Kantecki Piotr Klemens (1851–1885), historyk, bibliotekarz, publicysta. Ur. 19 V w Wielowsi w pow. odolanowskim, syn Andrzeja i drugiej jego żony Karoliny z Glabiszów (w metryce K-ego podano jako zawód jego ojca «tabernator agricola», metryka ślubu z pierwszą żoną określa Andrzeja «stanu miejskiego». Rodzice wcześnie zmarli, najmłodszym rodzeństwem opiekowała się najstarsza, przyrodnia siostra Antonina. K. zaczął naukę w szkole elementarnej w Ołoboku, pod kierunkiem Wawrzyńca Długosza, a od r. 1861 kontynuował – tak jak bracia: starszy Antoni i młodszy Maksymilian (również historyk) – w gimnazjum ostrowskim, gdzie pod kierunkiem nauczyciela jęz. polskiego Chądzyńskiego zaprawiał się do pracy pisarskiej i uzupełniał wiadomości z historii i literatury polskiej w kółku samokształceniowym uczniów. Pisywał do „Dziennika Poznańskiego” patriotycznie nastrojone korespondencje z Ostrowa, podpisywane różnymi syglami; z powodu krytyki dyrektora gimnazjum, Niemca, w korespondencji w nr 231 z 28 X 1868 r. K. był zmuszony opuścić gimnazjum przed zdaniem matury, co zaciążyło na całym jego życiu, uniemożliwiając regularne studia uniwersyteckie.
Prawdopodobnie z samym końcem 1868 r. zaczął K. praktykę w księgarni K. Żupańskiego w Poznaniu, wkrótce jednak porzucił ten zawód, oddając się publicystyce pod wpływem W. Ordona i przybyłego do Poznania w r. 1870 W. Bełzy. Pisywał w „Sobótce”, w „Tygodniku Wielkopolskim”, „Dzienniku Poznańskim” i był członkiem redakcji wychodzącej krótko (27 III – 29 VI 1872), pod naczelną redakcją Kazimierza Szulca, „Gazety Wielkopolskiej”; wydał też w r. 1872 u F. H. Richtera w Poznaniu pierwszą książeczkę pt. Życie Hieronima Savonaroli. Zarobki pisarskie widocznie nie wystarczały, w księgach meldunkowych figuruje bowiem K. w r. 1872 jako sekretarz Boden Meliorationsgesellschaft. W 2. poł. 1872 r., skłoniony przez W. Bełzę, przeniósł się K. do Lwowa, pisał tu kroniki miejscowe, sprawozdania teatralne i felietony, w redagowanej przez W. Łozińskiego „Gazecie Lwowskiej”. Ponadto w najpłodniejszym lwowskim okresie życia publikował artykuły w czasopismach lwowskich: „Strzecha”, „Ruch Literacki”, „Przegląd Lwowski” (tu przeważnie bez podpisu); w warszawskim „Tygodniku Illustrowanym” (Maurycy hr. Dzieduszycki, 1877 t. 5), krakowskim „Dwutygodniku Naukowym”. Poważniejsze rozprawy zamieszczał K. najczęściej w dodatku do „Gazety Lwowskiej”: „Przewodniku Naukowym i Literackim”, a także w warszawskim „Ateneum” i w „Bibliotece Warszawskiej”. Chcąc wydoskonalić się w metodzie historycznej, uczęszczał K. przez jakiś czas na wykłady i seminaria prof. Ksawerego Liskego, co wkrótce ustało wskutek nieporozumień z profesorem. W okresie od 1 XII 1876 do 15 II 1882 r., a więc do końca pobytu we Lwowie, K. był pracownikiem Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, jako skryptor literacki; w tym charakterze przemawiał na dorocznych zebraniach Zakładu i w „Sprawozdaniu z Czynności Zakł. Narod. im. Ossolińskich za r. 1878” (Lw. 1879) ogłosił rozprawę pt. Franciszek Maksymilian Ossoliński, podskarbi w. kor. w życiu publicznym.
W okresie lwowskim K. nie tylko wykorzystywał zasoby archiwalne Ossolineum, lecz również archiwa zagraniczne. W r. 1872 pracował w archiwum w Dreźnie, gdzie skradziono mu futro i pieniądze, co podobno było przyczyną początków ciężkiej choroby, która spowodowała przedwczesną śmierć. W r. 1874 badał archiwa w Petersburgu, Rydze i Mitawie, gdzie znalazł obfite, nie znane materiały z XVII i XVIII w. do dziejów kurlandzkich i polskich, z czego zdał sprawę w V t. „Rozpraw Historyczno-Filozoficznych” AU w Krakowie (Kr. 1876): Rzecz o archiwum w Mitawie. Do spraw kurlandzkich wracał niejednokrotnie, m. in. w pracach: Potomkowie Krzyżaków. (Dzieje Kurlandii aż do Maurycego Saskiego) i Komisya kurlandzka w r. 1727 („Przew. Nauk. i Liter.” 1881 i 1882). W r. 1876 był K. kilka miesięcy w Paryżu, a kwiecień i maj 1877 r. spędził w archiwach wiedeńskich; do archiwów berlińskich nie dopuścił go wówczas prof. Sybel – zwiedził je K. dopiero po przeniesieniu się do Poznania w r. 1882.
W lipcu 1877 r. poślubił K. Marię Syroczyńską (ur. w 1861 w Biłce w Galicji), z którą miał troje dzieci: Antoninę (ur. 4 VI 1880 we Lwowie) i Stefana Witolda (ur. 7 VIII 1884 w Poznaniu; najstarsze dziecko, ur. w 1878 r., wcześnie zmarło). Jak można się domyślać z korespondencji z W. Bełzą, przeniesienie się K-ego do Poznania było następstwem nieporozumień z dyrekcją Ossolineum. Od 1 IV 1882 r. Tow. Przyjaciół Nauk w Poznaniu, którego członkiem był K. już dawniej, zaangażowało go jako konserwatora i bibliotekarza. W marcu przebywał K. w Berlinie, gdzie tym razem mógł korzystać z archiwów, a także został członkiem Gesellschaft für Antropologie, Etnologie und Urgeschichte, którego prezesem był wówczas Rudolf Virchow (list do W. Bełzy z Poznania z 31 III 1882). Stamtąd przyjechał K. do Poznania i tu zamieszkał. Uporządkował i skatalogował bibliotekę towarzystwa (ok. 50 tys. tomów), wydał Katalog duplikatów w r. 1883 i – jak sam twierdził – przygotował do druku katalog rękopisów, co ostro dementował w liście do W. Kętrzyńskiego z 13 VI 1885 r. H. Feldmanowski. W Poznaniu osłabła działalność publicystyczna K-ego; pisywał z rzadka w klerykalnym „Kurierze Poznańskim”, „Kłosach” i w krakowskim „Czasie”. Mniej miał też czasu i zdrowia na pracę naukową. Poza kilku mniejszymi nowymi pracami zebrał część artykułów drukowanych w l. 1873–83 po różnych czasopismach i wydał je pt. Szkice i opracowania w r. 1883 w Poznaniu. Błędna kuracja w r. 1884 przyśpieszyła rozwój choroby, powodując bezwład nóg. Jakiś czas urzędował jeżdżąc na wózku, od 1 VII 1884 r. faktycznie przestał pracować, biorąc przedłużający się urlop, a 1 I 1885 r. złożył rezygnację. Wyjeżdżał jeszcze do Niszu w Serbii, do krewnych – w sierpniu wrócił do Poznania, gdzie zmarł 14 X 1885 r.; przy likwidacji cmentarza «staroświętomarcińskiego» w marcu 1959 r., razem z prochami brata Maksymiliana i jego szczątki zostały przeniesione na poznański cmentarz zasłużonych. W miesiąc po K-m 14 XI zmarła jego żona, dzieci wzięła do Galicji jej matka.
Dorobek pisarski K-ego jest obfity; „Bibliografia” Finkla notuje 59 pozycji, nie dając pełnego wykazu. Najwcześniejsze zainteresowania historyczne K-ego dotyczyły późnego średniowiecza, a pierwsze prace (Życie H. Savonaroli, P. 1872, Elżbieta, trzecia żona Jagiełły, „Przew. Nauk. i Liter.” 1873) miały charakter kompilacyjny. We Lwowie, poznawszy zbiory Ossolineum, zasmakował w studiach archiwalnych, pisał prace oparte na materiałach rękopiśmiennych, a tematyka ich obracała się w granicach XVI–XIX w. Z prac wydanych jako książki lub większe odbitki z czasopism, oprócz już wspomnianych, należy wymienić: Dwaj Krzemieńczanie Alojzy Feliński i Józef Korzeniowski (odb. z „Gaz. Lwow.” 1878), Artur Grottger, szkic biograficzny (odb. z „Przew. Nauk. i Liter.” 1878), Stanisław Poniatowski, kasztelan krakowski, ojciec Stanisława Augusta (P. 1880 I–II), Franciszek Maksymilian Ossoliński podskarbi w. koronny (wyd. 2. pomnożone, Lw. 1880), wreszcie Sumy neapolitańskie (odb. z „Przew. Nauk. i Liter.” 1880, W. 1881), praca ta była referowana w Brukseli, na posiedzeniu Tow. Historycznego Belgijskiego, przez zaprzyjaźnionego z K-m prezesa, barona Stevelanda, a także wydana w jęz. niemieckim (P. 1883), w tłumaczeniu dr. Loewenfelda. Trzeba też wspomnieć o opracowanym przez K-ego Żywocie Karola Szajnochy (przy X t. „Dzieł” Szajnochy, W. 1878) i życiorysie ks. A. Prusinowskiego (Ks. A. Prusinowski filozof, doktor, proboszcz grodziski. Studium literackie, P. 1884).
Podob.: Sto lat Pozn. Tow. Przyj. Nauk. Album, s. 47 ryc. 108; – Finkel, Bibliografia; Korbut; – Biederman M., Malowniczy opis Wielkopolski, Stały dodatek do tyg. „Praca” 1901 nr 29 z 21 VII; Gryglewicz S., K. K., „Tyg. Illustr.” 1885 nr 151–3 z 21 i 28 XI i 5 XII; Karwowski S., Historia Dziennika Poznańskiego. Od r. 1859–1864, Książka Jubileuszowa Dziennika Poznańskiego 1859–1909, P. 1909 s. 64; tenże, Historia Wielkiego Księstwa Poznańskiego, P. 1882 (1889) II 431–2; tenże, Ks. dr Antoni Kantecki. Przyczynek do dziejów Wielkiego Księstwa Poznańskiego, P. 1896 s. 1–5 i 281–5; Kętrzyński W., Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Lw. 1912 s. 68; Koehlerówna A., Biblioteka Pozn. Tow. Przyj. Nauk, „Roczniki Hist.” T. 23: 1957, Księga pamiątkowa w stulecie Pozn. Tow. Przyj. Nauk, s. 405–6; „Spraw. z Czynności Tow. Przyj. Nauk Pozn.” 1882 s. 12–3, 15–8, 24–8, 39, 63, 1883 s. 7–11, 15–20, 1884 s. 5–7, 21, 34; „Spraw. z Czynności Zakł. Narod. Ossol.” 1877–81; Wojtkowski A., Historia Tow. Przyj. Nauk w Poznaniu, „Roczniki Tow. Przyj. Nauk” (P.) T. 50: 1928 s. 276–80; – Motty, Przechadzki po mieście, II 363–6, 705; – „Ateneum” 1885 t. 4; „Bibl. Warsz.” 1885 t. 4; „Czas” 1885 nr 237; „Dzien. Pozn.” 1868 nr 15 z 19 I, 64 z 17 III, 68 z 21 III, 74 z 29 III, 87 z 15 IV, 231 z 8 X, 245 z 23 X, 248 z 29 X, 276 z 30 XI, 296 z 24 XI, 1885 nr 235 z 15 X; „Gaz. Wpol.” 1872 nr 12 z 16 IV; „Goniec Niedzielny i Świąteczny. Dziennik dla Wszystkich” (Lw.) 1885 nr 30 z 8 XI; „Goniec Wpol.” 1879 nr 293; „Kron. Rodzinna” Pismo dwutyg. poświęcone sprawom społecznym i domowym, W. 1885 t. 12 S. 4 s. 672 nr 21 z 1 XI; „Kur. Pozn.” 1885 nr 235 z 15 X, 238 z 18 X; „Kur. Warsz.” 1885 nr 265a; „Nowa Ref.” (Kr.) 1885 nr 237; – Arch. Państw. w P.: Kartoteka Ewidencji Ludności m. Poznania, Księgi Meldunkowe nr 802, Metryki parafii Ołobok nr 60 z r. 1851; B. Jag.: rkp. nr 6509/IV k. 106–134 1870–1882 (26 listów K-ego do J. I. Kraszewskiego), nr 7834/1V k. 81–2 b. d. (2 listy K-ego do A. Pawińskiego), nr 123/56 t. V (11 listów K-ego do W. Łozińskiego 1879–1883 i listy do W. Kalinki 1883), nr 7891/1II k. 92–3 1877 (listy do nieznanej osoby), nr 6004/1II t. I k. 51 1870 (podpisy na listach: Edmunda Calliera do Karola Libelta), nr 4955/1II 34 1884 (Tow. Przyjaciół Nauk w Poznaniu do W. Rzewuskiego), nr 9213/1II k. 204 1882 (na liście zbiorowym do J. B. Zaleskiego), nr 7813/IV k. 161 (dwie wypowiedzi); B. Ossol.: Listy K-ego do: ks. S. Barącza, W. Kalinki, W. Kętrzyńskiego, W. Łozińskiego, E. Pawłowicza, Joanny Szajnochowej (zob. Inwentarz rękopisów Bibl. Zakł. Narod. im. Ossol. we Wr., Oprac. J. Turska, Wr. 1948, 1949, 1962 I–III) oraz nie objęte drukowanym inwentarzem listy K-ego do: W. Eliasza Radzikowskiego rkp. nr 12009/II, do W. Bełzy nr 12420/I s. 279–82 r. 1873, nr 12421/II s. 207–10 r. 1876, nr 12423 s. 177–80 r. 1882 (7 listów), nr 12652/III s. 71–86 r. 1883 (5 listów), nr 12663/III, W. Bartynowskiego nr 12530/II r. 1882, List H. Feldmanowskiego do W. Kętrzyńskiego o K-m nr 6210/II z 13 VI 1885; – B. PAN w Kr.: rkp. nie objęte katalogiem drukowanym nr 2159 t. 8 k. 48–9, nr 2185 t. 2–4 (korespondencja Kolberga, list z 1884).
Maria Wojciechowski