Szpakowski Olgierd Stanisław (1912–1940), działacz polityczny, publicysta.
Ur. 2 VI w Witebsku, był synem Edwarda (zob.) i Sylwii ze Szpyrków-Horskich, siostrzeńcem Marii Szpyrkówny (zob.).
W listopadzie 1918 przybył S. z rodziną z Rosji do Polski i rozpoczął naukę w liceum klasycznym w Bydgoszczy; od r. 1921 uczył się w Gimnazjum im. Stanisława Staszica w Warszawie, gdzie w r. 1930 zdał maturę. Następnie ukończył szkołę Podchorążych Rezerwy Wojsk Łączności w Zegrzu (pow. pułtuski) i od maja 1931 służył tam w pułku radiotelegraficznym w stopniu kaprala. W październiku t.r. podjął studia na Wydz. Elektrycznym Politechn. Warsz. Wstąpił wtedy do Ruchu Młodych Obozu Wielkiej Polski (OWP). Należał też do tajnej organizacji grupującej przywódców Ruchu Młodych OWP i kierował jego najniższym szczeblem, «Drużyną Chrobrego». W r. 1932 powołał, m.in. z Janem Mosdorfem i Bolesławem Piaseckim, Oddz. Akademicki OWP w Warszawie i krótko nim kierował; współredagował wydaną przez Oddział broszurę „Wytyczne w sprawach żydowskiej, mniejszości słowiańskich, niemieckiej, zasad polityki gospodarczej” (W. 1932), która była pierwszą próbą sformułowania własnego programu przez «młodych» OWP. Po rozwiązaniu przez władze 28 III 1933 OWP przeszedł wraz z całym Oddz. Akademickim do Sekcji Młodych Stronnictwa Narodowego (SN). Uczestniczył 25 VII t.r. w zwołanej przez Romana Dmowskiego tajnej naradzie działaczy OWP w Karwieńskich Błotach (pow. wejherowski); Dmowski nie wziął w niej udziału. S. był współudziałowcem i współpracownikiem wydawanego od 22 X przez Sekcję Młodych SN tygodnika, a następnie dziennika, „Sztafeta”. W SN należał, m.in. z Mosdorfem i Piaseckim, do radykalnej frakcji «młodych» i na łamach „Sztafety” (25 III 1934) skrytykował taktykę polityczną umiarkowanej grupy «starych». Co najmniej dwadzieścia pięć razy był zatrzymywany przez policję, a po pobiciu Marcelego Handelsmana przez bojówkę Sekcji Młodych SN został 18 III 1934 na kilka dni osadzony w Centralnym Więzieniu Śledczym przy ul. Daniłowiczowskiej w Warszawie. Wszedł następnie do Obozu Narodowo-Radykalnego (ONR) i wraz z Mosdorfem, Piaseckim i Henrykiem Rossmanem zredagował jego „Deklarację ideową”, ogłoszoną w „Sztafecie” 14 IV t.r. Po zamordowaniu 15 VI ministra spraw wewnętrznych Bronisława Pierackiego był ponownie przetrzymywany w Centralnym Więzieniu Śledczym. Gdy zawieszono wydawanie „Sztafety” (13 VI) i zdelegalizowano ONR (10 VII), działał w nim nadal w konspiracji.
W kwietniu 1935 przystąpił S. do rozłamowego, także nielegalnego, Ruchu Narodowo-Radykalnego (RNR, zwanego również ONR «Falanga»), utworzonego przez Piaseckiego. Uczestniczył w Zjeździe organizacyjnym Ruchu 28 VI t.r. w majątku Kąty (pow. bielski) i wszedł do jego władz. Od października współpracował z organem RNR, warszawskim miesięcznikiem „Ruch Młodych”, redagowanym przez Wojciecha Wasiutyńskiego. Dn. 1 XI 1936 w Filharmonii Warszawskiej wziął udział w antykomunistycznym wiecu Komitetu Prasy Młodych. Za działalność w RNR został skazany 17 XI t.r. na rok aresztu, ale karę anulowano na mocy amnestii. Opublikował antysemicką i antykomunistyczną broszurę Polska przeciw marksizmowi (W. 1936); nie zabrakło w niej typowych dla publicystyki ONR «Falangi» oskarżeń pod adresem marksizmu oraz przedstawienia komunizmu jako «wytworu żydowskiego». W broszurze próbował też wyjaśnić przyczyny atrakcyjności marksizmu i doszedł do wniosku, że same represje nie zdołają zlikwidować ruchu komunistycznego, większe znaczenie ma program, który odciągnąłby masy od walki klasowej. Wspólnie z Piaseckim, Wasiutyńskim i Marianem Reuttem ułożył program polityczny RNR Zasady programu narodowo-radykalnego („Falanga” 1937 nr z 7 II). Jako pierwszy przemawiał na wiecu zwołanym przez RNR w cyrku Staniewskich w Warszawie (28 XI 1937). W poł. marca 1938 został kierownikiem okręgu łódzkiego RNR. Dn. 11 VI t.r. uczestniczył w I Antymasońskim Zjeździe Prasy Polskiej w Domu Katolickim w Warszawie, zorganizowanym przez współpracującą z RNR grupę polityczną skupioną wokół pisma „Jutro Pracy”. Na polecenie Piaseckiego kierował od 24 IX werbunkiem sympatyków RNR do paramilitarnego Zaolziańskiego Korpusu Ochotniczego; po wkroczeniu 2 X WP na Zaolzie Korpus został tego dnia rozwiązany. Na zamkniętym posiedzeniu kierownictwa RNR wygłosił wiosną 1939 referat, krytykując politykę ministra spraw zagranicznych Józefa Becka i postulując sojusz Polski z Trzecią Rzeszą skierowany przeciw ZSRR. Wkrótce jednak, nie akceptując taktyki Piaseckiego, zakończył działalność w RNR oraz współpracę z „Ruchem Młodych”.
S. zmobilizowany pod koniec sierpnia 1939, w kampanii wrześniowej t.r. dowodził w stopniu porucznika kompanią łączności. Ujęty przez Armię Czerwoną, został internowany w obozie w Starobielsku. Od 22 X t.r. działał tam w tajnej samokształceniowej komisji kulturalno-oświatowej, kierując referatem odczytów i pogadanek. Został zamordowany prawdopodobnie w kwietniu 1940 w siedzibie zarządu obwodowego NKWD w Charkowie i pochowany w zbiorowej mogile w Piatichatkach pod Charkowem.
W zawartym w r. 1939 małżeństwie z Jadwigą Marią Stanisławą Gepner (1910–1977), wnuczką Dominika Anca (zob.), córką Bronisława Gepnera, radnego m. stoł. Warszawy, wicedyrektora warszawskiego Tow. Kredytowego, i Marii Felicji z Anców, chemiczką, miał S. córkę Marię Małgorzatę (ur. 1940), historyka kultury i literatury, profesor Uniw. Warsz.
Encyklopedia „białych plam”, Radom 2004–5 XIII–XVI; PSB (Mosdorf Jan, Reutt Marian); Rybka R., Stepan K., Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939, Kr. 2003; – Chajn L., Polskie wolnomularstwo 1920–1938, W. 1984; Dudek A., Pytel G., Bolesław Piasecki. Próba biografii politycznej, Londyn 1990; Gruner-Żarnoch E., Starobielsk w oczach ocalałych jeńców, Szczecin 2001 s. 210–15; Jaczyński S., Zagłada oficerów Wojska Polskiego na Wschodzie. Wrzesień 1939 – maj 1940, W. 2000; Lipski J. J., Katolickie państwo narodu polskiego, Londyn 1994 s. 10–12, 18; Majchrowski J., Geneza politycznych ugrupowań katolickich, Paryż 1984; Młynarski B., W niewoli sowieckiej, Londyn 1974; Przetakiewicz Z., Od ONR-u do PAX-u, W. 1994; Rudnicki S., Obóz Narodowo-Radykalny. Geneza i działalność, W. 1985; Sznarbachowski W., Bolesław Piasecki: od skrajnej antyniemieckości do projektów współpracy, „Zesz. Hist.” 1990 z. 94 s. 83–4; tenże, 300 lat działalności, Londyn 1997; – Wasiutyński W., Prawa strona labiryntu, Gd. 1994; – Arch. Politechn. Warsz.: Teczka osobowa; CAW: sygn. AP 6297; – Informacje córki, Marii Małgorzaty Szpakowskiej z W.
Szymon Rudnicki