Mrugaczewski Michał Wawrzyniec (ok. 1718–1790), profesor matematyki i teologii Akad. Krak., autor kalendarzy. Ur. w Jordanowie (pow. sądecki), był synem Jana. Jesienią 1738 rozpoczął studia uniwersyteckie w Krakowie, uzyskując w r. 1742 stopień bakałarza, a w r. 1745 magisterium sztuk wyzwolonych. Przez następne siedem lat wykładał na Wydziale Filozoficznym Akad. Krak. jako docent extraneus (od r. 1748 głównie przedmioty matematyczne). Zaprzysiężony 28 IV 1752 na geometrę, w kilka miesięcy później został wysłany do kolonii akademickiej w Poznaniu jako nauczyciel matematyki i filozofii, ponadto pełnił obowiązki prefekta tamtejszej drukarni (9 X 1752–15 X 1755). Wkrótce po odwołaniu do Krakowa otrzymał 29 III 1756 miejsce w Kolegium Mniejszym; prawdopodobnie już wówczas posiadał święcenia kapłańskie, skoro 17 X t. r. został kanonikiem kolegiaty Św. Anny w Krakowie. T. r. wyjechał do Chełmna, gdzie od 16 X 1756 do końca półr. letn. 1759 pełnił obowiązki dyrektora Akademii Chełmińskiej oraz profesora prawa. Jeszcze przed upływem 3-letniej kadencji przyjęty do Kolegium Większego (26 IV 1759), w kilka miesięcy później został kanclerzem kolegiaty Św. Anny, a 17 III 1760 objął wykłady na nowo zorganizowanym kursie matematyki na Wydziale Filozoficznym jako profesor regius, opłacany z fundacji Gabriela Władysławskiego. Jako matematyk wydawał corocznie w l. 1748–58 popularne kalendarze (drukowane w Krakowie i Poznaniu), w których zamieszczał wiadomości o dawniejszych i współczesnych mu instytucjach, urzędach i urzędnikach państwowych oraz kościelnych w Polsce.
Prawdopodobnie ok. r. 1760 rozpoczął M. studia teologiczne; w tym czasie otrzymał probostwo olkuskie i 28 II 1763 przeszedł na Wydział Teologiczny, jednak z braku następcy jeszcze do lata 1763 wykładał matematykę na Wydziale Filozoficznym. Wkrótce potem, 13 VI t. r., uzyskał kanonię w kolegiacie Św. Floriana. Wśród współczesnych uchodził za dobrego teologa, który godny był «uczyć teologii in Sapienza Romana». Opublikował z tego zakresu Conclusiones theologicae ex cursu triennali speculativo (Kr. 1769), w r. 1775 wydrukował i obronił rozprawę Dissertatio polemica de traditionibus, otrzymując stopień licencjata (12 X), a 23 I 1777 na podstawie dysertacji Quaestio theologica ex cursu polemico de iustificatione impii (Kr. 1777) został promowany na doktora teologii. Równocześnie z prezenty kolegiaty Św. Floriana uzyskał 18 IX 1776 probostwo w Gołczy.
M. brał żywy udział w organizacyjnej działalności Akademii jako dziekan Wydziału Filozoficznego (1760/1), prepozyt Kolegium Większego w l. 1760, 1762/3, 1773/4, prowizor Bursy Jerozolimskiej (1761), wielu borkarn oraz kolonii akademickiej w Nowym Korczynie (od r. 1761) i kolonii we Lwowie, której przywileje spisał i uporządkował w r. 1767 i której praw bronił niejednokrotnie na sądach relacyjnych. Powołany w r. 1767 na wiceprowizora Szkół Nowodworskich, popierał reformatorskie inicjatywy władz uniwersyteckich, opracowując w l. 1767–8 projekt reformy studiów w tych Szkołach. Za jego kadencji na stanowisku pierwszego prefekta Biblioteki Kolegium Większego (1768–78) ukończone zostały prace nad uporządkowaniem zbiorów bibliotecznych. Jak się wydaje, udział M-ego nie ograniczył się tylko do wydzielenia dubletów, ale najprawdopodobniej po śmierci Arseniego Fasseau w lutym 1777 objął, wraz z Józefem Alojzym Putanowiczem, nadzór nad końcowym etapem prac przy spisywaniu alfabetycznego katalogu rękopisów (B. Jag. rkp. 272) i druków (B. Jag. rkp. 265). W czerwcu 1777 na zlecenie Kołłątaja opracował (wspólnie z J. A. Putanowiczem) memoriał o stanie biblioteki Kolegium Większego, zaopatrzony w krótki zarys historyczny. Jednak w związku z przygotowywaną reformą Uniwersytetu został ok. r. 1778 odsunięty, wraz z Antonim Krzanowskim, Antonim Żołędziowskim, Józefem Declosem i Jakubem Niegowieckim, od działalności dydaktycznej, przechodząc ostatecznie w r. 1780 na emeryturę z pensją 2000 zł rocznie. Odtąd poświęcił się przede wszystkim zajęciom w kolegiacie Św. Floriana, gdzie od 15 X 1779 zajmował stanowisko kustosza. Jeszcze w r. 1784 wysunął Kołłątaj kandydaturę M-ego na prezesa Kolegium Moralnego (9 XI), której Komisja Edukacji Narodowej nie zatwierdziła. Zmarł 10 XI 1790.
W literaturze M. często bywa mylony ze swym bratem Andrzejem Janem Kantym Mrugaczewskim, bakałarzem (1751), od r. 1754 magistrem sztuk wyzwolonych Akad. Krak., który wykładał początkowo jako docent extraneus na Wydziale Filozoficznym. W r. 1759 został geometrą przysięgłym i w t. r. objął obowiązki profesora filozofii i matematyki w Akademii Lubrańskiego oraz prefekta Bursy Szołdrskiego. W r. 1762/3 z powrotem wykładał matematykę na Wydziale Artium w Krakowie, ale wkrótce ożenił się i opuścił Uniwersytet. Jest autorem traktatu filozoficznego Conclusiones ex universa philosophia speculativa (Kr. 1753) i Kalendarza polskiego y ruskiego (Kr., P. 1762).
Estreicher; Enc. szlachecka; – Birkenmajer A., Belgijski bibliofil Arseni Fasseau i jego związki z Polską (1760–1777), w: Z zagadnień teorii i praktyki bibliotekarskiej, Wr. 1961 s. 224 i passim; Chamcówna M., Uniwersytet Jagielloński w dobie Komisji Edukacji Narodowej, Wr. 1957; Glemma T., Wydział Teologiczny Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1795–1847, Kr. 1949; Hajdukiewicz L., Biblioteka Jagiellońska w latach 1655–1775, w: Hist. B. Jag.; Krukowski J., Rokowania i założenie kolonii akademickiej Uniwersytetu Krakowskiego w Chełmnie (1752–1756), „Roczn. Nauk.-Dydakt. WSP w Kr.” Prace Hist. T. 3: 1967 s. 157–8; Leniek, Książka pamiątkowa Gimn. Św. Anny, s. XC; Łodyński M., U kolebki polskiej polityki bibliotecznej (1774–1794), W. 1935 s. 48, 56; Ruta Z., Nauczyciele kolonii akademickich Uniwersytetu Jagiellońskiego w XVIII w., „Roczn. Nauk.-Dydakt. WSP w Kr.” Prace Hist. T. 4: 1968 s. 105, 131; Wiśniewski J., Monografia dekanatu miechowskiego, Radom 1917 s. 26, 29; – Album stud. Univ. Crac., V 57; Album uczniów Chełmińskiego Gimnazjum Akademickiego 1692–1816, Wr. 1975; Kołłątaj H., Raporty o wizycie i reformie Akademii Krakowskiej, Wr. 1967; Statuta nec non liber promotionum; – Arch. UJ: rkp. nr 1 s. 625, 633, 700, 722–723, 856, nr 2 s. 7, 20, 24, 37, 55, 59, 77, 128–129, 138, 141, 189, 259, 280, nr 19 s. 302, 343, 508, nr 23 s. 343, 388, nr 42 s. 150, nr 66 s. 557, 594, 677, 832, 841, 849–850, 919, 927, 953, nr 90 s. 493–543, nr 92 s.71, nr 202 s. 297, 304, 331, nr 247 s. 9; B. Jag.: rkp. nr 247 s. 9, 11, nr 2636 (m. in. koresp. M-ego z rektorem kolonii akad. we Lw. J. Jankiewiczem, nr 3316); B. PAN w Kr.: rkp. nr 194 s. 127–128.
Wanda Baczkowska