Sauvan Ludwik (1798–1843), lekarz, hydroterapeuta. Ur. w Warszawie, był synem Dawida, emigranta francuskiego, lekarza, i Marii z Danielskich.
Po ukończeniu liceum w Warszawie S. kształcił się na Wydz. Lekarskim Uniw. Wil. w l. 1814–19 i uzyskał stopień lekarza I kl. (magistra medycyny). Po studiach pozostał w Wilnie, prowadził wolną praktykę, uzupełniał wiedzę na klinice chirurgicznej Wacława Pelikana oraz towarzyszył swemu rówieśnikowi, znanemu później światłemu ziemianinowi i działaczowi społecznemu Aleksandrowi Skirmuntowi w podróży do Paryża na kurację do chirurga G. Dupuytrena. W lutym 1823 uzyskał w Wilnie stopień doktora medycyny na podstawie rozprawy pt. De femoris extirpatione (Vilnae 1823). Wkrótce potem przyjechał do Warszawy, gdzie leczył magnetyzmem (K. Średziński). Od 20 I 1824 był członkiem czynnym Tow. Lekarskiego Warszawskiego. Pod koniec 1830 r. brał tu udział w dyskusjach nad chorobą cholery panującej wówczas w Rosji i zagrażającej Polsce, a lekarzom europejskim mało znanej. W r. 1829 był również członkiem Warszawskiego Tow. Dobroczynności, uprawnionym do wystawiania bezpłatnych recept dla ubogiej ludności, co było w Warszawie nowością.
Podczas bitwy pod Grochowem 25 II 1831 ordynował w szpitalu wojskowym zorganizowanym w domu Mateusza Krzemińskiego przy ul. Brackiej nr 1588/9 (ówcześnie na peryferiach miasta). Gen. Jan Krukowiecki miał do S-a duże zastrzeżenia, uważając go za «przeciwnego sprawie», ale doceniał jego użyteczność jako lekarza. Od połowy r. 1834 S. – na życzenie ojca Zygmunta Krasińskiego – przez trzy lata opiekował się zdrowiem poety jako jego osobisty lekarz. Towarzyszył mu w podróżach zagranicznych (Włochy, Austria i in.). W 2. poł. 1836 r. przebywali w słynnym zakładzie leczenia zimną wodą V. Priessnitza w Gräfenbergu, gdzie Krasiński się kurował. S. w zakładzie tym nabył gruntowną znajomość hydroterapii, wspartą później własnym kilkuletnim doświadczeniem. W lipcu 1837 S. rozstał się z Krasińskim. Do Warszawy wrócił w poł. 1838 r. i na posiedzeniach Tow. Lekarskiego Warszawskiego wielokrotnie z uznaniem mówił o hydroterapii Priessnitza. Wygłaszał tam również inne referaty (których streszczenia zamieszczał „Pam. Tow. Lekarskiego Warszawskiego”): w r. 1839 o leczeniu kokluszu (1840 t. 3), odróżnianiu ropy od płynu wyrzucanego z płuc z kaszlem (tamże), a w r. 1840 o dwóch rodzajach apopleksji mózgowej (1841 t. 5). Również w r. 1840 przedstawił referat o leczeniu wodą wg metody gräfenbergskiej (streszczenie tamże 1841 t. 5), opublikowany po francusku pt. Exposé des principes scientifiques de l’hydrothérapie autrement dite méthode de Gräfenberg… (W. 1840) oraz po niemiecku w tłumaczeniu (z francuskiego) i z uzupełnieniami K. Mundego pt. Darlegung der wissenschaftlichen Principien der Wasserheilkunst d.i. der sogenannten Gräfenberger Heilmethode… (Heinigsdorf 1840). W referacie tym S. podsumował i przedstawił przystępnie aktualną wiedzę medyczną w tej sprawie; zalecał dla zachowania sił i zapobiegania przedwczesnej starości stosować dietę, ruch i wodę, zimną wodę polecał również do picia, kąpieli częściowych i całego ciała, do oblewań, wstrzykiwań, nacierań, natrysków i mokrych okładów.
Dn. 4 VII 1839 S. zawarł spółkę o kapitale 150 tys. złp. (fundusze wyłożył S.) z Karolem Grabowskim celem założenia w Wierzbnie (obecnie dzielnica Warszawy) «Zakładu leczenia zimną wodą» metodą Priessnitza. Dn. 29 III (10 IV) 1840 Rada Administracyjna Królestwa przyznała S-owi dziesięcioletnią wyłączność w całym Król. Pol. na prowadzenie takiego zakładu. Do Grabowskiego należały obowiązki administracyjno-gospodarcze. Po rychłej jego śmierci w lipcu 1840, S. stał się jedynym właścicielem patentu, a nadzorcą Zakładu został W. Traytler. Jednak dopiero dwa lata później, po zbadaniu przez członków Rady Lekarskiej i komisarza taksowego, Zakład został uznany «za zupełnie odpowiedni swojemu celowi» i otwarty dn. 1 VI 1842 jako pierwszy tego rodzaju w Król. Pol. Zakład posiadał wówczas pałacyk (obecnie ul. Puławska 113a), 6 nowych budynków dla 40 chorych, oficynę, zabudowania dla pracowników, kilka budynków gospodarczych i oranżerię. W leczeniu stosowano kąpiele wannowe, «spadowe», «deszczowe» i obwijania. Wodę do zabiegów uzyskiwano z tryskających na południowo-wschodnim zboczu skarpy źródeł, z których jedno o temperaturze wody 2°–8° ujęto do picia.
S. należał do kilku zagranicznych naukowych towarzystw medycznych. Był m.in. członkiem korespondentem Królewskiego Tow. Lekarzy i Chirurgów w Londynie, Tow. Emulacji Lekarskiej i Tow. Medycyny Praktycznej i Chirurgii w Paryżu, Tow. Lekarzy i Przyrodników we Florencji, Akademii Medyko-Chirurgicznej w Neapolu i w Palermo. S. bywał w salonie literacko-artystycznym Wacława i Magdaleny Łuszczewskich, żywo interesował się problemami religijnymi; pod wpływem M. Łuszczewskiej przed samą śmiercią przeszedł z wyznania ewangelicko-reformowanego na katolicyzm. Zmarł jakoby wskutek udławienia się ością 11 IV 1843 w Warszawie, został pochowany na cmentarzu Powązkowskim. Napis nagrobny, umieszczony początkowo w Katakumbach, został później przeniesiony na pomnik przy grobie rodzinnym Dmuszewskich i Wysiekierskich (kwatera 4 rząd 1 grób 9).
S. był ożeniony (14 V 1827) z Ludwiką z Dmuszewskich (1810–1871), córką Ludwika Adama (zob.) i Konstancji z Pięknowskich (zob. Dmuszewska Konstancja). Młodziutka Ludwika wbrew woli ojca wyszła za S-a, wkrótce rozwiodła się z nim, a jej drugie małżeństwo (24 X 1832) z Ludwikiem Zabłockim również się rozpadło. Sauvanowie mieli córkę Natalię Konstancję (1829–1894), zamężną za Bolesławem Wysiekierskim.
Zakład hydropatyczny otrzymany w spadku przez córkę po śmierci S-a podupadł, a być może nawet przerwał swoją działalność. W r. 1853 został odnowiony przez nieznanego z imienia Mateckiego, który przez kilkanaście lat był pomocnikiem V. Priessnitza w Gräfenbergu, a następnie prowadził zakład hydropatyczny w Dębnie (w Wielkopolsce). Opiekę lekarską sprawował wtedy Ludwik Natanson. Mylnie informował on w ,,Tyg. Lek.” w r. 1854 jakoby zakład został założony już w r. 1830 i wkrótce podupadł, a za nim powtórzyli to L. Gąsiorowski, S. Kośmiński, J. Peszke. W r. 1868 ordynował tam Romuald Piaskowski. Zakład przestał istnieć ostatecznie przy końcu XIX w.
Bieliński, Stan nauk lek., s. 240, 248, 269, 303; Konopka, Pol. bibliogr. lek. XIX w.; Kośmiński S., Wykaz rzeczy zawartych w 72 tomach Pamiętnika Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego z lat 1837–1876, W. 1877; Enc. Org.; Kośmiński, Słown. lekarzów; Lista lekarzy i aptekarzy w Królestwie Polskim oraz chirurgów, felczerów i akuszerek, W. 1839 s. 22, W. 1841 s. 23; – Bieliński J., Doktorowie medycyny promowani w Wilnie, W. 1886; tenże. Uniw. Wil.; Chojna J. W., Warszawskie lazarety wojskowe w czasie powstania listopadowego, „Arch. Hist. i Filoz. Med.” T. 48: 1985 nr 4 s. 464; Cmentarz Powązkowski w Warszawie. Materiały inwentaryzacyjne, W. 1980 I; Gąsiorowski L., Zbiór wiadomości do historii sztuki lekarskiej…, P. 1858 III; Giedroyć F., Służba zdrowia w dawnym Wojsku Polskim, W. 1927 s. 503; Kasprzycki J., Warszawskie pożegnania. Były też Szopy Francuskie, „Życie Warszawy” 1986 nr 15 s. 12; Łyskanowski M., Medycyna i lekarze dawnej Warszawy, W. 1976; [Natanson L. N.], Instytut hydropatyczny w Wierzbnie, „Tyg. Lek.” R. 8: 1854 s. 65–70; Peszke J., Dzieje towarzystwa, cz. I, Pierwsze półwiecze, w: Stulecie Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego, W. 1931; [Rolle J. A.] Dr Antoni J., Wybór pism, Kr. 1966 III; Szenic S., Cmentarz Powązkowski 1790–1850, W. 1979; Średziński K., Instytut Hydroterapii dr Ludwika Sauvana na Wierzbnie, „Służba Zdrowia” 1962 nr 30; – Krasiński Z., Listy do Adama Sołtana, W. 1970; tenże, Listy do Konstantego Gaszyńskiego, W. 1971; [Łuszczewska J.] Deotyma, Pamiętnik 1834–1897, W. 1968; Morawski S., Kilka lat młodości mojej w Wilnie, W. 1959; – „Dzien. Praw. Król. Pol.” T. 25: 1840 s. 56–63; „Kur. Warsz.” 1829 nr 129 s. 549–50, 1839 nr 279 s. 1345, 1842 nr 59 s. 277, 1843 nr 99 s. 462, nr 101 s. 470 (nekrologi), 1846 nr 139 s. 662, 1853 nr 143 s. 731, nr 203 s. 1002; – AGAD: Władze Centralne powstania listopadowego. Akta Rady Najwyższej Krajowej T. 151 b k. 22–23, pismo Krukowieckiego do Rządu z dn. 29 IV 1831 Nr 4199; Lietuvos centrinis valstybinis istorijos archyvas w Wil.: sygn. 720, op. I nr 62602; Vilniaus universiteto Mokslines bibliotekos rankraštynas w Wil.: KC 740, k. 18–19, KC 76, k. 32–33, KC 77, k. 62–63, KC 78, k. 76–77, KC 111 k. 120, 121 (1); – Szarejko P., Słownik lekarzy polskich XIX wieku (rkp. u autora).
Teresa Ostrowska