Jastrzębowski Mieczysław (1890–1943), działacz gospodarczy, ekonomista. Ur. 12 VII w Warszawie w rodzinie inteligenckiej, był prawnukiem Wojciecha Jastrzębowskiego. Ojciec Szczęsny był etnografem i archeologiem, a matka, Maria z Czarneckich, działaczką społeczną. Początkowo naukę pobierał w domu, później w gimnazjum rosyjskim w Radomiu, z którego został usunięty w czasie strajku szkolnego z tzw. wilczym biletem. Naukę kontynuował w średniej szkole handlowej, którą ukończył w r. 1910. W t. r. wyjechał do Liège, gdzie przez trzy lata studiował chemię. Studiów tych nie ukończył, gdyż przeniósł się na studia rolnicze w Jamblous. Przerwał je na jesieni 1913 r. i wrócił do Warszawy. Wstąpił tu na kursy przemysłowo-rolnicze tzw. Pomorskiego. Uczęszczał na nie przez rok, ale wybuch wojny 1914 r. uniemożliwił mu ich ukończenie. W czasie nauki i studiów należał do młodzieżowych organizacji niepodległościowych, a więc do Organizacji Narodowej Młodzieży Szkół Średnich i do PET-u (filialnej organizacji Związku Młodzieży Polskiej ZET), którego był prawdopodobnie jednym z kierowników na terenie Radomia. Podczas pobytu w Belgii należał do zarządu zjednoczenia Towarzystw Młodzieży Polskiej Zagranicą. Tam został (ok. 1911) przyjęty do ZET-u, który znajdował się pod wpływami narodowo-demokratycznymi, a po powrocie do Warszawy został przyjęty do Koła Braterskiego, najściślej zakonspirowanej komórki kierowniczej ZET-u, i uczestniczył w pracach tzw. dyrekcji szkolnej, kierując pracą ZET-u na terenie szkół. ZET w tym okresie prowadził akcję bojkotu szkół rosyjskich. J. był jednym z ostatnich redaktorów tajnego pisma dla młodzieży szkolnej „Dla Polski”.
Okres pierwszej wojny światowej spędzał J. początkowo w Radomiu, wydając wraz z matką prolegionową „Gazetę Radomską”. Był równocześnie członkiem miejscowej organizacji Centralnego Komitetu Narodowego. W r. 1917 przeniósł się do Warszawy, gdzie został przez władze ZET-u skierowany do pracy redakcyjnej w organie Polskiego Stronnictwa Ludowego «Wyzwolenie», pod takąż nazwą, oraz do pracy organizacyjnej w Narodowym Związku Robotniczym (NZR). W NZR został członkiem Warszawskiego Zarządu Okręgowego i pisywał w tajnej prasie Związku. W październiku 1917 r., gdy NZR ustalił swoją trialistyczną orientację, kierownictwo ZET-u odwołało J-ego ze Związku. Było to zgodne z zapatrywaniami J-ego, który był przeciwny oparciu walki o niepodległość o jakiekolwiek państwo zaborcze.
Pod koniec wojny J. wstąpił na zorganizowane w r. 1916 przy Uniw. Warsz. wyższe kursy mające przygotować kadry przyszłej polskiej administracji. Następnie wyjechał do Lublina, gdzie został sekretarzem dyrektora Oddziału Lubelskiego Tow. Przemysłowców, Antoniego Olszewskiego. Od tego czasu J. stale pracował w tym towarzystwie, przekształconym następnie w Centralny Związek Polskiego Przemysłu, Górnictwa, Hutnictwa i Finansów, a w r. 1932 w Centralny Związek Przemysłu Polskiego. W «Lewiatanie» był przez cały okres międzywojenny kierownikiem Wydziału Pracy, w którego kompetencji leżał całokształt spraw dotyczących stosunków między związkami pracodawców a pracownikami oraz polityka «Lewiatana» w sprawach socjalnych. Mimo że był funkcjonariuszem organizacji pracodawców, starał się jednak J. stosować w swej działalności i w swych wystąpieniach umiar, przeciwstawiał się roszczeniom przedsiębiorców, które uważał za nie uzasadnione ze stanowiska państwowo-gospodarczego oraz społecznego. Jego wszechstronna i gruntowna znajomość reprezentowanej przez niego dziedziny i obywatelskie stanowisko, któremu zawsze był wierny, zyskały mu uznanie w obu przeciwstawnych sobie obozach. J. z ramienia «Lewiatana» był wielokrotnie delegowany jako rzeczoznawca na sesje Międzynarodowego Biura Pracy. Sprawozdanie z dwóch sesji (I i X) opublikował w formie broszurek. Z ramienia pracodawców brał udział w pracach wielu krajowych instytucji związanych ze sprawami socjalnymi. A więc był członkiem Komisji do badania wzrostu kosztów utrzymania przy Głównym Urzędzie Statystycznym, uczestniczył w Głównej Radzie Statystycznej, w Zarządzie Głównym Funduszu Bezrobocia i w jego Komisji Odwoławczej, w Radzie Ubezpieczeń Społecznych, w Radzie Ochrony Pracy, w Radzie Tymczasowej Zakładu Ubezpieczeń od Wypadków we Lwowie, w Komisji Organizacyjnej (a potem w Komisji Rewizyjnej) Zakładu Ubezpieczeń Pracowników Umysłowych, w Zarządzie i w Radzie Kasy Chorych m. st. Warszawy itd. Swoim poglądom w dziedzinie problematyki socjalnej dał J. wyraz w wielu publikacjach, które ukazały się w postaci bądź artykułów w organie «Lewiatana» „Przegląd Gospodarczy”, bądź broszur. Najważniejszymi z nich były: Czas pracy u nas i zagranicą, O nowelizacji ustawy o Kasach Chorych (W. 1923), Kasy Chorych w cyfrach w 1924 roku (W. 1926), Obciążenie produkcji przez ubezpieczenia społeczne (W. 1926), Reforma ubezpieczeń społecznych (W. 1928) oraz Fundusze ubezpieczeń społecznych.
W czasie drugiej wojny światowej J. został przez prezydenta Warszawy S. Starzyńskiego mianowany komisarzem Ubezpieczalni Społecznej na terenie stolicy. W czasie oblężenia kierował zakładaniem punktów sanitarnych. Po kapitulacji pracował w Ubezpieczalni, skąd został wkrótce usunięty przez Niemców. Później pracował jako p. o. dyrektor w Radzie Głównej Opiekuńczej (RGO). Przeciwstawiał się tu oportunistycznemu stanowisku prezesa RGO Ronikiera. M. in. dążył do udzielania przez RGO pomocy ludności żydowskiej zamkniętej w getcie. Na zlecenie Delegatury Rządu Londyńskiego opracował materiały dotyczące strat Polski w dziedzinie ubezpieczeń. Pracę tę przerwało jednak aresztowanie 15 XI 1941 r. Wraz z synem Wojciechem przebywał na Pawiaku. Mimo starań rodziny w połowie stycznia 1943 r. został wywieziony do obozu w Majdanku. Wyniszczony pobytem w więzieniu i długotrwałą chorobą płuc i serca zmarł 28 albo 29 II 1943 r. Odznaczony był Krzyżem Niepodległości, Złotym Krzyżem Zasługi i Odznaką Walki o Szkołę Polską.
Olszewicz, Lista strat kultury pol.; – Sprawozdania z działalności C. Z. P. P. G. H. i F. za cały okres międzywojenny; Wierzbicki A., Wspomnienia i dokumenty, W. 1957 I 427, 428, 495, 499, 502, 739; – „Niepodległość” T. 6: 1932; – Informacje żony Józefy, brata Wacława oraz J. Bolesty i S. Szwedowskiego.
Zbigniew Landau