Suda Ludwik (1883–1947), nauczyciel, działacz ruchu ludowego i nauczycielskiego, poseł na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej.
Ur. 25 XI we wsi Latowicz (pow. mińsko-mazowiecki) w rodzinie chłopskiej.
S. uczęszczał do szkoły ludowej w Latowiczu. Po ukończeniu w r. 1902 trzyletniego seminarium nauczycielskiego w Siennicy, uczył do r. 1906 w szkole ludowej w Zawadach i Utracie (pow. łowicki). Był słuchaczem, a z czasem wykładowcą i organizatorem tajnych kursów dla nauczycieli ludowych w Warszawie, zainicjowanych przez Stefana Juliana Brzezińskiego i Wacława Piotrowskiego. Wraz z Antonim Kowalczykiem, Stanisławem Najmołą i Zygmuntem Nowickim należał do czteroosobowej grupy, kierującej pracą działaczy skupionych w Ludowym Kole Oświaty. W r. 1905 jako przedstawiciel Koła został wraz z Janem Witkiewiczem członkiem Związku Samopomocy Społecznej w Warszawie. Współorganizował tajny zjazd założycielski Polskiego Związku Ludowego (PZL), który odbył się 13 XI 1904 w podwarszawskim Jaktorowie. Wszedł wtedy do Zarządu Głównego PZL i zasiadał w nim do r. 1907. Współredagował odezwy PZL „Do braci włościan” z 3 V 1905 i „Do wyborców” z 18 I 1907. Równocześnie działał w ruchu nauczycielskim, głównie na terenie gub. lubelskiej, a także pow. przasnyskiego oraz Jędrzejowa, Łęczycy i Solca (gub. kaliska). W styczniu 1905 wszedł z Jadwigą Jahołkowską, Stefanią Sempołowską, Najmołą i Nowickim do komitetu organizacyjnego legalnej organizacji nauczycieli Król. Pol. T.r. przyłączył się do strajku szkolnego i uczestniczył w zjeździe nauczycieli pow. łowickiego w Łyszkowicach, podczas którego wezwano rodziców, by nie posyłali dzieci do rosyjskich szkół. Współorganizował także zjazd nauczycieli 1 X (data uznana za początek ZNP) w Pilaszkowie (pow. łowicki), na którym podjęto uchwałę o rozpoczęciu jawnego ruchu nauczycielskiego na rzecz spolszczenia szkolnictwa elementarnego na terenie gub. piotrkowskiej i płockiej. Został członkiem powołanego wówczas Związku Nauczycieli Ludowych. Równocześnie w okresie 26 VI 1905 – 13 IV r.n. współredagował organ prasowy PZL „Głos Gromadzki”, ukazujący się w Warszawie pod kierownictwem Brzezińskiego, a od grudnia 1905 Mieczysława Dębowskiego. Następnie od 21 VI 1906 był współwydawcą i redaktorem warszawskiego „Życia Gromadzkiego”, kierowanego przez Stefana Hubickiego. Ukazało się dziewięć numerów tego pisma (ostatni z datą 18 VIII 1906). Współorganizował też i był redaktorem kolejnych warszawskich, nielegalnych tygodników: „Snop” Romana Frankowskiego (ukazał się jeden numer 1 IX 1906), „Wieś Polska” (22 IX – 20 X 1906) Adama Piotrowskiego i „Zagon” (1 XII 1906 – 3 VI 1907) W. Wojciechowskiego. Dn. 25 V 1907 został S. aresztowany w redakcji „Zagonu” wraz z 36 działaczami PZL; był więziony do ok. grudnia t.r. w twierdzach w Modlinie i Brześciu, po czym wydalono go z Król. Pol. Przez pewien czas przebywał w Krakowie i Zakopanem, a następnie udał się na studia do Zurychu w Szwajcarii. Jesienią 1908 przedruk w „Życiu Gromadzkim” opowiadania Władysława Reymonta „Matka” (o tematyce unickiej) spowodował dochodzenie śledcze przeciw S-dzie. Mimo to w r. 1909 wrócił do Król. Pol., gdzie rozpoczął pracę jako inspektor seminariów nauczycielskich; uczył także w podwarszawskiej szkole kolejowej. W listopadzie 1910 za redagowanie „Życia Gromadzkiego” został skazany wraz z Hubickim na rok twierdzy; karę odsiadywał od kwietnia 1911 do stycznia r.n. Po wyjściu na wolność redagował od 1 II 1912 do 2 VII 1914 dodatek do pisma ludowego „Zaranie” pt. „Sprawy Szkolne”.
Po wybuchu pierwszej wojny światowej, w r. 1914, wyjechał S. jako prywatny nauczyciel z jedną z warszawskich rodzin do Piotrogrodu. W l. 1918–20 był pracownikiem biurowym w należących do francuskiego koncernu dnieprowskich zakładach górniczo-hutniczych w Kamienskoje. Po powrocie do kraju, pod koniec r. 1920, pracował jako skarbnik w cukrowniach w Czersku (pow. chojnicki) oraz Michałowicach (pow. pruszkowski). Do pracy w oświacie wrócił w 2. poł. r. 1926 jako uczestnik VIII Zjazdu Delegatów Związku Polskiego Nauczycielstwa Szkół Powszechnych. Został wtedy sekretarzem generalnym jego Zarządu Głównego i był wybierany na to stanowisko do r. 1930. W l. 1928–30 był posłem na Sejm RP z ramienia PSL «Wyzwolenie»; nie przejawiał aktywności politycznej. W l. 1932–3 kierował Wydz. Administracyjno-Gospodarczym Związku Polskiego Nauczycielstwa Szkół Powszechnych i rozwinął jego działalność wydawniczą; w czerwcu 1931 powołał drukarnię związkową przy spółce «Nasza Księgarnia». Przyczynił się też do budowy Domu Nauczyciela na Wybrzeżu Kościuszkowskim w Warszawie oraz sanatorium związkowego w Zakopanem. Od r. 1933 pracował w Radzie Szkolnej m. stoł. Warszawy i z jej dyrektorem Stanisławem Tazbirem działał na rzecz rozwoju szkolnictwa w stolicy. Po wybuchu drugiej wojny światowej i likwidacji Rady Szkolnej przez niemieckie władze okupacyjne pracował od r. 1940 jako kierownik personalny w Wydz. Szkolnictwa w Warszawie; utrudnił ściganie przez Gestapo wielu nauczycieli, niszcząc ich akta. Po powstaniu warszawskim 1944 r. wyjechał do Piotrkowa, gdzie przez kilka miesięcy pracował w Polskim Komitecie Opieki. Po wojnie wrócił do Warszawy; w l. 1946–7 pracował tam w Wojewódzkim Urzędzie Ziemskim, a przez kilka miesięcy także w Spółdzielni Wydawniczej «Czytelnik». Pracy w szkolnictwie już nie podjął. Zmarł 18 X 1947 w Warszawie, został pochowany 21 X na cmentarzu w Latowiczu.
Giza, Władze stronnictw lud., s. 613; Kto był kim w Drugiej RP?; PSB (Najmoła Stanisław, Reymont Władysław); Słownik biograficzny działaczy ruchu ludowego, W. 1989; Słownik biograficzny zasłużonych dla oświaty i wychowania w Warszawie i województwie stołecznym warszawskim od r. 1916, W. 1995 I; 100 lat ZNP. Ludzie, fakty, sprawy, wydarzenia. Związek Nauczycielstwa Polskiego 1905–2005, Oprac. C. Banach i in., W. 2005; Szczechura, Zagadnienia kult.-oświat. Bibliogr.; – Brzeziński S., Polski Związek Ludowy. Materiały i dokumenty, Oprac. C. Wycech, W. 1957 s. 15–16, 54, 58, 62, 64, 73–4, 80, 87, 103, 106, 112, 167, 169, 197–200, 370–1, 375; Czasopiśmiennictwo ludowe w Królestwie Polskim 1905–1914. „Głos Gromadzki”, „Życie Gromadzkie”, „Wieś Polska”, „Zagon”, „Siewba”, „Zaranie”, Oprac. W. Stankiewicz, W. 1957 s. 30, 32, 60; Dębski M., Początki ruchu nauczycielskiego w Kongresówce, „Przegl. Hist.-Oświat.” R. 1: 1947 nr 2 s. 38, 41, 46, 48, 50, 55–6; tenże, U kolebki ruchu ludowego w Kongresówce, w: Polski Związek Ludowy. Materiały i dokumenty, W. 1957 s. 414–15, 423; Giza S., Kalendarium wydarzeń historii ruchu ludowego 1895–1965, W. 1967; Nowicki Z., Kartki z dziejów ruchu nauczycielskiego w Polsce, W. 1937 s. 30–1, 36–8, 42–3, 45–7, 53–5, 59; Stępień S., Prasa ludowa w Polsce. Zarys historyczny, W. 1984 s. 68, 81–2; Szczechura T., Związek Nauczycielstwa Polskiego. Zarys dziejów 1919–1939, W. 1957; W służbie wsi i kraju. W setną rocznicę powstania Seminarium Nauczycielskiego w Siennicy, Red. B. Gass i in., W. 1966 s. 358–9; Wojciechowski K., Oświata ludowa 1863–1905 w Królestwie Polskim i Galicji, W. 1954 s. 183; Zarys historii polskiego ruchu ludowego 1864–1918, Red. J. Kowal, A. Więziowa, W. 1963 I; – Wycech C., Wspomnienia 1905–1939, W. 1969; – „Głos Nauczycielski” R. 11: 1927 nr 31, 32–33, 36–37, R. 12: 1928 nr 36, R. 14: 1930 nr 11, R. 18: 1934 nr 31, R. 26: 1947 nr 18/19 s. 296 (S. Brzeziński).
Alina Fitowa