Chopin Mikołaj (1771–1844), pedagog, ur. 15 IV we Francji we wsi Marainville dep. Vosges jako syn Franciszka, wiejskiego kołodzieja, i Małgorzaty z domu Deflin. Przybywszy do Polski w końcu r. 1787, rozpoczął zawód nauczycielski na pensjach i w domach prywatnych. M. i. dłuższy czas, aż do lipca 1810 r., przebywał jako guwerner w domu Ludwiki hr. Skarbkowej w Żelazowej Woli. Od października 1810 r. Ch. mianowany był »kollaboratorem«, a od czerwca 1814 r. profesorem etatowym języka francuskiego w Liceum Warszawskim. Stanowisko to zajmował do chwili zamknięcia Liceum w r. 1833. Od r. 1812 mianowano go niezależnie od tamtych zajęć profesorem języka franc. w Szkole Elementarnej Artylerii i Inżynierów, a od r. 1820 w Szkole Aplikacyjnej Wojskowej, gdzie był czynny do chwili skasowania tej szkoły w r. 1831. W r. 1833 przy nowej organizacji szkolnictwa po powstaniu listopadowym przeznaczono go do mającego powstać Instytutu Pedagogicznego. Jako oczekujący na nową nominację, pobierając połowę pensji, używany był bądź do egzaminowania kandydatów na nauczycieli języka francuskiego, bądź do oceniania dzieł francuskich, proponowanych do użytku w szkołach publicznych. Gdy do utworzenia Instytutu nie doszło, Ch. przeszedł w r. 1837 na emeryturę. Mimo to zasiadał w Komitecie Egzaminacyjnym aż do r. 1841. Ponadto był krótko w r. 1837 lektorem języka francuskiego w Akademii Duchownej rz.-kat. w Warszawie. Zmarł 3 V 1844. Z zawartego 2 VI 1806 z Justyną z Krzyżanowskich małżeństwa miał Ch. czworo dzieci: 1) Ludwikę, ur. 1807 r., zamężną za Józefem Jędrzejewiczem, 2) Fryderyka Franciszka, ur. 1810 r., pianistę, 3) Izabellę ur. 1811, zamężną za Antonim Barcińskim, 4) Emilię, ur. 1813, zmarłą młodo. Ch. był człowiekiem zacnym o dużej inteligencji i kulturze duchowej, otoczonym powszechnym szacunkiem, wzorowym pedagogiem, troskliwym o los swego genialnego syna. Choć wyszedł z obcego środowiska, z biegiem czasu spolszczył się całkowicie i niewątpliwie za Polaka się uważał.
Arch. Ośw. Publ. w W.: Opisy biegu życia profes. i naucz. szkół publicz. w Król. Pol. Lit. C, Akta Kom. Rz. Spr. Wewn. Duch. i Ośw. Publ. tyczące się Liceum Warsz. Interes. osobist. skł. naucz. v. IV sygn. O. N. W. 91; Arch. Akt Dawn. w W.: Akta Kom. Rządz. Wojny, Rodowody Szkoły Aplik. vol. 206, poz. 98, Akta Kom. Rządz. Wojny 2018; Arch. Skarb, w W.: Akta b. Kom. Emeryt. Król. Pol. nr 755, Akta Wydz. Kontroli b. Kom. Rz. Prz. i Sk. nr XII/III C. 79. – »Kurier Warsz.« z 5 V 1844, nr 121 (wzmianka pośmiertna); Pamiętniki Fryd. Hr. Skarbka, P. 1878, 9–10 (charakterystyka Ch-a jako człowieka i pedagoga); Karłowicz Miecz. Niewydane dotychczas pamiątki po Chopinie, W. 1904 (m. i. portrety M. Ch-a, listy jego do syna Fryderyka, cenne jako materiał do charakterystyki, list A. Barcińskiego do Fr. Ch-a z opisem śmierci M. Ch-a i tegoż charakterystyka); Pereświet-Sołtan St., Listy Fr. Chopina do Jana Białobłockiego, W. 1926 (w przypisach m. i. przedruk części dokumentów, dot. M. Ch-a, znajdujących się w Archiwach Państw. w W.); Evrard A., Origines lorraines de Chopin, »La Revue Pleyel«, Paris 1927, nr 42 (m. i. fotogr. podobizna aktu urodz. M. Ch-a); Binental Leop., Chopin w 120 rocznicę urodzin. Dokumenty i pamiątki, W. 1930 (m. i. portret barwny M. Ch-a, podobizny dokumentów jego osoby dotyczących); tenże, Chopin, Paris 1934, 9–10. Ob. ponadto literaturę o Fryd. Chopinie.
Wincenty Łopaciński