Stolarzewicz Ludwik, pseud. i krypt.: A. Galiński, Adam Galiński, Elski, G., icz, Jan Barta, Li., L.S., L.St., LS, Ludwik Rozłucki, Stawski, Stefan Hincza, Stwicz (1890–1960), literat, redaktor, bibliograf, nauczyciel.
Ur. 21 VIII (w wielu opracowaniach błędny r. ur.: 1891 lub 1892) w Krakowie, był synem Antoniego, krawca, i Marii z Wójtowiczów.
W l. 1902–10 uczył się S. w Gimnazjum św. Jacka w Krakowie. Po maturze słuchał przez rok na UJ wykładów z prawa i administracji; w r. 1912 przeniósł się na Wydz. Filozoficzny i podjął studia polonistyczne, które ukończył w r. 1914. Od września 1915 do r. 1920 pełnił obowiązki nauczyciela w krakowskim Gimnazjum św. Jacka. W marcu 1916 uzyskał stopień doktora filozofii na podstawie napisanej pod kierunkiem Jana Łosia dysertacji Pojęcia Orzechowskiego dotyczące Polaka i Polski (niewyd.). Kilka miesięcy później otrzymał dyplom nauczyciela szkół średnich języka polskiego i filologii klasycznej. Debiutował artykułem Godzinki o Najświętszej Pannie, ogłoszonym w kwartalniku Sodalicji krakowskiej „Sodalis Marianus” (1916 nr 10); z pismem tym współpracował do r. 1917. W r. 1920 zgłosił się do WP i wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Następnie uczył w gimnazjum w Chełmnie; w r. 1921 opublikował tam krótki zarys historii tego miasta pt. Chełmno. W r. 1922 ogłaszał artykuły w grudziądzkim „Głosie Pomorskim”, m.in. W stuletnią rocznicę wydania pierwszego tomu poezji Mickiewicza (nr 36) i Matka Boska w pieśniach wielkanocnych (nr 91).
W r. 1922 zamieszkał S. w Wilnie, gdzie podjął pracę nauczyciela języka polskiego i historii w Gimnazjum Męskim im. Joachima Lelewela oraz w Gimnazjum Koedukacyjnym im. Adama Mickiewicza (do jego uczniów należał m.in. Karol Borchardt). Był członkiem okręgowej komisji dyscyplinarnej dla nauczycieli. Utrzymując bliskie kontakty z USB, był sekretarzem Tow. Popierania Uniw. i Biblioteki Uniwersyteckiej oraz sekretarzem Okręgu i Koła Tow. Nauczycieli Szkół Średnich i Wyższych. W l. 1922–4 pełnił funkcję prezesa Gniazda Wileńskiego Sokolstwa Polskiego; organizacji tej poświęcił broszurę Gniazdo Wileńskie Sokolstwu Polskiemu 8–9 czerwca 1924 roku (Wil. 1924). W r. 1923 na łamach „Kwartalnika Teologicznego Wileńskiego” ogłosił Spis czasopism kościelnych (religijnych i teologicznych) w Polsce po rok 1923 (R. 1–2: 1923/4); publikował również w „Kresach” (1923) oraz „Dzienniku Wileńskim” (1923–4). W r. 1924 został członkiem Zarządu Tow. Przyjaciół Biblioteki USB; wzbogacił wtedy księgozbiór uczelniany darem 149 woluminów. Po zastawieniu w antykwariacie druków XVII-wiecznych z własnych zbiorów został pomówiony o handlowanie książkami z Biblioteki Uniw. Wil. Sprawę oddał w ręce czteroosobowego sądu honorowego Okręgu Wileńskiego Tow. «Sokół», który orzekł o «bezpodstawności zarzutów, przynoszących niezasłużoną krzywdę czci» S-a („Dzien. Wil.” 1925 nr 176). W r. 1924 wydał w Wilnie Bibliografię Mickiewiczowską oraz Bibliografię pism Mickiewicza; błędy rzeczowe, niesumienność wobec źródeł, niskie kompetencje metodologiczne i widoczny pośpiech tych publikacji ostro skrytykowali m.in. Stanisław Pigoń („Dzien. Wil.” 1924 nr 57, 61, „Przegl. Warsz.” 1924 nr 38) oraz Aleksander Semkowicz („Pam. Liter.” R. 21: 1924/5). Opublikował ponadto Bibliografię o Krasińskim (Wil. 1924). Przed wyjazdem z Wilna sprzedał swą bibliotekę klasztorowi w Mariampolu.
W czerwcu 1925 przeniósł się S. do Łodzi. Pracował tam kolejno w Męskim Gimnazjum Humanistycznym Kazimierza Tomaszewskiego i Humanistycznym Gimnazjum Żeńskim im. Elizy Orzeszkowej. Przez jakiś czas nauczał także w Państw. Gimnazjum Męskim im. Jana Śniadeckiego w Pabianicach i łódzkim Prywatnym Gimnazjum Żeńskim Janiny Czapczyńskiej. W r. 1928 opublikował Młodą Polskę [cz. 1]: Poezja i dramat, antologia i literatura. Podręcznik literacko-metodyczny dla szkół średnich i samouków (Ł.), ocenioną jako niedokładną i pełną frazesów (L. Płoszewski). T.r. napisał i wydał pod pseud. Stefan Hincza apologetyczną książkę ku czci Józefa Piłsudskiego pt. Pierwszy żołnierz Odrodzonej Polski (Ł. 1928, Kat. 1931, 1932, wyd. nowe rozszerzone i poprawione pt. Pierwszy żołnierz Polski Odrodzonej. Życie i czyny Józefa Piłsudskiego, W. 1935, 1936, Kat. 1936; pod nazwiskiem, pt. Dzieje i czyny Nieśmiertelnego Wodza Narodu, W.–Kat. 1936). Od października 1929 do kwietnia 1930 redagował „Mamy głos”, pismo Gimnazjum Żeńskiego im. Elizy Orzeszkowej. Od r. 1930 był nauczycielem języka polskiego w łódzkiej Państw. Szkole Techniczno-Przemysłowej (PSTP). T.r. wydał w Łodzi (z datą 1929) dwie kolejne części Młodej Polski [cz. 2]: Powieść epicko-realistyczna. Tetmajer, Orkan, Sieroszewski, Reymont, Berent. Literatura, rozbiory, charakterystyki, treść ideowa oraz [cz. 3]: Powieść liryczna. Przybyszewski, Żeromski, Daniłowski, Strug. Literatura, rozbiory, charakterystyka, treść ideowa. Jako Adam Galiński opracował antologię Poezja Polski Odrodzonej 1918–1930. Obraz twórczości poetyckiej doby współczesnej (Ł. 1931). Krytyka zwracała uwagę na przypadkowość doboru utworów i chaotyczny układ, mimo to uznawano tę pracę za pożyteczną i kompletną. Opublikował również powieści patriotyczne dla młodzieży: pod pseud. Ludwik Rozłucki Młodości! Wszystkiego dziedzicu! (Ł. 1933), a pod pseud. Adam Galiński – Naszą trójkę w lasach Beskidu (Ł. 1934). W l. trzydziestych współorganizował Koło Polonistów przy Oddz. Łódzkim Tow. Polonistów RP i został jego wiceprezesem; 23 IV 1937 zrezygnował z funkcji oraz z pracy w Zarządzie Koła. Działał jako prelegent Tow. Uniw. Robotniczego.
W l. 1933–5 był S. redaktorem odpowiedzialnym „Biuletynu Strzeleckiego”, organu Komendy Okręgu IV Związku Strzeleckiego; nakładem Zarządu i Komendy Okręgu zostały wydane dwa jego zbiory: Gawędy o Komendancie i o pierwszych Strzelcach (Ł. 1934, z których jedną, pt. W biurze werbunkowym, zaadaptował na scenę jako obrazek sceniczny z życia młodzieży, Ł. 1935) oraz Z polskich tradycji wigilijnych Strzelca. Gawęda dla świetlic i oddziałów strzeleckich (Ł. 1934). Również w r. 1934 w Łodzi opublikował pod pseud. Adam Galiński wiele poradników, zawierających teksty i scenariusze uroczystości, przeznaczone dla nauczycieli organizujących obchody świąt państwowych: Dzień 19 marca. Poradnik dla urządzających obchody i akademie ku czci Marszałka Piłsudskiego, Dzień 11 listopada. Święto państwowe Rzeczypospolitej Polskiej (wyd. 2, Ł. 1936, wyd. 3, Ł. 1938), Dzień matki i dziecka, Jak obchodzić rocznicę Powstania Styczniowego w szkole i stowarzyszeniach, Obchodzimy „Święto Morza” (wyd. 2 poprawione i rozszerzone, P. 1939), Obchód imienin Pana Prezydenta w szkole i stowarzyszeniach (wyd. 2, Ł. 1936, wyd. 3, P. 1938), Trzeci Maja. Książka dla nauczycieli i dla urządzających uroczystości trzeciomajowe (wyd. 2 rozszerzone, P. 1938). Obok poradników rocznicowych pisał również, opublikowane w Łodzi w r. 1935, propagandowe i patriotyczne obrazki sceniczne, przeznaczone dla młodzieży szkolnej, m.in. W Dzień Majowy, na rocznicę Konstytucji 3 Maja i Czcimy rocznicę, na obchody imienin prezydenta Ignacego Mościckiego; dla szkół żeńskich: Między peowiaczkami, a dla szkół męskich: My zuchy, harcerze oraz Nasi chłopcy i dziewczęta, Radujmy się!, W świetlicy, W Zalasowej i Widziałam Pana Prezydenta. Na imieniny Piłsudskiego napisał: Na placówce (z czasów walk legionowych na Wołyniu), Nasz Komendant, Pan Marszałek Piłsudski, Za twoim przewodem; dla szkół żeńskich przeznaczył z tej okazji scenki: W gronie dziewcząt oraz I my dziewczęta wojować będziemy. Opublikował w różnych pismach ok. 300 artykułów o treści patriotycznej, w tym rocznicowej. W uznaniu zasług otrzymał w r. 1935 wawrzyn akademicki PAL, co wywołało gwałtowne protesty środowisk narodowo-demokratycznych; oprócz zarzutu, że Akademia odznacza «miernoty i spryciarzy», wrócono do sprawy księgozbioru wileńskiego („Prosto z mostu”1935 nr 38, odpowiedź S-a tamże nr 51).
W r. 1935 napisał S. jednoaktową komedię Jestem poetą (Ł., P. 1938). Wydanej również w r. 1935 antologii Literatura Łodzi w ciągu jej istnienia (Ł.) zarzucano, podobnie jak całemu dorobkowi bibliograficzno-literackiemu S-a, powierzchowność sądów i brak ładu konstrukcyjnego, zarazem jednak podkreślano wartość zgromadzonego, mało znanego materiału literackiego. W l. 1937–9 wchodził S. (m.in. obok Stefanii Skwarczyńskiej) w skład komitetu redakcyjnego łódzkich „Prac Polonistycznych”; opublikował tam Materiały do bibliografii literacko-kulturalnej Łodzi (S. 1: 1937, za l. 1937 i 1938; S. 2: 1938, za l. 1938–9; S. 3: 1939 uzupełnienia); także i to przedsięwzięcie nie zyskało uznania recenzentów. W „Pracach Polonistycznych” (S. 1: 1937) ukazały się również Materiały do życia kulturalnego miasta Łodzi. W r. 1937 opracował kolejną broszurę propagandową pt. Edward Śmigły-Rydz. Marszałek Polski. Poradnik dla urządzających obchody ku czci Naczelnego Wodza (P., wyd. 2 zmienione i rozszerzone, P. 1939). Natomiast Mościckiemu poświęcił książkę Włodarz Rzeczpospolitej Polskiej Ignacy Mościcki – człowiek – uczony (Ł. 1937). W r. 1938 został wydawcą i redaktorem „Kultury Łodzi”; ukazało się pięć numerów pisma w oprawie graficznej Karola Hillera. Wydana w r. 1938 Antologia 120 poetów. Wiersze na obchody i uroczystości (Ł.) spotkała się z szyderstwami prawicowego publicysty Jana Rembielińskiego („Antologia «z duchem czasu»”, „Kron. Polski i Świata” 1938 nr 29). Opracował także kompendium 1918–1938. Dwudziestolecie Najjaśniejszej Rzeczypospolitej Polskiej. Materiały, fakty, cyfry, wiersze. Na dzień 11 listopada (W. 1938) oraz opatrzył komentarzem swój Wybór poezji legionowej (Ł. 1938); oba jako Adam Galiński. Ostatnim obrazkiem scenicznym S-a był: Dziewczęta i chłopcy (P. 1938), a ostatnimi poradnikami dla nauczycieli: Tydzień szkoły powszechnej (P. 1937) i Marszałek Józef Piłsudski, budowniczy Polski (P. 1939).
Na początku okupacji niemieckiej, za sprawą komisarza PSTP Oskara Brokscha, S. został 12 XII 1939 aresztowany wraz z rodziną przez Gestapo i osadzony w obozie przejściowym w Radogoszczu. Wysiedlony do Krosna, organizował tam tajne nauczanie. Po wojnie, od r. 1945, był dyrektorem miejscowego Gimnazjum i Liceum im. Pawła z Krosna. Publikował sporadycznie w „Odrodzeniu” (1945) i „Odrze” (1948). Prawdopodobnie ok. r. 1947 mieszkał ponownie w Łodzi. Znacznie przerobił i przygotował do drugiej edycji Antologię 120 poetów... (Ł. 1947) oraz opublikował zaplanowaną jako część pierwszą historii literatury pozytywizmu Poezję i dramat epoki pozytywizmu. Literatura. Rozbiory. Wypisy (Ł. 1949, druk wstrzymano, zachowały się trzy egzemplarze odbitki szczotkowej). W r. 1951 zamieszkał na Dolnym Śląsku w Dzierżoniowie, gdzie do r. 1954 był dyrektorem Technikum Budowy Maszyn Włókienniczych oraz kierownikiem Domu Harcerza. Współredagował „Gazetę Dzierżoniowską”, a w l. 1953–5 publikował w „Słowie Polskim”. W r. 1956 przeszedł na emeryturę; wrócił do Krakowa.
W okresie powojennym opracował i przygotował do druku (pod pseud. Adam Galiński) kilka prac, napisanych częściowo wcześniej, które jednak nie zostały wydane; ich maszynopisy przechowywane są w Oddz. Zbiorów Specjalnych Biblioteki Uniw. Łódz. Są wśród nich edycje: „Poezje wybrane” T. Szewczenki (sygn. 5660), „Ludowe poezje serbskie” (sygn. 5661), „Wybór poezji czeskiej” (sygn. 5662), „Z poezji Jugosłowian. Gundulić – Njegoś – Mazuranić. Wybór utworów” (sygn. 5663) oraz synteza Polska współczesna, t. 1–3 (sygn. 5664), a także Tablice synchroniczne do dziejów i kultury Polski na tle dziejów i kultury ogólnoludzkiej; od połowy IX wieku do 1947 roku. S. zmarł 28 I 1960 w Krakowie, został pochowany na cmentarzu Rakowickim.
W małżeństwie z Heleną Zofią Antoniną z domu Stawarską-Stawy, pseud. i krypt.: Halina Stawarska, H. St. (1895–1974), siostrą Adama Stawarskiego (zob.), w l. 1922–5 nauczycielką języka polskiego w Państw. Gimnazjum im. Elizy Orzeszkowej w Wilnie, a w l. 1925–54 w Państw. Gimnazjum i Liceum Żeńskim im. Emilii Sczanieckiej w Łodzi, doktor filozofii UJ, autorką zbioru poezji „Z dni trosk i ciszy” (W. 1929), tłumaczką „De rerum natura” Lukrecjusza, miał S. syna Juliusza (ur. 1924), inżyniera rolnika.
Fot. w Woj. i Miejskiej B. Publ. w Ł., sygn. 1123 teka 268 (koresp. do S-a); – Bibliogr. dramatu pol., II; Łoza, Czy wiesz, kto to jest? (błędna data ur.); Nowy Korbut (Słownik Pisarzy), III; PSB (Stawarski Adam, dot. żony, Heleny); Pol. Bibliogr. Liter. za l. 1952 i n.; Słown. Pracowników Książki Pol., Supl.; Słown. pseudonimów, I–IV; Słownik badaczy literatury polskiej, Ł. 2000 III, Ł. 2002 V (dot. żony, Heleny); Współcz. pol. pisarze, VIII (bibliogr., r. ur. S-a: 1891); – Dzieje Katedry Historii Literatury Polskiej w UJ, Red. T. Ulewicz, Kr. 1966; Grzegorczyk P., Ludwik Stolarzewicz, 1892–1960, „Znak” 1962 nr 7/8; – Grzejszczak Ł., Ludwik Stolarzewicz. Wspomnienie (1892–1960), „Gaz. Wyborcza” 2002 nr 227 dod. łódz.; Obiezierska H., Jedno życie prywatne na tle życia narodu polskiego w wieku XX, Bydgoszcz 1995 s. 206; – AP w Kr.: sygn. USC NMP U–49 (metryka ur. S-a); AP w Ł.: Zespół nr 249/II sygn. 7, nr 252/II sygn. 19 (dot. żony, Heleny); Arch. UJ: sygn. WF II 504 (teczka doktorska S-a); B. Uniw. Łódz.: sygn. 5034, 5684 (umowy wyd. «Poligrafiki»), sygn. 6018, 7343 (koresp. S-a); IBL PAN: Kartoteka bibliogr. (A. Bara); – Informacje Dariusza Kukucia z Ł.
Mirosław Wójcik