Michał z Wiślicy (ok. 1499–1575), profesor astrologii i teologii Akad. Krak., kanonik katedralny krak. Syn Pawła, od miejsca urodzenia nazywany niekiedy Wiśliczką, pochodził zapewne z rodziny mieszczańskiej, z którą jeszcze w r. 1545 prowadził jakieś sprawy spadkowe. Immatrykulowany w Uniw. Krak. w półr. letn. 1517, po uzyskaniu bakalaureatu (1521) i mistrzostwa sztuk wyzwolonych (1524) podjął wykłady na Wydziale Artium, objaśniając jako docent extraneus początkowo (1524–6) głównie teksty Arystotelesa, później również traktaty astronomiczno-astrologiczne. Z końcem czerwca 1524 objął rektorat szkoły katedralnej na Wawelu, ale już po tygodniu (2 VII) – jak przypuszczano w krakowskich kołach lekarskich «pod wpływem melancholii» – wstąpił do zakonu bernardynów, z którego również nieoczekiwanie, jeszcze w t. r. (15 XI), wystąpił, przenosząc się do Bursy Ubogich. Powróciwszy od półr. zim. 1526/7 do pracy nauczycielskiej, w rok później (2 IX 1527) został powołany do Kolegium Mniejszego, z którego prezenty otrzymał w dn. 22 XI altarię Przemienienia Pańskiego w kolegiacie Św. Floriana. Z początkiem 1531 r. przeszedł na opróżnioną przez Mikołaja z Szadka katedrę astrologii (22 I), piastując w t. r. dziekanat Wydziału Filozoficznego.
Jako «urzędowy» astrolog uniwersytecki zaczął M. ogłaszać od r. 1531 drukiem popularne judicja i prognostyki (również w języku niemieckim, jak np. Lasztafel auf das Jahr 1536, Practica auf das Jahr 1536), z których kilka, m. in. Judicium de cometa mense Septembri 1532, Prognosticon et significatio crinite stelle in mense Junio 1533, dedykował bpowi J. Karnkowskiemu, ozdabiając je pochwalnymi wierszykami młodych humanistów krakowskich: W. Polidama, J. Albiniusa, M. Franconiusa, Benedykta z Koźmina i M. Kromera. Niektóre z tych prognostyków (na l. 1531, 1533, 1537) zachowały się również w wersji rękopiśmiennej (rkp. B. Jag. 579), nie wiadomo natomiast, czy można mu przypisać ogłoszony anonimowo w r. 1532 u F. Unglera podręcznik astrologii „Usus almanach seu ephemeridum interpretatio”, który mógł wyjść jeszcze spod pióra Mikołaja z Szadka. Na okres jego działalności jako profesora astrologii przypadł ostry spór między drukarzami krakowskimi H. Wietorem i M. Szarffenbergiem w sprawie przywileju na druk i sprzedaż wydawanych przez mistrzów Akademii prognostyków, toczący się w l. 1537–9 przed sądem rektorskim, królewskim i miejskim, zapewne nie bez udziału M-a, skoro sam musiał zwalczać współzawodnictwo pokątnych astrologów, na co uskarżał się w listach do F. Unglera.
Przyjęty w r. 1535 do Kolegium Większego i obdarzony przed 1539 kanonią w kolegiacie Św. Anny, z końcem grudnia 1540, po 26 latach pracy na Wydziale Filozoficznym, złożył rezygnację z katedry astrologii na rzecz Andrzeja Glabera z Kobylina, przenosząc się na Wydział Teologiczny, na którym poprzez bakalaureat (1543) i licencjaturę (25 I 1546) doszedł w dn. 22 II 1546 do godności doktora teologii. Równocześnie w r. 1541 wszedł do kapituły Św. Floriana, w której już w r. 1543 piastował urząd kustosza, a od r. 1567 dziekana kolegiaty, z nieznanych natomiast powodów dwukrotnie – m. in. w r. 1564, kiedy ustąpił miejsca Sebastianowi Janeczce z Kleparza – odmówił przyjęcia wyboru na kanonię katedralną, zanim dopiero na rok przed śmiercią (12 III 1574) zdecydował się objąć to najwyższe w hierarchii uniwersyteckiej beneficjum kościelne.
Mimo wpływowej pozycji, jaką z czasem zdobył jako jeden z najstarszych wiekiem (senior pater) członków Kolegium Większego, w ciągu długoletniej pracy profesorskiej nie odegrał poważniejszej roli w życiu uczelni, choć kilkakrotnie – m. in. w l. 1550/1, 1554/5, 1573/4 – pełnił obowiązki dziekana Wydziału Teologicznego, prowizora Bursy Ubogich (1553, 1556) oraz prepozyta i konsyliarza obydwu kolegiów. Wprawdzie w późniejszej panegirycznej tradycji z uznaniem podkreślano jego uczoność i zalety charakteru, współcześnie chyba bardziej krytycznie oceniano jego ekstrawagancję, kłótliwość i skłonność do awantur, za co wielokrotnie stawał przed sądem rektorskim, oskarżony m. in. w r. 1530 o włóczęgostwo i pobicie jednego z kolegów, chodzenie w nieprzepisowym stroju (1533) oraz gorszące ekscesy, jakich dopuszczał się, np. na wykładzie Antoniego z Napachania (1542), w kapitule Św. Floriana i innych miejscach publicznych. Zarzuciwszy po r. 1540 – jak większość ówczesnych teologów uniwersyteckich – twórczość pisarską, do końca życia z zamiłowaniem gromadził zasobną bibliotekę, w skład której, obok fachowej literatury astronomiczno-astrologicznej i dzieł z zakresu teologii, weszły również utwory humanistów włoskich (Boccaccia, F. Filelfa, W. Valli i M. Perottiego) i pisarzy klasycznych. Pilny czytelnik książek (w l. 1524–46 tylko ze zbiorów Kolegium Większego wypożyczył ponad 100 tomów), już w r. 1543 zapisał Uniwersytetowi własną bibliotekę, przed śmiercią ustanowił aniwersarz Św. Floriana. Opiekował się swoim krajanem i później jednym z następców na katedrze astrologii mgrem Hilarym z Wiślicy. M. zmarł w Krakowie 22 XI 1575.
Estreicher; Żebrawski, Bibliografia; Łętowski, Katalog bpów krak., IV 229; Kaczmarczyk K., Catalogus diplomatum pergameneorum Universitatis Jagellonicae Cracoviensis, Kr. 1953; Wisłocki, Incunabula, s. 522–3; – Barycz, Historia UJ; tenże, Z epoki renesansu, reformacji i baroku, W. 1972 s. 505; Hajdukiewicz L., Krakowska szkoła zamkowa 1510–1801, Kr. 1954 s. 84; Kamińska-Lewicka A., Biblioteka Jagiellońska w latach 1492–1655, w: Historia Biblioteki Jagiellońskiej, Kr. 1966 I 157 i passim; – Acta rectoralia, I–II; Cod. Univ. Crac., IV; Conclusiones Univ. Crac.; Liber diligentiarum; Starowolski, Monumenta Sarmatarum, s. 173; – Arch. UJ: rkp. nr 167 s. 59–61, nr 177 s. 79, 81, 182; B. Jag.: rkp. 579, 603, 1531, 1963, 5359, Cimelia nr 5526, 5528 (Zapiski Michała z Wiślicy), nr 5514 (Zapiski M. Sokolnickiego), nr 8420 (Zapiski Mikołaja Szadka), nr 5523 (Zapiski J. Masceniusza), nr 8420 (Zapiski M. Glicjusza z Pilzna).
Leszek Hajdukiewicz