Leitgeber Roman (1881–1954), wydawca i działacz polityczny. Ur. 11 I w Poznaniu; syn Bolesława (zob.) i Stanisławy Trąmpczyńskiej. Do gimnazjum chodził w Poznaniu (Gimnazjum Marii Magdaleny) i Głubczycach, a następnie studiował ekonomię we Wrocławiu, Monachium, Berlinie, Rostoku i Tybindze (1902–5 lub 1906). Już przed r. 1905 należał do Ligi Narodowej, a w r. 1906, wraz z M. Seydą i in., do współzałożycieli narodowo-demokratycznej spółki wydawniczej p. n. Nowa Drukarnia Polska, która wydawała „Kurier Poznański” i przejęty od R. Szymańskiego „Orędownik”. W r. 1907 wszedł w skład komitetu redakcyjnego „Kuriera Poznańskiego”. Wydawnictwo było odtąd głównym polem działania L-a. Przed r. 1914 kierował jego administracją (B. Marchlewski i M. Seyda byli wówczas kolejnymi redaktorami naczelnymi). Po pierwszej wojnie światowej został dyrektorem (od r. 1933 jedynym). Wydawnictwo jako Drukarnia Polska (po połączeniu w r. 1920 z Drukarnią Polską E. Pawłowskiego) zostało wówczas rozszerzone. „Kurier Poznański” wychodził od r. 1925 dwa razy dziennie; z inicjatywy L-a został wprowadzony Dział Kultury i Sztuki (pod red. W. Noskowskiego). „Orędownik” posiadał parę mutacji, a powstały także inne pisma: „Ilustracja Polska” (od 1927), „Wielkopolanin” (wraz z mutacją „Pomorzanin”) przeznaczony dla wsi (od 1930) i „Nowiny Poświąteczne” (od 1934). Do spółki należała również Drukarnia Toruńska publikująca „Słowo Pomorskie”. W r. 1937 L. zainicjował wydawanie książek.
W czasie pierwszej wojny światowej L. brał bardzo czynny udział także w pracy ściśle politycznej. Obok B. Marchlewskiego był głównym współredaktorem „Kuriera Poznańskiego” oraz członkiem tajnego Komitetu Międzypartyjnego skupiającego Narodową Demokrację oraz ugrupowania z nią związane stojące zdecydowanie na stanowisku orientacji antyniemieckiej. Poza tym głośnym stało się jego wystąpienie na łamach „Kuriera Poznańskiego” (23 i 24 II 1917) w artykule pt. I my jesteśmy, w którym autor zaatakował sfery aktywistyczne w Polsce, grupujące się m. in. koło Naczelnego Komitetu Narodowego w Galicji, za stałe pomijanie milczeniem faktu istnienia ludności polskiej w zaborze niemieckim. Wytknął tam krakowskiej Akademii Umiejętności pominięcie poznańskich sfer naukowych przy powołaniu komisji do ustalenia polskiej ortografii. Na początku listopada 1918 r. wszedł w skład Centralnego Komitetu Obywatelskiego, a 11 XI w skład Wydziału Wykonawczego Rady Ludowej. Był radnym miasta Poznania (1919–29), członkiem (od maja 1937 r. wiceprezesem) Rady Związków Wydawców Dzienników i Czasopism RP (1934–9) oraz członkiem paru innych stowarzyszeń (Poznańskie Tow. Przyjaciół Nauk, zarząd Korporacji Kupców Chrześcijańskich, Związek Towarzystw Kupieckich w Poznaniu). Pozycję w Stronnictwie Narodowym zawdzięczał posiadaniu wielkiego zespołu prasowego, nie angażował się natomiast na eksponowanych stanowiskach politycznych. Należał do Komitetu wydawniczego przygotowującego historię Ligi Narodowej (1934–9). W artykułach prasowych zajmował się przede wszystkim przeszłością Poznania, ponadto ogłosił Listy z Helu (P. 1924). Zebrany przez niego zbiór książek i gazet przepadł w czasie wojny. Sam poszukiwany przez władze okupacyjne, ukrywał się w Warszawie i w pow. grójeckim. Po powstaniu warszawskim przebywał w Częstochowie, potem wrócił do Poznania, zlikwidował firmę, czasem ogłaszał artykuły. Zmarł w Poznaniu 16 XI 1954 r.
Od r. 1909 był ożeniony z siostrą grafika i malarza Konstantego Brandla, Józefą Antoniną Brandel (1881–1958). L. zostawił troje dzieci: Andrzeja (ur. 1909), Witolda (ur. 1911), w czasie wojny adiutanta prasowego gen. W. Sikorskiego, i Krystynę (ur. 1919).
Who’s Who in Central and East-Europe 1935/36, Zürich 1937; – Dziesięć lat pracy Polskiego Związku Wydawców Dzienników i Czasopism, „Prasa” 1939 nr 2 s. 27 (fot.), 28, 53; Kozicki S., Historia Ligi Narodowej, Londyn 1964; Marczewski J., Narodowa Demokracja w Poznańskiem, 1900–1914, W. 1967; Powstanie Wielkopolskie 1918–1919. Praca zbiorowa pod red. Z. Grota, P. 1968; – Materiały do słownika publicystów i dziennikarzy pol., „Zesz. Prasozn.” 1969 nr 4, 1970 z. 3 s. 93; Poznańskie wspominki, P. 1960 s. 202; Seyda M., Polska na przełomie dziejów, P. 1927 I 204, 520; – „Kur. Pozn.” 1931 (nr jubileuszowy); „Myśl. Pol.” 1954 nr 260; „Narodowiec” 1954 nr z 12 XII; „Niepodległość” T. 18: 1938; „Orzeł Biały” 1955 nr z 22 I; – B. Ossol.: Leitgeber S., Leitgeberowie, (mszp.).
Adam Galos