Maciej z Łabiszyna (zm. po r. 1452), profesor i rektor Uniw. Krak., filozof i teolog. Był najprawdopodobniej synem Macieja z Łabiszyna, woj. brzeskiego (zob.). W r. 1419 zapisał się na Uniw. Krak. Stopień bakałarza artium liberalium uzyskał w r. 1421, magistra w r. 1425. W r. 1427 rozpoczął prawdopodobnie studia na Wydziale Teologicznym i w t. r. został członkiem Collegium Maius; w dwa lata później piastował godność prepozyta tego Collegium. W semestrze zim. 1432 był dziekanem Wydziału Artium. W okresie tym, zgodnie ze statutami, prowadził jako dziekan ćwiczenia z „Fizyki” Arystotelesa. Poza tym w poszczególnych semestrach l. 1431–9 wykładał Arystotelesa „Metafizykę” (dwukrotnie) i „Etykę Nikomachejską”, prowadził ćwiczenia z „Meteorów” i z „Parva Naturalia” tegoż autora, a także ok. r. 1437 z „Nova Logica”. W l. 1431–45 pełnił przypuszczalnie funkcję kustosza biblioteki Collegium Maius. W r. 1434 został bakałarzem teologii i zapewne kanonikiem kolegiaty Św. Floriana; w r. 1439 otrzymał kustodię w tejże kolegiacie. Pozwoliło mu to na porzucenie wykładów na Wydziale Artium. W l. 1440 i 1441 należał do komisji wybranej z grona profesorów dla przejrzenia przywilejów i statutów uniwersyteckich. W r. 1441 zasiadał M. na pierwszym zebraniu mistrzów, którym powierzono przygotowanie traktatu na sobór bazylejski. Kontynuując studia teologiczne wykładał od początku r. 1443 „Sentencje” Piotra Lombarda, wykład ten ukończył najpóźniej z końcem r. 1444, licencjatem teologii został bowiem 27 I 1445. Tytuł mistrza teologii uzyskał 3 XI 1446. Promotorem i opiekunem naukowym M-a był Benedykt Hesse; w r. 1449 został M. po Hessem dziekanem kolegiaty Św. Floriana. T. r. w semestrze letn. był rektorem Uniw. Krak.; 1 IX t. r. wygłosił od Uniwersytetu przemówienie na Wawelu w katedrze do bpa Oleśnickiego podczas uroczystości wręczenia mu kapelusza kardynalskiego. Data śmierci M-a nie jest znana, zmarł po 26 II 1452, a przed r. 1456.
M. pozostawił po sobie pokaźną ilość traktatów i kwestyj. Jest ich 63, jeśli wliczyć pisma przypisywane mu hipotetycznie oraz jeśli włączyć tu kwestie, które wyznaczył swoim uczniom. Do najważniejszych dzieł M-a należą: wykłady wstępne do czterech ksiąg „Sentencyj” (rkp. B. Jag. 2231 f. 364–370v, 2234 f. 35–99v), ekspozycja czterech ksiąg „Sentencyj” (rkp. B. Jag. 1456 p. 9–847), ekspozycja Ewangelii św. Jana (rkp. B. Jag. 1273 p. 1a–537a, 1455 p. 1–907), ponadto niektóre mowy i kwestie dysputowane (rkp. B. Jag. 2231). M. był bardzo pilnym pisarzem, rękę jego odnajdujemy we wszystkich prawie kodeksach, które były jego własnością. Prowadził też zapiski autobiograficzne. Do biblioteki, którą M. pozostawił Uniwersytetowi, należy zaliczyć co najmniej 22 rękopisy; poza wymienionymi wchodzą tu rękopisy Biblioteki Jagiellońskiej: 317, 457, 542, 675, 714, 1253, 1367, 1390, 1557, 1593, 1631, 1675, 2247, 2266, 2339, 2645, 2646. (Ślady używania przez M-a noszą ponadto rkp. B. Jag.: 1256, 1322, 1326, 1338, 1593).
M. był człowiekiem oddanym swej uczelni; w mowach zabiegał o poszanowanie praw i statutów Uniwersytetu, wzywał mistrzów i studentów do rewizji ich stosunku do społeczności uniwersyteckiej, do starań o pilność i cnoty moralne. Filozoficzne i teologiczne poglądy M-a cechuje łączenie elementów różnych doktryn (m. in. augustynizmu, tomizmu, szeroko pojętego nominalizmu). Ten swoisty eklektyzm nie przeszkadzał mu tkwić w nurcie teologii praktycznej. M. kładł akcent na różnicę między poznaniem filozoficznym a teologicznym. Filozofia opiera się na poznaniu naturalnym i nie ma tej pewności co teologia, która czerpie z tekstów objawionych. Celem filozofii jest poznanie samo w sobie, teologia zaś, która jest bardziej mądrością niż nauką, ma prowadzić do miłości Boga przez krzewienie wiary i dobrych obyczajów.
Boniecki, XV 143; Filozofia w Polsce. Słownik pisarzy, Wr.–W.–Kr.–Gd. 1971; Słownik Pracowników Książki Polskiej, W.–Ł. 1972; – Chmielowska B., Włodek Z., M. z Łabiszyna, Wr. 1971, Materiały do historii filozofii średniowiecznej w Polsce, III (XIV) (bibliogr.); Kowalczyk M., Krakowskie mowy uniwersyteckie z pierwszej połowy XV w., Wr. 1970; Markowski M., Burydanizm w Polsce w okresie przedkopernikańskim, Wr. 1971; Polaczkówna H., Księga bractwa św. Krzysztofa na Arlbergu w Tyrolu, „Mies. Herald.” R. 10: 1931 s. 145, 147 (przypuszczenia, że M. był na soborze w Konstancji nie potwierdzają nowsze badania [Bieniak]; – Długosz, Historia, V 64; tenże, Liber benef., I 461; – Nieopublikowane materiały M. Kowalczyk.
Zofia Włodek