Synowiecki Marian, pseud.: Hilary, Synek, (1908–1972), działacz socjalistyczny.
Ur. 17 VI w Łodzi w rodzinie robotniczej, był synem Ignacego i Ewy z Kaniewskich.
Po śmierci ojca zamieszkał S. w Warszawie pod opieką ciotki Józefy Synowieckiej; uczęszczał tam na kurs elektrotechniczny w szkole teletechników Dyrekcji Poczt i Telegrafów, a po odbyciu praktyki został zatrudniony w jej warszawskim oddziale. Następnie pracował w Międzymiastowym Urzędzie Telekomunikacyjnym Warszawa I. W r. 1927 ukończył naukę w zakresie sześciu klas szkoły średniej na kursach dokształcających Czesława Pawłowskiego.
Od r. 1924 działał S. w Organizacji Młodzieży Tow. Uniw. Robotniczego (OMTUR); dwa lata później wszedł do Zarządu jej Koła na Powiślu. W r. 1927 został członkiem PPS i odtąd organizował jej paramilitarną milicję, kierowaną przez Rajmunda Jaworowskiego. Nie przeszedł jednak z Jaworowskim do PPS dawnej Frakcji Rewolucyjnej, lecz pozostał w PPS opozycyjnej wobec rządów Józefa Piłsudskiego; bronił przed rozłamowcami partyjnej drukarni w Warszawie przy ul. Wareckiej 7 oraz zbierał broń i pieniądze na potrzeby formującej się milicji PPS. Na polecenie Mieczysława Niedziałkowskiego wszedł w listopadzie 1928 do redakcji centralnego organu PPS, dziennika „Robotnik”. W l. 1929–30 był redaktorem odpowiedzialnym partyjnych czasopism: tygodnika „Pobudka” i dwutygodnika „Chłopska Prawda”; publikował w nich krótkie artykuły polityczne. W styczniu 1929 został wybrany do Komitetu Dzielnicy Powiśle Warszawskiego Okręgowego Komitetu Robotniczego (OKR) PPS. W lipcu t.r. uczestniczył w Zlocie Młodzieży Robotniczej w Wiedniu, gdzie poznał formy i zasady organizacyjne paramilitarnych bojówek Socjalistycznej Partii Robotniczej Austrii. Wraz ze Stanisławem Dubois i Adamem Obarskim zorganizował 29 III 1930 manifestację PPS na pl. Trzech Krzyży.
Na zorganizowanym w Warszawie 29 VI 1930 przez Centrolew Kongresie Obrony Praw i Wolności Ludu, S. ochraniał 14 IX t.r. jego wiec, dostarczając (m.in. z Edmundem Chodyńskim) broń milicji PPS. Podczas manifestacji tego dnia uczestniczył w starciach z policją w Alejach Ujazdowskich. Dn. 29 X został aresztowany i osadzony w areszcie śledczym przy ul. Daniłowiczowskiej. Oskarżony o udział w nielegalnej demonstracji i zbrojnym wystąpieniu przeciw policji, został skazany 4 II 1931 na cztery lata ciężkiego więzienia. Już jednak 30 VIII t.r. zwolniono go za kaucją. Pracował odtąd w biurze Sekretariatu Generalnego Centralnego Komitetu Wykonawczego PPS oraz w jej Centralnym Wydz. Wiejskim. W organizacjach związanych z PPS był członkiem sądu koleżeńskiego OMTUR (od r. 1933) i skarbnikiem warszawskiego oddziału Robotniczego Tow. Przyjaciół Dzieci (od r. 1935); działał też w Robotniczym Tow. Służby Społecznej. W warszawskim OKR PPS wszedł w r. 1936 do sądu partyjnego, a w r. 1939 do Komisji Rewizyjnej. Od r. 1937 działał w Komisji Opieki Społecznej m. stoł. Warszawy.
Po wybuchu drugiej wojny światowej kierownictwo PPS wysłało S-ego 6 IX 1939 do Siedlec, gdzie wraz z prezydentem miasta Marianem Józefem Grabowskim przygotowywał działania dywersyjne robotników na wypadek wkroczenia Niemców. Następnie uczestniczył w akcji przejęcia przez warszawski OKR PPS broni i amunicji ze składów WP w Palmirach dla Robotniczych Batalionów Obrony Warszawy. Po kapitulacji Warszawy (28 IX t.r.) pracował na Żoliborzu w spółdzielniach spożywców i mieszkaniowej. Od r. 1941 był pracownikiem technicznym w warszawskiej elektrowni. W r. 1943 wstąpił do działającej na Żoliborzu konspiracyjnej Milicji Robotniczej PPS-Wolność, Równość, Niepodległość (WRN), kierowanej przez Teodora Zielińskiego; kolportował jej wydawnictwa i prowadził szkolenia bojowe. W czasie powstania warszawskiego 1944 r. był w stopniu podporucznika zastępcą komendanta Milicji Robotniczej PPS-WRN, pełniącej służbę porządkową w okręgu Warszawa-Północ. Po upadku powstania znalazł się w okolicach Krakowa.
S. wrócił do Warszawy w lutym 1945, po wyzwoleniu jej spod okupacji niemieckiej. Podjął pracę w elektrowni i w październiku t.r. został tam wiceprzewodniczącym rady zakładowej oraz wiceprzewodniczącym Zarządu Związku Zawodowego Pracowników Użyteczności Publicznej – Oddz. Elektrownia Warszawska; był także przewodniczącym PPS w dzielnicy Powiśle. Wybrany 28 VII 1946 do Rady Stołecznej PPS, wchodził również przez rok do jej Stołecznego Komitetu. Od r. 1947 pracował w związanym z PPS wydawnictwie «Wiedza». Po połączeniu PPS z Polską Partią Robotniczą i powstaniu 21 XII 1948 PZPR został jej członkiem, ale nie pełnił żadnych funkcji. Pracował od t.r. w Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej «Prasa», w l. 1949–52 w Państw. Wydawnictwach Gospodarczych «Polgos», a od r. 1953 w Państw. Zakładach Wydawnictw Lekarskich. Po przełomie politycznym w październiku 1956 rozpoczął działalność w Komisji Opieki Społecznej Dzielnicowej Rady Narodowej na Żoliborzu oraz zarządzie dzielnicowym i Zarządzie Głównym ZBoWiD. Rozczarowany zahamowaniem reform politycznych, wystąpił w r. 1958 z PZPR. Od r. 1960 pracował w Państw. Wydawnictwach Ekonomicznych. Po zawale serca przeszedł w r. 1964 na rentę i zaprzestał działalności w Komisji Opieki Społecznej i ZBoWiD. Opublikował artykuł Samoobrona Robotnicza PPS we wrześniu 1939 („Dzieje Najnowsze” 1969 nr 4) oraz wspomnienia z wiecu Centrolewu 14 IX 1930 pt. Krwawa Niedziela („Polityka” 1970 nr 39). Zmarł 14 XII 1972 w Warszawie, został pochowany na cmentarzu na Woli. Był odznaczony Srebrnym (1946) i Złotym (1966) Krzyżami Zasługi, Odznaką Grunwaldzką (1947), Medalem za Warszawę 1939–1945 (1947) oraz Krzyżem Walecznych (1971).
W małżeństwie zawartym 31 XII 1931 z Leoncją Leokadią Piłacką, siostrą Fabiana Piłackiego (zob.), działaczką socjalistyczną, miał S. córki: Jadwigę Marię (ur. 1934), zamężną Figurską, lekarkę, Kazimierę Zofię (ur. 1937), zamężną Nowak, pracownicę socjalną, i Ewę Leoncję (ur. 1947), zamężną Bilkę, polonistkę.
Pośmiertnie wydano wspomnienia S-ego z początku wojny Warszawa – wrzesień 1939 („Polska Partia Socjalistyczna w latach wojny i okupacji 1939–1945. Księga wspomnień”, W. 1995 II).
Bibliogr. Warszawy za l. 1929–54; Dębicka D., Prasa socjalistyczna w Polsce 1918–1939. Katalog, W. 1974 s. 15; Zawadzki K., Bibliografia Warszawy za lata 1969–1970, „Roczn. Warsz.” R. 12: 1974 s. 411, 414; – Głowacki T., Górny bieg, W. 1983; Juryś R., Szafar T., Pitaval polityczny 1918–1939, W. 1971; Kamiński A., Warszawska organizacja PPS w latach 1945–1946, „Z pola walki” 1967 nr 1 s. 177; Księga jubileuszowa Polskiej Partii Socjalistycznej 1892–1932, W. 1933; Piłatowicz J., Dzieje elektryfikacji Warszawy, W. 1984; Rawicz J., Doktor Łokietek i Tata Tasiemka, W. 1968; tenże, Pozostało do wyjaśnienia, W. 1979; Sierocki T., Warszawska organizacja PPS 1944–1948, W. 1976; Tomicki J., Polska Partia Socjalistyczna 1892–1948, W. 1983; tenże, Warszawska organizacja Polskiej Partii Socjalistycznej (1929–1939), w: Warszawa II Rzeczypospolitej, W. 1968 I 284; Tymieniecka A., Warszawska organizacja PPS 1918–1939, W. 1982; – Jabłoński T., Młodość mego pokolenia, W. 1977 s. 254, 256, 330; Kowalski J., Trudne lata, W. 1966; Materiały do historii Klubów Demokratycznych i Stronnictwa Demokratycznego w latach 1937–1939, Oprac. L. Chajn, W. 1964 I; P.P.S. Wspomnienia z lat 1918–1939, W. 1987 I–II; Zatorska H., Spoza smugi cienia, Kr. 1982; – „Chłopska Prawda” 1931 nr 4; „Gaz. Robotn.” 1930 nr 269; „Pobudka” 1931 nr 13; „Robotnik” 1931 nr 62 (fot.), 1933 nr 219; „Życie Warszawy” 1972 nr 301, 302 (nekrologi); – AAN: sygn. 296/III–52 (Instytucje Wojsk. 1918–39), sygn. 249/1394 (Komisariat Rządu na m. stoł. W.), sygn. 13643 (PZPR, teczka osobowa S-ego); – Informacje córek S-ego, Jadwigi Marii Figurskiej i Ewy Leoncji Bilki z W.
Alicja Pacholczykowa