Nałęcz Michał h. Nałęcz (1691–1761), burmistrz Torunia. Ur. 27 VIII w Dąbrównie w Prusach Książęcych, gdzie jego ojciec Jerzy był burmistrzem. Pochodził z polskiej rodziny szlacheckiej z ziemi dobrzyńskiej, która w czasie wojen szwedzkich przeniosła się do Prus Książęcych. W l. 1703–9 uczył się w Gimnazjum Akademickim w Elblągu, następnie do r. 1712 studiował na uniwersytecie w Królewcu. Przez krótki czas był guwernerem dzieci szlacheckich w Prusach Książęcych. W r. 1713 obawiając się wcielenia do wojska pruskiego przeniósł się do Torunia. Tu pracował początkowo na poczcie królewskiej, będąc równocześnie niższym urzędnikiem w kancelarii Rady miejskiej. Od r. 1714 zatrudniony był już wyłącznie w kancelarii. W początkach swego pobytu w Toruniu pisywał panegiryki w języku polskim poświęcone przedstawicielom miejscowego patrycjatu. Stopniowo awansował i w r. 1734 otrzymał stanowisko sekretarza Rady. W l. 1735–40 pełnił funkcje rezydenta Torunia na dworze królewskim i deputowanego miasta na sejmy. W tym charakterze utrzymywał bliskie kontakty z czołowymi polskimi i saskimi dygnitarzami, a zwłaszcza z kanclerzem w. kor. Andrzejem Stanisławem Załuskim i podskarbim w. kor. Janem Ansgarym Czapskim. Jego starania o usunięcie z Torunia naprzód garnizonu saskiego i rosyjskiego, a następnie stacjonującej w mieście gwardii koronnej zakończyły się pełnym sukcesem. Prowadził ponadto w Warszawie akcję propagandową broniąc praw ewangelików toruńskich do budowy nowego kościoła. W r. 1739 otrzymał od Augusta III honorowy tytuł «eques auratus». Działalność N-a zyskała mu uznanie Rady i w r. 1740 został wybrany w jej skład. Jako rajca był m. in. wójtem przedmiejskim i sędzią staromiejskim. Stał również na czele urzędu wetowego i przewodniczył deputacjom podatkowym. Przez długi czas zajmował się sprawami szkolnictwa i biblioteki. W l. 1742–8 dzierżawił od miasta dobra bierzgłowskie przynoszące mu znaczne dochody. Na przedmieściu Torunia zbudował nieistniejącą już willę. Dn. 19 III 1760 został wybrany burmistrzem i objął urząd wiceprezydenta. Zmarł 30 XI 1761. Podczas uroczystości pogrzebowych w kościele Św. Jerzego wygłoszono po polsku mowę pogrzebową.
N. był typowym przedstawicielem tworzącej się wówczas w Toruniu grupy tzw. uczonych – wykształconych mieszczan zawodowo trudniących się rządzeniem miastem i stopniowo monopolizujących w swoich rękach władzę. Był protestantem zachowującym świadomość swojego szlacheckiego i polskiego pochodzenia.
W r. 1715 ożenił się z Krystyną Römer, z którą miał synów: Jerzego Michała (zm. 12 XI 1743 podczas studiów w Lipsku), Jana Chrystiana, który po studiach w Jenie i Lipsku w r. 1750 został sekretarzem Rady Torunia, oraz córkę Annę Karolinę, która w r. 1735 wyszła za mąż za późniejszego rajcę Jerzego Daniela Wachschlagera. W r. 1741 N. ożenił się powtórnie z Elżbietą Hanisch, 1. v. Ruttig, wdową po ławniku staromiejskim.
Estreicher; Gumowski M., Herbarz patrycjatu toruńskiego, Tor. 1970; Prätorius K. G., Thorner Ehrentempel, oder Verzeichnis der Bürgemeister und Ratmänner…, Berlin 1832; – Chmarzyński G., Sztuka w Toruniu, w: Dzieje Torunia, Tor. 1933; Dygdała J., Salmonowicz S., O genealogiach toruńskiego patrycjatu, „Zap. Hist.” T. 42: 1977 z. 3 s. 98; Maercker H., Geschichte des Kreises Thorn., Gd. 1899–1900; Piskorska H., Organizacja władz i kancelarii miasta Torunia, Tor. 1956 s. 32, 35, 36, 80; Salmonowicz S., Toruńskie Gimnazjum Akademickie, P. 1973; Wałęga S., Dzieje polityczne Torunia, Tor. 1933 s. 165, 223; Wernicke J. E., Geschichte Thorns, Tor. 1842 II 422, 425; Wojtowicz J., Studia nad kształtowaniem się układu kapitalistycznego w Toruniu, Tor. 1960; – Centner G., Geehrte und Gelehrte Thorner, Tor. 1763; – „Thornische Wöchentl. Nachrichten und Anzeigen” T. 2: 1761 s. 386–80; – Książnica Miejska w Tor.: Panegiryki dotyczące Nałęczów sygn. A fol. 7 adl. 227, A fol. 55 adl. 121; WAP w Tor.: Katalog II: relacje N-a z Warszawy t. 3353–3354 oraz I 128, I 129, II 37 – II 41.
Jerzy Dygdała