Syliwanowicz (Sylwanowicz) Nikodem (1834–1919), malarz.
Ur. 25 XII (13 XII st.st.) w Cyncewiczach koło Wilejki, był synem Jerzego, rolnika.
W l. 1850–4 uczył się S. w czteroklasowej szkole w Mołodecznie, następnie przez rok na kursach przygotowawczych do ASP w Petersburgu. W l. 1856–63 studiował tamże malarstwo, potem przez dwa kolejne lata przebywał w Wilnie i Cyncewiczach (wg S. N. Kondakowa również wtedy był studentem). W l. 1866–70 studiował ponownie na petersburskiej ASP, tym razem na Wydz. Mozaiki. Tworzył wtedy obrazy rodzajowe i portrety, w których dochodziła do głosu tradycja malarstwa klasycystycznego (Żołnierz z chłopcem z r. 1866). W późniejszych pracach czerpał coraz bardziej z osiągnięć realizmu (m.in. Żyd z Jezna i Wójt wiejski, oba z r. 1870, namalowany ok. t.r. Autoportret w słomkowym kapeluszu). Po ukończeniu studiów został zatrudniony jako młodszy mozaikarz w pracowni mozaiki przy ASP. Nadal uprawiał malarstwo realistyczne: z r. 1874 pochodzi obraz Więzień, a z r.n. Portret żony. Dzieła S-a pokazywano w Petersburgu na dorocznych wystawach ASP. Za wykonanie głów Chrystusa i Judasza na (ukończonej znacznie później) mozaice Pocałunek Judasza (wg kartonu K. Briułłowa z obrazu Kellera), przeznaczonej do soboru św. Izaaka w Petersburgu, otrzymał w r. 1876 tytuł akademika w dziedzinie mozaiki. Od t.r. kierował na ASP pracownią mozaiki; wykonano w niej w r. 1877 dziewięć obrazów do petersburskiego soboru Woskresenskiego; S. ułożył scenę Zmartwychwstania, wg kartonu M. Niestierowa. W l.n. powstawały kolejne mozaiki do soboru św. Izaaka, których S. był współwykonawcą fragmentów z przedstawieniami Ewangelistów: głowy anioła przy św. Mateuszu, ręce z księgą i fragmenty draperii szat św. Marka oraz anioła z obrazem Matki Boskiej przy św. Łukaszu. W tym soborze wykonał również dużą część przedstawień z historii Noego oraz dwie postacie w scenie Ostatniej Wieczerzy na innych mozaikach, a w soborze Woskresenskim mozaikę Św. Jan Ewangelista.
Podczas pracy w Petersburgu często odwiedzał S. rodzinne strony, gdzie wraz z bliskimi spędzał wakacje. Malował wówczas sceny rodzajowe (m.in. Dzieci na podwórzu). W r. 1880 rozpoczął budowę domu w Birsztanach; w tym okresie powstały m.in. Litwinka z Jezna (1891) i Pastuch spod Święcian. Uprawiał też malarstwo religijne, m.in. namalował dwa płótna przedstawiające Świętych Piotra i Pawła (1883) oraz Świętą Magdalenę (1892) do ołtarza głównego w kościele w Niemoniunach (obecnie Nemajunai na Litwie). W r. 1885 otrzymał tytuł starszego artysty.
W r. 1899 przeszedł S. na emeryturę, ale ze względu na chorobę żony pozostał w Petersburgu. Po śmierci żony przeniósł się w r. 1902 do domu w Birsztanach, gdzie urządził pracownię. Interesując się fotografią, założył tam własne laboratorium fotograficzne. Malował portrety i obrazy przeznaczone do okolicznych kościołów, m.in. w r. 1909 Stacje Męki Pańskiej wg F. Overbecka do katedry w Wilnie oraz Św. Tadeusza Judę do kościoła w Birsztanach (1910). W późniejszym okresie przeniósł się do Pren (pow. mariampolski) i zamieszkał w wyremontowanym budynku dawnej stacji poczty konnej; tam też urządził pracownię. Namalował kilka obrazów do tamtejszego kościoła p. wezw. Objawienia Pańskiego. Po wybuchu pierwszej wojny światowej wyjechał w głąb Rosji. Wracając po zakończeniu działań wojennych do Pren, zmarł 21 V 1919 w Wilejce.
W małżeństwie (zawartym zapewne na początku l. sześćdziesiątych XIX w.) z Pelagią z Frąckiewiczów (zm. 1901), siostrą Wiktora Frąckiewicza-Radzymińskiego (zm. 1911), proboszcza kościoła ostrobramskiego w Wilnie, w l. 1902–3 administratora diec. wileńskiej, miał S. synów: Stefana, malarza karykaturzystę, Stanisława, chemika, Kazimierza, lekarza, i Józefa, ogrodnika.
Prace S-a znajdują się m.in. w muzeach sztuki w Wilnie i Mińsku. Jego obrazy sporadycznie pojawiają się w polskim handlu antykwarycznym. Informacje prasowe z l. dziewięćdziesiątych XIX w. uznawały go za Polaka, w późniejszych opracowaniach zagranicznych S. bywa uważany za Białorusina lub Litwina.
Autoportret w słomkowym kapeluszu w Lietuvos dailės muziejus w Wil.; – Encyklopedia ziemi wileńskiej, Bydgoszcz 2005 III (liczne nieścisłości); Kondakov, Imperatorskaja Akad. chudožestv, cz. 1 s. 133, cz. 2. s. 451; – Borawski A., „Pocałunek Judasza”. Mozaika Nikodema Syliwanowicza, „Kraj” 1898 nr 12; tenże, O mozaice, tamże 1899 nr 25; Drėma V., Nikodemas Silivanavičius, „Pergale” 1959 nr 12; Galaunė P., Pamirštas tapytojas ir mozaikistas, „Kauno tiesa” 1959; Laučkauitė L., Vilniaus dailė XX amičiaus pradžioje, Vilnius 2002; [Rouba N.] N.R., Wystawa wileńska, „Tyg. Ilustr.” 1899 nr 38; Tarandaitė D., Dailinkas Nikodemas Silivanavičius, „Lietuvos dailės muziejus metraštis” 2005 nr 7; – „Kraštotyra” 1984 nr 18; „Tyg. Ilustr.” 1899 nr 14 s. 263, 276.
Joanna Daranowska-Łukaszewska