Lekszycki (Leksycki, Lekrzycki, Lexicki) Marcin (zm. 1798), złotnik krakowski, czynny w l. 1763–98. Używał cechy ML (w owalu). Ur. zapewne w 2. ćwierci XVIII w., pochodził z przedmieścia Krakowa (Rybaków). Uczył się u Jakuba Badurskiego, złotnika krakowskiego (przyjęty na naukę 6 I 1750 r., wyzwolony 8 V 1755 r.). W r. 1763, po obowiązującej wędrówce pracował «po innych miastach koronnych» i przyjęty został do cechu złotników krakowskich; w r. 1765 był już samodzielnym mistrzem. W l. 1768–74 był podstarszym cechu, a w l. 1779–82 i 1786–98 prymasem. Wraz z żoną Salomeą, dzierżawił kamienicę cechową przy ulicy Brackiej.
L. wykonywał monstrancje, puszki na komunikanty, kielichy, lampy wieczne, kadzielnice, łódki na kadzidła, tacki, lichtarze i plakietki wotywne. Najwięcej jego dzieł znajduje się w Krakowie oraz w powiecie miechowskim; na innych obszarach występują sporadycznie, zapewne zaginęły w wyniku austriackiej kontrybucji. Tworzył w duchu późnego baroku, posługując się ornamentem rokokowym, traktowanym śmiało i swobodnie (rzadziej zdobił wyroby przedstawieniami figuralnymi). Późne prace (od ok. r. 1780) mają już charakter klasycystyczny. Dzieła warsztatu L-ego stoją na dobrym, niekiedy nawet bardzo dobrym poziomie artystycznym (wilkom cechu krawców krakowskich, kielich z Luborzycy, monstrancja w Czulicach). Jak świadczy ilość zachowanych wyrobów, prowadził duży warsztat i miał też wielu uczniów. M. in. kunsztu złotniczego uczyli się u L-ego pracujący później w Krakowie: Jan Majeranowski (do 1767), Mateusz Wypleński (do 1770) oraz Józef Zamojski (w l. 1785–9).
Do dzieł L-ego należą: wilkom cechu krawców z r. 1766 (Kraków, Muz. Narod.), dwie monstrancje z r. 1770 w Krakowie (klasztor franciszkanów) i w Młodzawach (pow. pińczowski). W kościele Najśw. Panny Maryi w Krakowie jest jego roboty lichtarz oraz zapewne rama obrazu (1764), relikwiarz (1770) św. Homobonusa, nadto relikwiarze św. Sebastiana (1777) i Jana Nepomucena. Inne prace L-ego to: monstrancja i kielich z r. 1771 (Czulice), monstrancja z r. 1771 i lampa wieczna (Pałecznica), monstrancja i kielich z r. 1773 (Biórków Wielki), kielich (1773), tacka z r. 1774 (Miechów, dawny kościół bożogrobców), relikwiarz z r. 1774 (Proszowice), plakietka wotywna z przedstawieniem św. Jana Nepomucena i donatora – Romana Sierakowskiego, z r. 1774 (Olszówka), puszka na komunikanty z r. 1784 (Książ Mały), sześć świeczników w kaplicy Św. Stanisława (1784), wykonanych przypuszczalnie wg projektu ks. Sebastiana Sierakowskiego (Kraków, katedra na Wawelu), puszka na komunikanty oraz kadzielnica i łódka na kadzidło z r. 1787 (Kraków, klasztor klarysek), kielich sprawiony do kaplicy w Tokarni ok. r. 1795 (Palczowice), kielich (Słaboszów); niesłusznie chyba przypisywano L-emu wazę srebrną z ok. r. 1790 w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie (nr inw. SZM 2201/MN), oznaczoną literami ML w prostokącie. L. zmarł 10 III 1798 r. w Krakowie.
L. miał dwóch młodszych braci, Jana i Walentego, również złotników krakowskich. Jan, czynny w l. 1769–93, uczył się u Pawła Bojanowskiego, jego dziełami są: kociołek na wodę święconą w katedrze krakowskiej oraz dwa kielichy w klasztorze klarysek w Krakowie. Bywał podstarszym i prymasem. Walenty, czynny w l. 1769–91, był również starszym i prymasem cechu złotników krakowskich.
Katalog zabytków sztuki w Polsce, T. 1: Województwo krakowskie, W. 1953, T. 3: Województwo kieleckie, Z. 9: Powiat pińczowski, W. 1961 s. 49 fig. 236, T. 4: Miasto Kraków, Cz. 1: Wawel, W. 1965 s. 77, Cz. 2: Kościoły i klasztory śródmieścia, (w druku); Sztuka zdobnicza. Dary i nabytki 1945–1964. Katalog. Muzeum Narodowe w Warszawie, W. 1964 s. 67 (złotnictwo oprac. B. Kopydłowski); – Bochnak A., Pagaczewski J., Zabytki przemysłu artystycznego w kościele parafialnym w Luborzycy, Kr. 1925 s. 22–3; Kołaczkowski J., Wiadomości tyczące się przemysłu i sztuki w dawnej Polsce, Kr.–W. 1888 s. 701; Kopera F., Kościoły drewniane Galicji Zachodniej, S. I, Kr. 1915 z. 2. s. 120, 134; Krasucki Z., [Komunikat o dawnych srebrach kościelnych i projekcie ołtarza wielkiego w kościele PP. Wizytek w Krakowie], Spraw. Kom. Hist. Sztuki, Kr. 1896 V s. CXXXIX; Lepszy L., Przemysł złotniczy w Polsce, Kr. 1933 s. 198; Tomkowicz S., Powiat krakowski, Kr. 1906 s. 84–5, Teka Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej, II; – Arch. Państw. w Kr.: Arch. m. Kr. AD 931, 935, 936, 941, 942, 952, 956, 957, 958, 963; B. Jag.: rkp. 5204 t. 2, 54/28, 55/29 (Żegota Pauli, Notaty).
Jan Samek