INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Paweł Sternacki  

 
 
XVII - XVII
 
Biogram został opublikowany w latach 2004-2005 w XLIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Sternacki Paweł zwany Bruzik (XVII w.), drukarz ariański w Rakowie.

Ur. zapewne w Krakowie. Był synem Sebastiana (zob.) i Judyty z Rodeckich, wnukiem Aleksego Rodeckiego (zob.). Miał brata Sebastiana i siostrę, zamężną Otwinowską.

Wychowany w rodzinnej tradycji drukarskiej, S. wraz z bratem Sebastianem od młodości pomagał ojcu w prowadzeniu oficyny rakowskiej; zaczął ją od niego przejmować w r. 1633. Pierwsze druki podpisane imieniem S-ego pojawiły się w r. 1634, ale aktu darowizny warsztatu (i sprzedaży domu nad stawem) dokonał ojciec dopiero 12 I 1635. Przejęta przez S-ego drukarnia była prawdopodobnie w złym stanie; niedoinwestowana, z poważnie wyeksploatowanym zasobem czcionek, potrzebowała – jak stwierdzono w akcie donacyjnym – «wielkiej poprawy». Na ten cel ojciec, poza zapisem 2 tys. złp. gotówką i 2 tys. zawarowanych na drukarni, przeznaczył 1 tys. złp. Mimo trudności udawało się S-emu wypuszczać w l. 1633–7 corocznie od trzech do sześciu tytułów; łącznie spod pras rakowskich wyszło pod jego kierunkiem ok. 25 pozycji książkowych. W produkcji typograficznej dominowało piśmiennictwo związane z polityką i propagandą zborową. Ukazywały się przede wszystkim prace ideologów ariańskich: pisma polemiczne i traktaty Jonasza Szlichtynga, m.in. „Commentarius in Epistolam ad Hebraeos” (1634), przygotowane przez Jana Crella komentarze do Pisma św., utwory Stanisława Przypkowskiego („Vita F. Socini”, 1636 i in.) oraz Joachima Stegmanna młodszego. W r. 1635 wydano „Fausti Socini Senensis Ad Andream Dudithium epistolae”, przełożone z włoskiego na łacinę przez Marcina Ruara. Publikował S. także podręczniki na potrzeby Akad. Rakowskiej, m.in. „Grammatica latina et polona” (1637; sygnowany przez nieżyjącego już Sebastiana, był zapewne przedrukiem wcześniejszej edycji). Kontynuował też, choć w skromniejszym niż ojciec zakresie, druk literatury świeckiej: w r. 1634 drugie wydanie „Przypowieści polskich” Salomona Rysińskiego, ok. l. 1636–7 trzy tomy dystychów i epigramatów Szymona Pistoriusa, prezentujące galerię osobistości rakowskich.

Drukarnia S-ego podzieliła losy całego środowiska rakowskiego. Dekretem sądu sejmowego z 19 IV 1638 oficyna i szkoła zostały zamknięte, a ich odbudowa zakazana pod karą 10 tys. złp.; znajdujące się pod prasami dzieło Szlichtynga „De SS. Trinitate...” zostało dokończone już w drukarni Jana Langego w Lubczu. Wyposażenie tłoczni podarował król Władysław IV podstolemu sandomierskiemu Stanisławowi Skarszewskiemu, od którego wyprocesował je za 10 tys. fl. węgierskich drukarz krakowski Krzysztof Schedel, przewożąc je następnie (28 VII t.r.) na siedmiu wozach do Krakowa. Wykorzystanie elementów składu oficyny rakowskiej widać w jego drukach od r. 1639. Być może część zasobu ukrył i wywiózł do Wrocimirowej na Podgórzu brat S-ego Sebastian, bowiem podczas napadu na niego w r. 1643 rozbójnicy zabrali pieniądze, natomiast porzucili znajdujące się w skrzyni czcionki.

Po stracie drukarni S. nadal mieszkał w Rakowie, gdzie (wg J. Ptaśnika) bywał ławnikiem. Dn. 20 XII 1658 wraz z innymi braćmi polskimi został pozwany przed sąd radziecki przez proboszcza rakowskiego Macieja Lorkowica, oskarżającego ich, że wbrew nakazowi właściciela Rakowa Jakuba Sienieńskiego nie uczestniczyli w nabożeństwach katolickich. Dn. 30 V 1659, prawdopodobnie w związku z konstytucją sejmową nakazującą arianom opuszczenie Polski, sprzedał S. kupcowi żydowskiemu Salomonowi Markowiczowi dom nad stawem za 300 złp., a sąsiedni budynek zwany Drukarnią doktorowi medycyny Noelowi Frykietowi i jego żonie (1660). Dalsze losy S-ego pozostają nieznane, być może opuścił Rzpltą.

Od ok. r. 1625 żoną S-ego była Katarzyna, córka właściciela drukarni krakowskiej Jakuba Siebeneichera (zob.). Po jej śmierci S. ożenił się z Zuzanną Rynkiewiczówną lub Rochwiczówną („Drukarze dawnej Pol.”, I), z którą miał syna Aleksandra, prawdopodobnie tożsamego z Aleksandrem Sternackim, mylnie określonym jako syn Pawła i Elżbiety, ochrzczonym 3 VI 1662 w Rakowie przez ks. Jana Rasiowskiego.

 

Enc. Wiedzy o Książce; Hist. Nauki Pol., VI; PSB (Schedel Krzysztof, Siebeneicher Jakub, Sienieński Jakub); Słown. Pracowników Książki Pol.; – Bandtkie J. S., Historia drukarń w Królestwie Polskim..., Kr. 1826 II 116–19; Drukarze dawnej Pol., I cz. 2 vol. 2, V 129; Kawecka-Gryczowa A., Ariańskie oficyny wydawnicze Rodeckiego i Sternackiego. Dzieje i bibliografia, Wr. 1974; taż, Prasy Krakowa i Rakowa w służbie antytrynitaryzmu, w: Studia nad arianizmem, W. 1959; Morawski S., Arianie polscy, Lw. 1906; Pietrzyk Z., Wypisy Stanisława Kota do dziejów Rakowa, „Odr. i Reform. w Polsce” T. 32: 1987; Raków ognisko arianizmu, Red. S. Cynarski, Kr. 1968; Szczotka S., Synody arian polskich, „Reform. w Polsce” R. 7–8: 1935–6; Tomkowicz S., Przyczynki do historii i kultury Krakowa w pierwszej połowie XVII w., Lw. 1912 s. 204, 302; Urban W., Zmierzch ariańskiego Rakowa, „Sobótka” R. 30: 1975 s. 264–5; – Cracovia impressorum XV et XVI saec., Wyd. J. Ptaśnik, Lw. 1922 s. 84; Urban W., Katolickie świadectwo o arianach w Rakowie, „Odr. i Reform. w Polsce” T. 40: 1996 s. 109; – B. Jag.: rkp. 145 k. 19, 52.

Henryk Gmiterek

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Michał Sędziwój h. Ostoja

1566-02-02 - między 20 V a 12 VIII 1636
alchemik
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 
 

Adam Stadnicki

ok. 1563 - 1615-10-14
wojewoda bełski
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.