May Roman (1846–1887), chemik, pionier polskiego przemysłu nawozów sztucznych w Poznańskiem. Ur. 24 I w Szamotułach w rodzinie majstra dekarskiego Jana i Zuzanny z Wernerów. Pierwsze nauki pobierał w szkole elementarnej w Szamotułach, a następnie w l. 1857–63 uczył się w Gimnazjum Marii Magdaleny w Poznaniu, skąd wydalono go (wraz z 16 innymi uczniami) za samowolne opuszczenie szkoły i podążenie do powstania styczniowego. M. z kolegami został złapany przez pruską żandarmerię w lasach przy granicy zaboru i uwięziony na 2 miesiące. Następnie przez krótki czas chodził do gimnazjum w Gnieźnie, skąd przeniósł się do Królewskiego Katolickiego Gimnazjum w Głogowie. Tutaj 15 VII 1869 złożył egzamin dojrzałości. Na studia wyjechał do Wrocławia, gdzie t. r. zapisał się na Wydział Filozoficzny uniwersytetu, aby studiować filologię i nauki przyrodnicze. W l. 1869–70 był członkiem Tow. Literacko-Słowiańskiego. W semestrze zimowym 1870/1 został powołany do wojska, a po odbyciu służby powrócił na dalsze studia i w r. 1873 był reimmatrykulowany. Doktorat filozofii uzyskał w r. 1874 na podstawie pracy: Ueber einige künstliche Silikate (Breslau 1874).
Po studiach M. był przez pewien czas asystentem u botanika wrocławskiego prof. F. J. Cohna, a następnie nauczycielem pomocniczym w szkole rzemieślniczej w Legnicy. W l. 1875–6 uczył tzw. historii naturalnej – mineralogii i zoologii w Gimnazjum Realnym w Poznaniu. Ze szkolnictwa musiał odejść za odmowę nauczania religii, do czego zmuszały władze pruskie po usunięciu księży katechetów. Następnie wyjechał na roczną praktykę zawodową do fabryki chemicznej we Freibergu pod Dreznem. Po powrocie do Poznania, dzięki finansowemu poparciu swego teścia Antoniego Kratochwilla, zakupił w jesieni 1877 ziemię w Starołęce (obecnie dzielnica Poznania) i rozpoczął budowę fabryki nawozów sztucznych. W czerwcu 1878 ruszyła produkcja superfosfatu, nawozu poszukiwanego przez wielkopolskie rolnictwo. M., popierany przez polskich właścicieli ziemskich, z powodzeniem konkurował z niemieckim przemysłem chemicznym, rozbudowywał i prowadził swoją fabrykę aż do przedwczesnej śmierci, po czym dalej jego dzieło kontynuowała rodzina. Z początkiem 1919 r. firma przekształciła się w towarzystwo akcyjne, które w r. 1920 wykupiło dodatkowo duże niemieckie, konkurencyjne zakłady chemiczne w Luboniu pod Poznaniem.
W l. 1882–4 wykładał M. na kursach gorzelniczych przy byłej Szkole Rolniczej im. Haliny w Żabikowie i pomagał przy zakładaniu tam stacji meteorologicznej. Był także jednym z kierowników wydziału technicznego Centralnego Tow. Gospodarczego, członkiem Tow. Przemysłowego, Tow. Pożyczkowego i in. Szczególnie duże zasługi położył jako członek Poznańskiego Tow. Przyjaciół Nauk (PTPN). W r. 1883 został kierownikiem zbiorów przyrodniczych Muzeum, które uporządkował, a od 14 I 1886 aż do śmierci był sekretarzem Wydziału Przyrodniczego PTPN. M. miewał publiczne prelekcje dla miejscowego społeczeństwa z dziedziny biologii, chemii i geologii. Zmarł 2 IV 1887 w Starołęce pod Poznaniem.
Żonaty (ślub 18 X 1875) z Heleną Martą Kratochwillówną miał syna Kazimierza (1880–1915) i córki: Stefanię, Halinę, Stanisławę i Romanę. W r. 1917 za staraniem rodziny powstał Fundusz im. dra R. Maya, którego odsetki przeznaczono na utrzymanie zbiorów przyrodniczych Muzeum PTPN w Poznaniu.
Fot. w posiadaniu rodziny Mayów; – Estreicher XIX w., VI (dopełnienia A-O); Pretzsch K., Verzeichnis der Breslauer Universitätschriften 1811–1885, Breslau 1905 s. 230; – Friebe M., Geschichte der Königlichen Berger- Oberrealschule zu Posen während ihres fünfzigjährigen Bestehens 1853–1903, P. 1903 s. 58; Karwowski S., Historia W. Księstwa Poznańskiego, P. 1919–31 II, III; Księga jubileuszowa Centralnego Towarzystwa Gospodarczego w Wielkim Księstwie Poznańskim, P. 1911 s. 93–5; Nauka w Wielkopolsce, P. 1973 s. 1157–61; Wojtkowski A., Historia Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu, „Roczniki PTPN” T. 50: 1928; – Programm der Städtischen Realschule I Ordnung zu Posen für das Schuljahr 1875/6 s. 1; toż, 1876/7 s. 3, 21; Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej, S. B, W. 1959 z. 2 s. 123; – „Dzien. Pozn.” 1887 nr 72 s. 4, nr 76 s. 4, nr 79 s. 3; „Kur. Pozn.” 1877 nr 252 s. 4, nr 262 s. 3, 1878 nr 131 s. 5, 1887 nr 76 s. 3, nr 79 s. 3; „Kur. Warsz.” 1887 nr 98 s. 5; „Nowa Ref.” 1887 nr 77 s. 3; „Przew. Katol.” 1970 nr 8 s. 68–70; „Roczniki PTPN” T. 16: 1889 s. 796–7; „Spółki Akcyjne w Polsce” 1921/2 s. 167, 1922/3 s. 185, 1928 s. 193–4; „Życie Gosp.” 1922 nr 11 s. 6–7; – Arch. Paraf. Św. Wojciecha w P.: Liber copul. 1875 poz. 56; – Informacje z Arch. Uniw. Wrocł.; – Pamiętnik Haliny z Mayów Rozmiarkowej, Puszczykówko 1956 (rkp. w posiadaniu rodziny Mayów).
Andrzej Dzięczkowski