Schmelling (Schmellingk, Schmoling, Schmöling, Smoling, Szmelling) Melchior h. własnego (1585–1648), jezuita, rektor Akademii Wileńskiej, prowincjał. Ur. w Inflantach, w rodzinie wyznania luterańskiego.
Po ukończeniu retoryki, prawdopodobnie w szkołach jezuickich, i przejściu na katolicyzm, S. wstąpił 9 VIII 1605 do zakonu jezuitów. Nowicjat odbył w Wilnie pod kierunkiem Michała Ottona Becanusa (1605–7), przeszedł roczne seminarium nauczycielskie (rhetorica nostrorum) w Nieświeżu (1607–8) i studiował filozofię w Akad. Wil. pod kierunkiem Jana Grużewskiego (1608–11). Od maja 1611 odbywał praktykę nauczycielską; uczył kolejno poetyki w Pułtusku (maj – czerwiec 1611) i Brunsberdze (Braniewie) (1611–12), retoryki w Brunsberdze (1612–13) oraz poetyki i retoryki w Pułtusku (1613–14). Studia teologiczne odbył w Akad. Wil. (1614–18), kierując równocześnie biblioteką akademicką; tam też przyjął w początkach 1618 r. święcenia kapłańskie. Skierowany w r. 1618 do rezydencji w Dorpacie, pełnił najpierw tylko obowiązki kapłańskie, głównie kaznodziei niemieckiego; w r. 1619 przejął również na rok kierownictwo szkół, które wówczas ponownie otwarto mimo zagrożenia ze strony wojsk szwedzkich. Po odbyciu studium prawa zakonnego (tzw. trzecia probacja) w Nieświeżu pod kierunkiem Michała Ortiza (1620–21) złożył 11 VII 1621 w Wilnie uroczystą profesję czterech ślubów zakonnych. Następnie wyjechał do Wenden w Inflantach; pracował głównie w duszpasterstwie wśród ludności niemieckiej (1621–2). Wiosną 1622 opuścił zagrożone przez Szwedów Wenden i wyjechał do Wilna, gdzie pełnił obowiązki kapłańskie i przez rok był pomocnikiem (socius) mistrza nowicjatu przy kościele św. Ignacego (1623–4). W r. 1624 został mianowany rektorem kolegium w Dorpacie, ale już w r.n. miasto zajęli Szwedzi i zlikwidowali kolegium. S. zdążył ewakuować jezuitów i wywieźć majątek ruchomy, w tym cudowny obraz Matki Boskiej. W r. 1625 zamieszkał w domu profesów w Wilnie i pracował jako kaznodzieja niemiecki w kościele św. Kazimierza.
Pod koniec r. 1626 został S. mianowany sekretarzem i doradcą prowincjała lit. Jana Jamiołkowskiego i odbywał z nim wizytacje rozległej prowincji lit. W r. 1630 został najpierw wiceprepozytem, a w r. 1631 prepozytem domu profesów w Wilnie, a zarazem nadal pełnił obowiązki doradcy prowincjała. W tym czasie (1633) sprowadził ufundowane przez Mikołaja Koleckiego organy kościelne, zakupił (1634) dzwon. W r. 1635 zorganizował uroczystą konsekrację kościoła św. Kazimierza. Po śmierci prowincjała Wojciecha Bartiliusa w sierpniu 1635 pełnił przez kilka miesięcy obowiązki wiceprowincjała, a następnie powrócił na stanowisko sekretarza i doradcy nowego prowincjała lit. Jakuba Lachowskiego. W r. 1638 został mianowany rektorem Akad. Wil. Witał w r. 1639 Władysława IV z Cecylią Renatą, przybyłych do Wilna, i uzyskał potwierdzenie przywilejów Akad. Wil.; w r. 1641 dostał od króla przywilej erygujący wydz. prawa i medycyny. Przewodniczył promocjom magistrów i doktorów. Organizował w r. 1640 uroczystości z okazji setnej rocznicy istnienia zakonu jezuitów. Podczas jego rektorstwa dochodziło do tumultów studenckich, m.in. napaści na dom kalwina Krzysztofa Kiszki (1638) i na zbór kalwiński (1639). W r. 1640 protestował S. m.in. przeciw oskarżaniu studentów o udział w zamieszkach podczas pogrzebu kalwina Aleksandra Przypkowskiego. W r. 1641, po pobiciu przez studentów ministrów kalwińskich, otrzymał S. od Władysława IV upomnienie, aby nie dopuszczał do podobnych wystąpień. Po złożeniu urzędu w grudniu 1641 został po raz trzeci sekretarzem i doradcą prowincjała J. Jamiołkowskiego, a następnie J. Grużewskiego. W r. 1642 brał udział w kongregacji prokuratorów zakonu w Rzymie i zabiegał o kanonizację bł. Stanisława Kostki. Na przełomie l. 1645 i 1646 zastępował jako wiceprowincjał prowincjała J. Grużewskiego przebywającego w Rzymie na kongregacji generalnej, a po jego śmierci w sierpniu 1646 został prowincjałem prowincji lit. Zarówno jako doradca prowincjała (1626–45), jak i prowincjał (1646–8) miał znaczny wpływ na dzieje prowincji i szczególnie Akad. Wil. Zmarł 10 I 1648 na apopleksję podczas wizytacji zakonnej w Nieświeżu.
Niesiecki, VIII 295; – Baliński M., Dawna Akademia Wileńska, Pet. 1862 s. 133–42; Bieliński, Uniw. Wil., III; Helk V., Die Jesuiten in Dorpat 1583–1625, København 1977 s. 221, Odense University Studies in History and Social Sciences, vol. 44; Piechnik L., Rozkwit Akademii Wileńskiej w latach 1600–1655, Rzym 1983 s. 32–3; Poplatek J., Błogosławiony Andrzej Bobola Towarzystwa Jezusowego, Kr. 1936 s. 88; Rostowski S., Lituanicarum Societatis Jesu historiarum libri decem, Parisiis 1877 s. 331, 345, 409, 416, 418; Załęski, Jezuici, II 635, 638, 651; Zwolski B., Sprawa zboru ewangelicko-reformowanego w Wilnie w latach 1639–41, Wil. 1936, Biblioteczka Wil., Nr 7; – Arch. Prow. Mpol. TJ w Kr.: rkp. 1536 s. 753 (J. Poszakowski, De viris illustribus prov. Lituaniae); Arch. Rom. S.I.: Congr. 69 k. 409 (kongregacje), Lit. 6 (katalogi roczne 1608–49 i trzyletnie 1611–25), Lit. 7–10 (katalogi trzyletnie 1628–49), Lit. 56 (katalogi roczne 1640–9), Lit. 61 k. 123 (nekrolog).
Ludwik Grzebień