Strzelbicki Marcin Teodor (1802–1871), notariusz, kolekcjoner.
Ur. 10 XII w Krakowie, był synem Jana (zm. po 1848), mieszczanina, w l. 1838–48 właściciela domu nr 250 przy ul. Brackiej w Krakowie, i Antoniny ze Szreterów.
S. uczył się od r. 1817 w Gimnazjum św. Anny w Krakowie i uzyskał tam świadectwo dojrzałości w r. 1822. Od t.r. studiował na UJ na Wydz. Filozoficznym, a w l. 1824–6 na Wydz. Prawa i Administracji. W r. 1827 uzyskał stopień magistra praw i t.r. rozpoczął aplikację w Trybunale I instancji w Krakowie. Po zdaniu w r. 1828 egzaminu sędziowskiego (asesorskiego) został «dietariuszem aplikanta»; w tym czasie zastępował sekretarza i pisarza Trybunału I instancji. Od r. 1829 należał do krakowskiego Arcybractwa Miłosierdzia i Banku Pobożnego. W r. 1832 został notariuszem. Posiadał wówczas dom nr 258 przy ul. Brackiej oraz sklep przy Rynku Głównym (wycenione na 5 tys. złp.). W środowisku notariuszy wyrobił sobie dość szybko dobrą opinię; z usług jego kancelarii korzystali mieszczanie krakowscy i ziemianie, m.in. Stanisław Jabłonowski. S. uczestniczył także w transakcjach związanych z nabywaniem kamienic w centrum Krakowa przez Arcybractwo Miłosierdzia i Bank Pobożny. Dn. 22 VI 1836 został członkiem Tow. Strzeleckiego. W r. 1838 opublikował rozprawę De probatione per testes in causa civili et criminali cum adplicatione ad ius romanum et hodiernum… (Cracoviae), na podstawie której w maju t.r. uzyskał, na własny wniosek, dyplom doktora obojga praw (bez możliwości starania się o posadę na UJ). Dopiero po obronie pracy doktorskiej (27 III 1839) zabiegał bezskutecznie o pracę na UJ; w r. 1845, pod pretekstem niedopełnienia formalności nie został dopuszczony do konkursu na objęcie Katedry Prawa Karnego i Kodeksu Postępowania Sądowego Cywilnego.
S. był zamiłowanym bibliofilem; jego biblioteka (ok. 6 tys. tomów) zawierała cenny zbiór książek prawniczych i historycznych, rękopisy, «znaczną ilość broszur nader rzadkich» oraz roczniki szesnastu czasopism polskich, głównie z l. dwudziestych i trzydziestych. Utrzymywał bliskie kontakty z krakowskimi księgarzami, m.in. w r. 1845 prowadził licytację książek, sprzedawanych przez firmę księgarską Daniela Edwarda Friedleina. Pośredniczył prawdopodobnie w sprzedaży bibliotece wilanowskiej dwudziestu inkunabułów ks. Ludwika Łętowskiego (później Łętowski podejrzewał go o kradzież niektórych z nich).
W czasie Wiosny Ludów 1848 r. został S. wybrany na zastępcę setnika Gwardii Narodowej gminy I Krakowa, a w czerwcu t.r. w wyborach prawyborców (przysługiwało im prawo wyboru czterech deputowanych) do austriackiego parlamentu. Dn. 26 VIII ukazał się druk ulotny Jeszcze słów kilka o konieczności mienia guberni w Krakowie; S. wysuwał w nim postulat ustanowienia stolicy Galicji w Krakowie, a dążenia narodowe Ukraińców uznawał za wynik intryg władz austriackich. Od października t.r. do r. 1852 zasiadał S. w Radzie Miejskiej Krakowa oraz był członkiem jej Wydz. Administracji i Skarbu. W l. 1830–55 pełnił funkcję sekretarza Arcybractwa Miłosierdzia i Banku Pobożnego. Mieszkał wówczas z rodziną w kamienicy przy ul. Grodzkiej 101 (później 74), której był właścicielem. Dom Strzelbickich znany był z gościnności i kameralnych koncertów.
S. należał do znanych w Krakowie numizmatyków; jego zbiór medali i monet (od władców piastowskich począwszy do Zygmunta III) liczył w l. pięćdziesiątych ok. 8 tys. sztuk. Część swych numizmatów zaprezentował w r. 1858 na Wystawie Starożytności w Krakowie. Dn. 21 II 1859 wybrany został na członka czynnego Tow. Naukowego Krakowskiego. Zasiadając od kwietnia 1860 (do r. 1866) w Komisji Historycznej Towarzystwa, został t.r. powołany do trzyosobowej Komisji z zadaniem uporządkowania zbiorów jego Muz. Starożytności; w październiku 1861 przekazał do tegoż Muzeum dwa medale starogreckie i dziesięć monet rzymskich. Gdy z okazji jubileuszu UJ w r. 1864 postanowiono opracować monografię Mogiły (dziś dzielnica Krakowa), zaproponowano opisanie pieczęci przy dokumentach i uposażenie opactwa Cystersów S-emu, który jednak zadania nie wykonał, twierdząc, że gospodarstwa nie zna, a pieczęcie są już opisane. W l. sześćdziesiątych uczestniczył w pracach krakowskiej Izby Notarialnej. W sierpniu 1866 został radnym pierwszej po nadaniu samorządu, pochodzącej z wyboru Rady Miejskiej (zasiadał w niej do 1 IX 1869). Z ramienia Rady Miejskiej został członkiem komisji, której zadaniem było czuwanie nad zachowaniem zabytków kultury polskiej w Krakowie i okolicach. W r. 1867 wchodził w skład Rady Ogólnej Tow. Dobroczynności. Od maja 1869 działał w Komisji Tow. Naukowego Krakowskiego ds. inwentaryzacji zabytkowych krakowskich kamienic. Z powodu złego stanu zdrowia zwrócił się 10 XII t.r. do Sądu Krajowego z prośbą o roczny urlop w pracy notariusza, a na zastępcę zaproponował syna, Stanisława; od lutego 1870 zastępował on S-ego. W lutym 1871 poprosił o kolejny dziesięciomiesięczny urlop dla poratowania zdrowia. Zmarł 19 IV 1871 w Krakowie, został pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu Rakowickim (kw. 12).
W małżeństwie (ślub przed r. 1831) z Józefą z Gąsiorowskich (1807–1869) miał S. córki: Olimpię (1831–1865), żonę Aleksandra Siedleckiego (ok. 1827–1872), notariusza, od r. 1871 burmistrza Podgórza, i Marię Augustę (ur. 1833), oraz synów: Stefana (1834–1881), lekarza, Antoniego Jana (1835–1893), radcę górniczego w Wieliczce i naczelnika salin bocheńskich, Juliana (ur. 1837), Stanisława (ur. 1842), notariusza, i Bolesława (ur. 1851).
Po śmierci S-ego nabył jego bibliotekę krakowski księgarz i bibliofil Józef Friedlein, a cenniejsze książki o tematyce prawniczej posiadał kolekcjoner Władysław Bartynowski. Część numizmatów zakupił Zygmunt Czarniecki z Gogolewa w Poznańskiem.
Estreicher w. XIX, IV; Grodziska-Ożóg, Rakowice; Słown. Pracowników Książki Pol., (supl.); – Barycz, Wśród gawędziarzy, I; Bąkowski K., Kronika krakowska 1796–1848, Kr. 1910 cz. III s. 238–9; Demel J., Stosunki gospodarcze i społeczne Krakowa w latach 1846–1853, Kr. 1951; toż, w l. 1853–66, W.–Kr. 1958; Dużyk J., Trejderowa A., Zagadnienie opieki nad zabytkami w działalności Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, „Roczn. B. PAN w Kr.” R. 3: 1957 s. 227; Homola-Skąpska I., Z dziejów krakowskiego notariatu w okresie autonomii, w: Księga pamiątkowa. I Kongres Notariuszy Rzeczypospolitej Polskiej, Red. A. Olesko, P. 1993 s. 50; Kras J., Życie umysłowe w Krakowie w latach 1848–1870, Kr. 1977; Książka pamiątkowa Arcybractwa Miłosierdzia i Banku Pobożnego w Krakowie od roku 1584 do 1884, Kr. 1884 s. 136; Leniek, Księga pamiątkowa Gimn. św. Anny; Mączyński J., Kraków dawny i teraźniejszy, Kr. 1854 s. 48–9; Paloc-Schnaydrowa B., Cyprian Walewski, „Roczn. B. PAN w Kr.” R. 4: 1958 s. 382; taż, Działalność kolekcjonerska Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, tamże R. 16: 1970 (błędne imię S-ego, Marian); Rederowa D., Z dziejów Towarzystwa Naukowego Krakowskiego 1815–1872. Karta z organizacji nauki polskiej pod zaborami, Kr. 1998; Ślesiński W., Starożytnictwo małopolskie w latach 1800–1863, „Sztuka i Krytyka” R. 7: 1956 nr 1/2 s. 259, 262, 265 (błędne imię S-ego); – Ciechanowski H., Dziennik z lat 1851–1856, Oprac. I. Homola-Skąpska, Kr. 2002; Girtler K., Opowiadania, Oprac. Z. Jabłoński, J. Staszel, Kr. 1971 I; Kietlińska z Mohrów M., Wspomnienia, Oprac. I. Homola-Skąpska, Kr. 1986; Pamiętnik Towarzystwa Dobroczynności Krakowskiego, Kr. 1868; Pamiętniki krakowskiej rodziny Louisów (1831–1869), Oprac. J. Zathey, Kr. 1962; Przegląd nowego podziału i liczbowania domów w głównym mieście krajowym Krakowie, Kr. 1858 s. 9; Rederowa D., Stachowska K., Ośrodek naukowy krakowski w świetle materiałów Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, 1841–1871. Wybór źródeł, „Roczn. B. PAN w Kr.” R. 2: 1956; Siemieński L., Przegląd wystawy starożytności i zabytków sztuki, Kr. 1858 s. 54; Szematyzmy Król. Galicji za l. 1855–70; – „Czas” 1871 nr 91; „Jutrzenka” 1848 nr 15, 61; „Roczn. dla Archeologów, Numizmatyków i Bibliografów Pol.” T. 3: 1871 s. 328 (nekrolog S-ego); – AP w Kr., Oddz. ul. Grodzka: Izba Notarialna sygn. 9, 21, 67, 452 (teczka osobowa S-ego), Notariusz Marcin Strzelbicki sygn. 146; AP w Kr., Oddz. ul. Sienna: Wolne M. Kr. sygn. 20a, 20b, Arcybractwo Miłosierdzia i Bank Pobożny sygn. 42, 48–54, 88, 101, Spis ludności Kr. z r. 1857, Indeks do spisu ludności z r. 1850, Inwentarz tymczasowy sygn. 676, 677, 897, 1043, 1133, 1315; Arch. Nauki PAN i PAU w Kr.: Tow. Nauk. Krak. sygn. 4, 30, 62, 63, 64; Arch. paraf. p. wezw. NMP w Kr.: Liber natorum T. 6 (1801–6), akta ur. z l. 1833–7; Arch. UJ: sygn. S I–384, S I –390, S I – 417, S I–511, WP I–2, WP I–18, WP I–40, WP I–43; B. Czart.: rkp. 934; B. Jag.: rkp. 6928 IV; B. Narod.: rkp. V 9927, Przyb. 51/77; B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 2448, 5661, 6037 T. 1, rkp. 6040 T. 6, rkp. 6116; Cmentarz Rakowicki w Kr.: Księga UC 704/60 nr 1941.
Tomasz Skrzyński