Szkliniarz Paweł, przybrane nazwiska: Paweł Kuźnicki, Wiktor Kuźnicki (1903–1947), działacz komunistyczny.
Ur. 29 VI w Wysokiej Lelowskiej (pow. będziński), był synem Pawła, rolnika i robotnika kolejowego w Łazach (pow. będziński), oraz Katarzyny z Wnuków.
Od r. 1920 pracował S. w cementowni «Wysoka» w Łazach; podczas wojny polsko-sowieckiej wstąpił, prawdopodobnie w lipcu 1920, do WP. Służył w 2. p. Syberyjskiej Brygady Piechoty. W czasie rozpoczętej 13 VIII t.r. bitwy o Warszawę został ranny i trafił do niewoli sowieckiej, skąd niebawem zbiegł. Wrócił do WP i leczył się w szpitalach w Warszawie, Grudziądzu i Poznaniu. Zwolniony z wojska w r. 1922, pracował przez rok na stacji kolejowej w Łazach. Potem ponownie służył w WP, od r. 1924 w 1. p. Saperów Kolejowych w Krakowie.
Po zakończeniu służby wojskowej S. wyjechał w r. 1926 do Belgii. Zatrudnił się tam jako górnik w kopalniach węgla i współpracował z działaczami komunistycznymi. Zagrożony represjami, przeniósł się w r. 1928 do Francji, gdzie także pracował w kopalniach węgla, a następnie w zakładach metalurgicznych. W r. 1929 wstąpił do Francuskiej Partii Komunistycznej. Po wybuchu w lipcu 1936 wojny domowej w Hiszpanii zaciągnął się we wrześniu t.r., jako jeden z pierwszych polskich ochotników, do sformowanej u boku wojsk republikańskich 30 komp. cekaemów im. Jarosława Dąbrowskiego. Od 22 X dowodził kompanią cekaemów w sformowanym tego dnia baonie im. Jarosława Dąbrowskiego (od listopada w składzie XI Brygady Międzynarodowej, następnie XII Brygady Międzynarodowej). Biorąc udział od 8 XI w obronie Madrytu, został ranny, po czym od 1 I 1937 walczył pod Guadalajarą, gdzie po śmierci dowódcy baonu Antoniego Kochanka (2 I t.r.) przejął jego funkcję. Dn. 5 I przerzucony na front madrycki, został 13 II ponownie ranny w bitwie nad rzeką Jaramą (dowództwo baonu przejął wtedy Józef Strzelczyk). W maju Komintern wysłał go na przeszkolenie wojskowe do ZSRR. Prawdopodobnie został tam S. agentem wywiadu sowieckiego i w lipcu 1939 prowadził na jego zlecenie pracę wywiadowczą we Francji i Rumunii.
Przerzucony przez NKWD w r. 1940 do okupowanej przez Niemców Polski, S. nawiązał kontakty z działaczami komunistycznymi w Łodzi, Kutnie i Radomiu. Pod koniec r. 1942 wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej (PPR), a w styczniu 1943 mianowano go komendantem okręgu siedleckiego zbrojnej organizacji tej partii, Gwardii Ludowej. Podczas ataku w lutym 1943 na posterunek Policji Polskiej Generalnego Gubernatorstwa (tzw. policji granatowej) w Brzozowej (pow. kolneński) został ranny i stracił rękę. Za nielegalny handel został przez policję granatową aresztowany 11 III t.r. we wsi Piszczac (pow. bialski), a następnie skazany na sześć miesięcy pozbawienia wolności. Po opuszczeniu więzienia od listopada przebywał prawdopodobnie w Warszawie; działał tam w PPR i Gwardii Ludowej/AL. Pod koniec lipca 1944 przedostał się do Lublina, gdzie pod nazwiskiem Wiktor Kuźnicki wstąpił 5 X t.r. do Milicji Obywatelskiej (MO) i został 25 X w stopniu majora szefem Oddz. Mobilizacyjnego jej Komendy Głównej.
Wkrótce po wyparciu Niemców przez Armię Czerwoną z Kielc (15 I 1945) objął S. w tym mieście funkcję zastępcy, a potem komendanta wojewódzkiego MO. Dn. 2 II 1945 awansowano go do stopnia podpułkownika, a następnie 3 V t.r. pułkownika. W Kielcach był członkiem Egzekutywy Komitetu Wojewódzkiego PPR, został też delegatem na I Zjazd tej partii (6–12 XII w Warszawie). Podczas pogromu Żydów w Kielcach, 4 VII 1946, zignorował S. rozkaz komendanta głównego MO gen. Franciszka Jóźwiaka, by wraz z funkcjonariuszami kieleckiego Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego przeprowadzić pacyfikację tłumu. W konsekwencji, rozkazem ministra bezpieczeństwa publicznego Stanisława Radkiewicza, został 8 VII t.r. aresztowany i uwięziony w Warszawie. Zarzucono mu sabotowanie działań kieleckiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego, wrogie nastawienie do PPR i ZSRR, zatrudnienie w MO byłych członków AK oraz pomoc w ucieczce z milicyjnego aresztu żołnierzom Narodowych Sił Zbrojnych. Oskarżony o «brak przeciwdziałania wobec czynów przestępczych popełnionych przez tłum» i «bezczynność władzy z pobudek osobistych», został przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie po utajnionej rozprawie 16 XII uznany winnym pierwszego zarzutu i skazany na rok pozbawienia wolności. Wyrok ten podtrzymał 7 II 1947 Najwyższy Sąd Wojskowy. Dn. 21 II t.r. został S. usunięty z MO. W więzieniu na Mokotowie prowadził głodówkę. Na wniosek żony Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie zadecydował 29 X o warunkowym zwolnieniu S-a, uwzględniając jego działalność przed r. 1944. S. zmarł 26 XII 1947 w Kielcach. Był odznaczony Krzyżem Grunwaldu III kl. i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
W zawartym w r. 1942 małżeństwie z Józefą Sobczyńską S. nie miał dzieci.
Kunert, Słown. konspiracji warsz., I; PSB (Strzelczyk Józef); Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego, W. 1992 III; Wojna hiszpańska 1936–1939. Chronologia wydarzeń i bibliografia, Red. M. Bron i in., W. 1964; – Ajzner S., Madryt–Saragossa, W. 1961 s. 38, 53, 55, 79, 92, 108; Jakubowski Z., Milicja Obywatelska 1944–1948, W. 1988 s. 501; Kielce – July 4, 1946. Background, Context and Events, Toronto–Chicago 1996 s. 96, 118–19; Kowalik T., „Pogrom Kielecki” w historiografii polskiej. Stan badań, Kr. 2007 s. 62, 70; Kulisy i tajemnice pogromu kieleckiego 1946, Oprac. T. Więcek, Kr. 1992 s. 77, 93; Nazarewicz R., Razem na tajnym froncie, W. 1983; Polacy w wojnie hiszpańskiej (1936–1939), Red. M. Bron, W. 1967 s. 19–23; Rubin A., The Kielce Pogrom – Spontaneity, Provocation or Part of a Coutry-Wide Scheme?, Tel-Aviv 2004 s. 211, 264, 270; Szaynok B., Pogrom Żydów w Kielcach 4 lipca 1946, W. 1992 s. 29, 46, 50, 56, 63, 91; Śmietanka-Kruszelnicki R., Pogrom in Kielce – the underground as defendant, w: Reflections on the Kielce Pogrom, Red. Ł. Kamiński, J. Żaryn, W. 2006 s. 72–3; Wokół pogromu kieleckiego, Red. L. Bukowski i in., W. 2008 II (fot. zbiorowa na s. 120–1); – Antyżydowskie wydarzenia kieleckie 4 lipca 1946 roku. Dokumenty i materiały, Oprac. S. Meducki, Z. Wrona, Kielce 1992 I 323–31, 357–92; Protokoły posiedzeń Biura Politycznego KC PZPR 1944–1945, Oprac. A. Kochański, W. 1992; Tajne oblicze GL-AL i PPR. Dokumenty, Oprac. M. J. Chodakiewicz i in., W. 1997 II; – AAN: sygn. Z 7066 (teczka osobowa); IPN w W.: sygn. 698/2000 (teczka funkcjonariusza MO); USC w Kielcach: Akt zgonu, nr 855/47; – Mater. Red. PSB: Biogram S-a autorstwa Seweryna Ajznera.
Piotr Gontarczyk