Mikołaj z Giełczewa (zm. 1508), docent Uniw. Krak. Pochodził z chłopskiej rodziny zamieszkałej w Giełczewie, wsi w Lubelskiem. Bakałarzem sztuk wyzwolonych został na Uniw. Krak. na wiosnę 1504, a mistrzem na początku 1507 r. Bezpośrednio po studiach rozpoczął wykłady na Wydziale Sztuk Wyzwolonych Uniw. Krak. W ciągu dwu semestrów, zimowego 1507/8 i letniego 1508, objaśniał i prowadził ćwiczenia z zakresu „Parvulus philosophiae naturalis”, „Vetus ars” oraz „Parva logicalia”, to ostatnie dziełko przerabiał w duchu terminizmu Marsyliusza z Inghen, profesora w Paryżu i Heidelbergu (zm. 1396). M. kształcił się na Uniw. Krak. w okresie dominowania w filozofii skotyzmu, przeszczepionego tu z uniwersytetu paryskiego przez Michała z Bystrzykowa, polemizującego z nominalistami, a szczególnie z Marsyliuszem z Inghen. W r. 1507 ukazało się w Krakowie w drukarni Jana Hallera Expositio magistri Nicolai Gyelczeph in passiones terminorum Marsilii. Znamienne, że do napisania Expositio nakłonił M-a Jan ze Stobnicy, uczeń Michała z Bystrzykowa. M. starał się łagodzić i niemal zatrzeć przeciwieństwa między okhamizmem i skotyzmem. Objaśniając okhamistyczną myśl Marsyliusza z Inghen zastępstwa terminów («suppositio»), jego rolę w wykrywaniu prawdy lub fałszu, stanął na stanowisku, że tylko w sądzie może być mowa o funkcji zastępstwa, a nie przy poszczególnych terminach branych pojedynczo, gdyż prawda lub fałsz są możliwe tylko wtedy, gdy wypowiadamy jakiś sąd. M. z przekonania był raczej skotystą, usiłował uprzystępnić studiującym treść zawartą w pismach logicznych Marsyliusza z Inghen, przez co robił wyłom w doktrynie tradycyjnej. Nawiązywał też do myśli filozoficznej Jana Burydana, Jana Dorpa, a nawet Tomasza Bricota. W zakończeniu Expositio zamieścił uwagę o sporach i walkach toczonych w Uniw. Krak. pomiędzy przedstawicielami różnych prądów scholastycznych. M. cieszył się opieką Marcina Biema z Olkusza, za jego wstawiennictwem miał otrzymać od Erazma Ciołka, bpa płockiego, jakieś beneficjum. Uchodził za człowieka gwałtownego i nielubianego w Uniw. Krak. Zmarł w czasie zarazy panującej w Krakowie w r. 1508.
Estreicher; Enc. Org.; W. Enc. Ilustr.; – Barycz, Historia UJ; Markowski M., Burydanizm w Polsce w okresie przedkopernikańskim, Wr. 1971; Michalski K., Michał z Bystrzykowa i Jan ze Stobnicy jako przedstawiciele skotyzmu w Polsce, „Arch. Kom. do Badania Hist. Filoz. w Pol.” T. 1: 1915 s. 35, 50, 52, 65, 76; Swieżawski S., Pour mieux connaître l’ambiance philosophique en Pologne médiévale, „Zesz. Nauk. KUL” T. 4: 1961 Nr 1 s. 92–3; Wąsik W., Historia filozofii polskiej, W. 1958 I; – Acta rectoralia; Liber diligentiarum; Statuta nec non liber promotionum, s. 139, 145; – B. Jag.: rkp. 5359 t. 3 k. 293–295.
Marian Zwiercan