Płochocki Marian Eustachy, pseud.: Olbrzymek, Stanisław, Olgierd Jankiewicz, Juszkiewicz (1878–1937?), piekarz, działacz polskiego i rosyjskiego ruchu robotniczego. Ur. 16 VIII we wsi Berleż w pow. ihumeńskim w gub. mińskiej. Rodzice jego wywodzili się z drobnej szlachty, ojciec Stanisław pracował jako oficjalista ziemski; o matce brak danych. Z uwagi na ciężką sytuację rodziny P. został oddany w r. 1893 na naukę do piekarza w Warszawie. Tu w r. 1896 wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS). W lipcu 1897 wziął udział w pierwszym powszechnym strajku piekarzy Warszawy, a następnie w tworzeniu ich organizacji zawodowej. Wiedzę ogólną osiągnął wyłącznie drogą samokształcenia. W r. 1898, pracując jako nawijacz w fabryce włókienniczej Jaegera w Warszawie, zajął się organizowaniem strajku robotników tej fabryki. W r. 1899 poznał robotnika-socjaldemokratę Jana Rosoła i został członkiem jego grupy. Już w tym okresie pracował jedynie 1–2 dni w tygodniu, poświęcając resztę czasu organizacji. Wraz z grupą Rosoła wszedł w końcu 1899 r. do Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL). W formowaniu jego światopoglądu ważną rolę – wg własnej relacji – odegrały dzieła historyczne Tadeusza Korzona i publicystyka polityczna Róży Luksemburg. W marcu (wg niektórych danych w lipcu) 1900, gdy powstał pierwszy Komitet Warszawski (KW) SDKPiL, P., posługujący się pseud. Olbrzymek (był niskiego wzrostu), został jego członkiem. Dn. 7 VIII t. r. po raz pierwszy aresztowano go na demonstracyjnym pogrzebie działacza robotniczego Edwarda Węgrzynowicza i następnie skazano 26 VIII na półtora miesiąca aresztu i trzyletni zakaz pobytu w Warszawie. Powrócił jednak 1 X 1900 nielegalnie do Warszawy. W styczniu 1901 został dokooptowany do Komitetu Centralnego (KC) SDKPiL dla Polski (osobny KC istniał dla Litwy). Uczestniczył w końcu lutego 1901 w konferencji SDKPiL w Białymstoku, która opowiedziała się za zjednoczeniem SDKPiL z ogólnorosyjską socjaldemokracją. W dn. 28–29 IX 1901 był delegatem z Warszawy (wg niektórych danych – z Częstochowy) na obradujący tu III Zjazd SDKPiL. Zjazd wybrał go do Zarządu Głównego partii, którego członkiem pozostawał formalnie do r. 1903. Odbijał wydawnictwa partyjne na hektografie, składał w r. 1901 „Kurierek Robotniczy”, prowadził kółka partyjne, woził literaturę SDKPiL do Łodzi, Częstochowy i Zagłębia Dąbrowskiego, pomagając się organizować tamtejszym socjaldemokratom. W dn. 1 XII 1901 został aresztowany w Warszawie w czasie masowej akcji policji przeciw SDKPiL. Po długotrwałym pobycie w areszcie tymczasowym, zgodnie z decyzją cara z 10 X 1903, został w końcu października t. r. zesłany na sześć lat do Syberii Wschodniej. Skierowano go początkowo do wsi Sawina nad rzeką Czuną w gub. irkuckiej, następnie do wsi Buzykanowska (dziś rejon tajszetski obwodu irkuckiego).
Z zesłania P. powrócił w wyniku amnestii 24 XII 1905. W lutym 1906, występując pod pseud. Stanisław, został sekretarzem Socjaldemokratycznego Związku Robotników Przemysłu Mącznego, zaś od marca t. r. wchodził również do Centralnej Komisji Socjaldemokratycznych Związków Zawodowych. Reprezentował te instancje na V Zjeździe SDKPiL w Zakopanem (18–24 VI 1906), na którym występował w sprawach związków zawodowych, domagając się ich większej roli w systemie organizacyjnym SDKPiL. Brał też udział w 3 konferencjach partyjnych. Dn. 23 I 1907 aresztowano go w Warszawie pod nazwiskiem Olgierd Jankiewicz; mimo iż znaleziono przy nim liczne materiały obciążające, zwolniono go 27 IV 1907. W drugiej połowie t. r. był członkiem Komitetu Łódzkiego SDKPiL. Jesienią 1908 aresztowano go na okres pięciu tygodni. W styczniu 1909 został znów członkiem KW partii. W maju 1909 wyjechał do krewnych do Woroneża. W styczniu 1910 powrócił do Warszawy i rozpoczął pracę jako piekarz. Nadal działał w związkach zawodowych SDKPiL. W nocy na 29 VI 1911 znów go aresztowano, ale śledztwo w jego sprawie umorzono, z uwagi na to, że udział P-ego w objętej śledztwem akcji piekarzy podwarszawskich nie został udowodniony. Wyszedł na wolność w grudniu 1911.
W tym czasie jednak – w październiku t. r. – organ SDKPiL „Czerwony Sztandar” ogłosił nazwisko P-ego w spisie prowokatorów policji rosyjskiej. P. został usunięty z partii. W lipcu 1915 wyjechał do Samary (dziś Kujbyszew), tu był zatrudniony w piekarni mechanicznej obsługiwanej wyłącznie przez Polaków. Z powodu trudnych warunków pracy został po kilku miesiącach bileterem tramwajowym. Po wybuchu rewolucji lutowej 1917 r., wybrany w marcu t. r. na ogólnym zebraniu pracowników miejskich Samary do zarządu związku zawodowego, został jego wiceprzewodniczącym. Od listopada 1917 do czerwca 1918 z ramienia związku był członkiem zarządu elektrowni samarskiej. Był też delegatem na ogólnorosyjski zjazd robotników miejskich (Moskwa 24 VIII 1917). Gdy w czerwcu 1918 Samarę zajęły oddziały kontrrewolucyjne, wyjechał do Moskwy. Tu komisja śledcza Centralnego Komitetu Wykonawczego (CKW) grup SDKPiL w Rosji (wykorzystując ujawnione po rewolucji materiały policyjne) uznała zarzuty pod adresem P-ego za bezpodstawne i przywróciła mu prawa członka partii. Wyniki prac komisji zostały ogłoszone 14 II 1919 w organie CKW grup SDKPiL „Młot”.
W sierpniu 1918 P. wrócił do kraju, gdzie był członkiem SDKPiL, zaś od grudnia 1918 – Komunistycznej Partii Robotniczej Polski (od r. 1925 – Komunistycznej Partii Polski – KPP). O jego działalności w KPP niewiele wiadomo. Zawodowo pracował jako urzędnik bankowy, prawdopodobnie pod nazwiskiem Juszkiewicz. Był trzy razy aresztowany. Zagrożony długoletnim więzieniem, zgodnie z decyzją KC KPP, wyjechał w sierpniu lub wrześniu 1927 do Związku Radzieckiego. Od listopada 1927 do listopada 1930 był sekretarzem Komitetu Wykonawczego Międzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom. Z kolei pracował w oddziale polskim Instytutu Lenina (od r. 1931 Instytutu Marksa-Engelsa-Lenina) przy KC Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików) – WKP (b). Był członkiem WKP (b) z zaliczonym stażem partyjnym od r. 1899. W r. 1931 został członkiem Wszechzwiązkowego Stowarzyszenia Starych Bolszewików. Ogłosił na łamach moskiewskiego „Z Pola Walki” (1927–30 nr 4–10) swoje wspomnienia, które ukazały się w wydaniu książkowym po rosyjsku w r. 1933 i po polsku w r. 1934, przedrukowane w r. 1956 pt. Wspomnienia działacza SDKPiL 1893–1905. Ogłosił również Chronologię wypadków i walk rewolucyjnych proletariatu polskiego w roku 1905 („Z Pola Walki”, Moskwa 1931 nr 11–12). Ok. r. 1937 w okresie fali represji został bezzasadnie aresztowany i stracony (pośmiertnie w r. 1956 zrehabilitowany).
P. był żonaty od r. 1905 z Kazimierą z Krasowskich (ur. 1882), działaczką ruchu robotniczego od r. 1902, kolejno czynną w PPS, SDKPiL, KPP i WKP (b). Dzieci nie miał.
Fot. w: „Stolica” 1971 nr 18; – Kormanowa, Mater. do bibliogr. 1866–1918; – Koral W., Przez partie, związki, więzienia i Sybir, W. 1933, s. 32, 34, 43, 44; Orzechowski I., Kochański A., Zarys dziejów ruchu zawodowego w Królestwie Polskim 1905–1918, W. 1964; Radlak B., Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy w latach 1893–1904, W. 1979; – Protokoły V Zjazdu SDKPiL, Archiwum Ruchu Robotniczego, W. 1981 VI; Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy. Materiały i dokumenty, W. 1962 I cz. 2; – „Z Pola Walki” 1958; – Arch. Państw. w W.: 2619 k. 10, 57, 58, 222; Centr. Arch. KC PZPR: Teczka osobowa 4692 (P.); Centr. Gosud. Arch. Oktjabr’skoj Revoljucii SSSR v Moskve: DP 7 d-vo 1911/1329 k. 26; – Kochański A., Warszawska organizacja SDKPiL 1893–1918 (rkp.).
Aleksander Kochański