Śliwa Roman, pseud.: Janusz, Karol Weber, Weber, Semeniuk, Szwagier, przybrane nazwiska: Nowakowski, Roman Weberowitz (1904—1944), działacz komunistyczny.
Ur. 21 XII w Sosnowcu, był synem Wincentego, kowala, oraz Bronisławy z domu Suwała, działaczki komunistycznej, zamordowanej przez Gestapo w lutym 1943. Miał sześciu braci, których wciągnął w działalność komunistyczną: Bolesława (zm. 1931), Stefana, Władysława (pseud.: Imiołek, Wacuś), działacza Polskiej Partii Robotniczej (PPR), po wojnie funkcjonariusza Min. Bezpieczeństwa Publicznego, oraz Bogusława, Józefa i Mieczysława, członków PPR i Gwardii Ludowej (GL), którzy zginęli podczas okupacji niemieckiej.
Po wybuchu pierwszej wojny światowej Ś. przeniósł się z rodzicami do Dziewięczyc (pow. miechowski) i tam ukończył w r. 1915 szkołę elementarną. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości pracował jako robotnik rolny, a od r. 1921 jako pomocnik maszynisty w kopalni «Mortimer» w Zagórzu (pow. dąbrowski). Wstąpił do Związku Robotników Przemysłu Górniczego i Naftowego, a następnie został członkiem Związku Młodzieży Komunistycznej w Polsce kierowanego przez nielegalną Komunistyczną Partię Robotniczą Polski. W prowadzonym przez siebie w kopalni kole Związku pełnił funkcję sekretarza. Podczas zorganizowanego w lecie 1924 przez Komunistyczną Partię Robotniczą Polski (od r. 1925 Komunistyczna Partia Polski — KPP) strajku w Zagłębiu Dąbrowskim zwalczał działaczy związkowych związanych z PPS, dążących do jego zakończenia. Zwolniony z kopalni «Mortimer», pracował jako palacz w fabryce wapna. W r. 1925 zakładał w Zagłębiu koła Związku Młodzieży Komunistycznej i w jednym z jego Komitetów Dzielnicowych objął w maju t.r. funkcję sekretarza. Dn. 28 II 1926 został aresztowany za rozpowszechnianie nielegalnych druków komunistycznych i 9 VII t.r. skazany przez Sąd Okręgowy w Sosnowcu na dwa lata więzienia i dodatkowo na cztery miesiące za obrazę Sądu. Więziony był w Będzinie, a następnie w Piotrkowie, gdzie brał udział w buncie więźniów. Po zwolnieniu w czerwcu 1928 został powołany 4 VII t.r. do WP. Służbę wojskową odbywał w 1. p. Strzelców Podhalańskich w Nowym Sączu; został członkiem i sekretarzem działającego w pułku tajnego komitetu KPP. Dn. 4 I 1930 zakończył służbę wojskową i wrócił do Zagłębia; podjął pracę w browarze w Będzinie, ale już po miesiącu został zwolniony za próbę zorganizowania związku zawodowego. Objął kierownictwo Wydz. Wojskowego KPP w Zagłębiu i na Górnym Śląsku; prowadził agitację m.in. w stacjonującym w Będzinie 6. p. artyl. lekkiej. Prawdopodobnie w tym okresie, z ramienia KPP, nawiązał kontakt z osadzonym w więzieniu w Cieszynie, zdegradowanym ze stopnia generała do szeregowca, Michałem Żymierskim.
W lipcu 1930 wyjechał Ś. przez Wolne Miasto Gdańsk i Niemcy do ZSRR, gdzie przeszedł szkolenie w prowadzonej przez Komintern szkole wojskowo-politycznej. Do kraju wrócił w grudniu r.n. i odtąd kierował Obwodowym Wydz. Wojskowym KPP, obejmującym Górny Śląsk, Zagłębie Dąbrowskie i woj. krakowskie. Inwigilowany przez II Oddz. Sztabu Głównego WP, został 10 VI 1932 aresztowany w Sosnowcu i osadzony w więzieniu św. Michała w Krakowie; kierował tam więzienną komuną. W śledztwie zaprzeczył przynależności do KPP i jej Wydz. Wojskowego oraz szkoleniu w ZSRR, ale przyznał się do działalności antypaństwowej. Dn. 13 II 1934 za «działalność wojskową, względnie szpiegowską» został skazany przez Trybunał Sądu Przysięgłych w Krakowie na dwanaście lat więzienia i dziesięć lat pozbawienia praw obywatelskich. Więziony był w Rawiczu, gdzie ponownie należał do komuny więziennej. Członkiem KPP pozostał do rozwiązania partii przez Komintern w r. 1938.
Dn. 1 IX 1939 został Ś. zwolniony z więzienia i m.in. z Marianem Buczkiem udał się do Warszawy. Wstąpił tam do formowanej przez PPS Robotniczej Brygady Obrony Warszawy. Po kapitulacji 28 IX t.r. stolicy przedostał się 6 X do okupowanego przez Armię Czerwoną Brześcia, gdzie podjął pracę starszego kontrolera na stacji kolejowej i został funkcjonariuszem NKWD. Gdy wybuchła wojna niemiecko-sowiecka został przyjęty w lipcu 1941 do grupy polskiej w szkole partyjnej przy Komitecie Wykonawczym Kominternu w Puszkino pod Moskwą (przeniesionej w październiku t.r. do Kusznarenkowa, 80 km od Ufy); przeszedł tam szkolenie polityczne, dywersyjne i partyzanckie. Następnie wszedł, m.in. z Anastazym Kowalczykiem i Feliksem Paplińskim, do powołanej w szkole Grupy Inicjatywnej odbudowy partii komunistycznej w Polsce, kierowanej przez Pawła Findera, Bolesława Mołojca i Marcelego Nowotkę. Nocą z 5 na 6 I 1942 został z Kowalczykiem i Paplińskim zrzucony na spadochronie w pobliżu wsi Sokołów (pow. konecki).
Wysłany przez Tymczasowy KC PPR do Krakowa, nawiązał Ś. współpracę z konspiracyjną organizacją komunistyczną «Polska Ludowa», kierowaną przez Ignacego Fika. W lutym 1942 uczestniczył w powołaniu krakowskiego Komitetu Obwodowego PPR i został mianowany komendantem IV Obwodu zbrojnych oddziałów tej partii — GL. Następnie pod nazwiskiem Roman Weberowitz organizował z Kowalczykiem Komitet Obwodowy PPR w przyłączonym do Niemiec Zagłębiu Dąbrowskim. Na przełomie kwietnia i maja t.r. doprowadził do włączenia do PPR działającego w Sosnowcu Okręgowego Komitetu Stow. Przyjaciół ZSRR. Przez pewien czas prowadził agitację komunistyczną w pow. bielskim i na Śląsku Cieszyńskim. Zagrożony aresztowaniem w Zagłębiu, został przeniesiony do Krakowa i w lipcu ponownie objął funkcję komendanta obwodu GL; organizował i szkolił jej oddziały, m.in. w okręgu Miechów—Pińczów, a ponadto inwigilował odziały AK. Współpracował z wydawanym w Krakowie przez Fika organem PPR „Trybuna Ludowa”. Dn. 15 II 1943 został aresztowany w Krakowie i osadzony w więzieniu przy ul. Montelupich; w czasie śledztwa był torturowany. Przewieziony 29 X t.r. do obozu koncentracyjnego Auschwitz, włączył się w działalność komunistycznej konspiracji i prawdopodobnie opracował plan masowej ucieczki więźniów. Dn. 22 VII 1944 został zastrzelony przez szefa krematoriów O. Molla.
Imieniem Ś-y nazwano batalion GL/AL w okręgu miechowskim. Pośmiertnie został odznaczony Krzyżem Grunwaldu II kl. (1948).
Od r. 1930 pozostawał Ś. w konkubinacie z Marią Kwoką z domu Kopeć (ur. 1906), działaczką komunistyczną, w l. 1938—9 osadzoną w więzieniu św. Michała w Krakowie, w czasie okupacji niemieckiej aresztowaną 16 II 1942 w trakcie nielegalnego przekraczania granicy Generalnego Gubernatorstwa z Niemcami, potem więzioną w Katowicach, Mysłowicach oraz w obozie koncentracyjnym Ravensbrück, po wojnie funkcjonariuszką Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Katowicach, następnie Min. Bezpieczeństwa Publicznego.
PSB (Kowalczyk Anastazy); — Drozdowski M., Alarm dla Warszawy, W. 1969; Dzieje ruchu robotniczego na Górnym Śląsku, Red. F. Hawranek, Kat. 1982; Garas J. B., Oddziały Gwardii i Armii Ludowej 1942—1945, W. 1971; Gontarczyk P., Polska Partia Robotnicza. Droga do władzy 1941—1944, W. 2003; Gronczewski E., Walczyli o Polskę Ludową, W. 1982 s. 272—4; Kantyka J., PPS na Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim 1939—1948, Kat. 1975; Krzemień L., Zbuntowani, W. 1987; tenże, Związek Młodzieży Komunistycznej w Polsce. Pierwsze dziesięciolecie (1918—1928), W. 1972; Ludzie walki i czynu, Oprac. E. Gronczewski, W. 1972 s. 129—30 (fot.); Malinowski M., Geneza PPR, W. 1975; tenże, Komuniści polscy w walce o odbudowę rewolucyjnej partii i program wyzwoleńczy (październik 1939 — styczeń 1942), W. 1960; Malinowski M. i in., Polski ruch robotniczy w okresie wojny i okupacji hitlerowskiej, W. 1964 (fot.); Nazarewicz R., Komintern a lewica polska, W. 2008; Opowiemy wam jak walczyli, Kr. 1962; Poksiński J., „TUN”. Tatar—Utnik—Nowicki, W. 1992; Rechowicz H., Ludzie PPR, Kat. 1967; Rydłowski J., Żołnierze lat wojny i okupacji, W. 1971 s. 532—6; Sulewski W., Roman Śliwa, Zginęli w walce. Sylwetki bojowników AL i GL, W. 1957 s. 15—36 (fot.); Z rewolucyjnych tradycji Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego, Kat. 1967; — Fiszer A., Zapiski z krakowskiej celi, Kr. 1964 s. 100, 190; Kołodziej S., Wspomnienia 1915—1945, W. 1967 s. 54—7 (fot.); Ludwińska J. S., Drogi i ludzie, W. 1969 s. 16, 51—5, 57, 60, 78—9, 87, 96, 106—11, 113, 123—4, 128—9, 133—4, 145, 151, 155, 172, 189, 194—6, 200—6, 222, 225, 227, 229; O ludziach i sprawie. Wspomnienia działaczy PPR z Krakowskiego, Oprac. A. Kozanecki, Kr. 1964; Wspomnienia peperowców śląskich. Oprac. A. Kałuża, H. Rechowicz, Kat. 1964; — „Trybuna Ludu” R. 17: 1964 nr 203; „Za Wolność i Lud” 1952 nr 2 s. 16—17, 1984 nr 31; — AAN w W.: sygn. 1314 k. 511, 793 (MSW), sygn. 5875, Z 4911, 2809 podt. 2 k. 11, 108, 110, 119, sygn. 3301 poz. 1 (PZPR, teczka osobowa Ś-y, Marii Śliwy, S. Kołodzieja, A. i J. Kudyniuk), sygn. 706/22, 2329/1, 2329/3 (Poufny Przegl. Inwigilacyjny), sygn. 267/I—2 podt. VI k. 116 (Urząd Woj. w Kielcach); Rossijskij archiv socjalnoj istorii w Moskwie: sygn. 495/74/431 k. 68.
Alicja Pacholczykowa