa (wcześnie zmarłego), i córkę Marię, zamężną Milewską.

Konopka, Pol. bibliogr. lek. XIX w., IX; Katalog Archiwum Biblioteki Kórnickiej, Wr. 1979; Lewak-Więckowska, Zbiory B. Rap. Katalog, II; – Böhning F., Die nationalpolnische Bewegung in Westpreussen 1815–1871, Marburg/Lahn 1973; Bukowski A., Pomorze Gdańskie w powstaniu styczniowym, Gd. 1964; Chojnacki W., Sprawy Mazur i Warmii w korespondencji Wojciecha Kętrzyńskiego, Wr. 1952; Dzieje Towarzystwa Naukowego w Toruniu 1875–1975, Tor. 1977 I (s. 39 fot.); Gentzen F. H., Grosspolen im Januaraufstand, Berlin 1958; Łożyński W., Geschichte des Gymnasiums Culm währed der ersten 25 Jahre seines Bestehens, Programm des Gymnasiums zu Culm für das Schuljahr 1861/2, Culm 1862; Myśliborski-Wołowski S., Udział Prus Zachodnich w powstaniu styczniowym, W. 1968; Osmólska-Piskorska B., Kontakty Towarzystwa Naukowego w Toruniu z krakowskim środowiskiem inteligenckim w XIX w. i początkach XX w., „Zap. Hist.” R. 29: 1964 z. 2, s. 125; Tujakowski A., Biblioteka Towarzystwa Naukowego w Toruniu 1875–1975, tamże R. 40: 1975 z. 3–4 s. 91–2, 96; – Anklage-Schrift… gegen die Beteiligten bei dem Unternehmen… Berlin 1864 s. 410–16; Łukaszewski J., Pamiętnik z lat 1862–1864, W. 1973; Der Polen-Prozess im Jahre 1864, Berlin 1865 s. 8; Polska działalność dyplomatyczna 1863–1864, W. 1963 II 308; Zbiór zeznań; Zeznanie śledcze o powstaniu; – „Nadwiślauiu”, 1864 nr 143; „Przyjaciel Ludu” 1864 nr 29, 50; – AP w Gd.: Zesp. Dom. Rent. Berent, nr 63; B. Jag.: rkp. 6495 IV k. 10–11, rkp. 6534 IV k. 335–330; B. Ossol.: rkp. 6223 II s. 363; – Informacje prawnuczki R-ego Luitgardy Rumann z Waldbronn (przekazane przez autora życiorysu), Stefana Różyckiego z Wr. i Mariana Łysiaka z Tor.

Adam Galos