Stryjewicz (Stryjewic, Stryiewic, Stryewic) Sebastian Fabian (1621–1681), astronom, teolog, profesor Uniwersytetu Krakowskiego.
Ur. 18 VI w Przemyślu, był synem Stanisława (1585–1653), rajcy miejskiego, i Anny (zm. 1652).
S. immatrykulował się na Uniw. Krak. w semestrze letnim 1637 r.; studiował na Wydz. Filozoficznym, m.in. matematykę u Stanisława Pudłowskiego. W r. 1639 uzyskał bakalaureat sztuk wyzwolonych, a w r. 1642 magisterium sztuk wyzwolonych i doktorat filozofii. W l. 1642–3 wykładał jako docent extraneus na Wydz. Sztuk Wyzwolonych Uniw. Krak. Od r. 1643 był profesorem w Szkołach Nowodworskich; nauczał do r. 1646 w klasie dialektyki. Dn. 20 III 1646 wszedł do Kolegium Mniejszego. T.r. ogłosił drukiem Festa reginalia seu oratio in coronationem […] Ludovicae Gonzage Poloniae et Sveciae reginae… (Cracovia), dedykowane woj. brzeskiemu kujawskiemu Janowi Szczawińskiemu. Dn. 18 I 1647 objął katedrę języka greckiego, a niebawem także geometrii. Zajmował się również nauczaniem prywatnym młodzieży szlacheckiej, m.in. przed r. 1656 uczył Stanisława Koniecpolskiego, późniejszego kaszt. krakowskiego. Pamięć króla Władysława IV uczcił żałobną oracją Imago […] Vladislai IV regis Poloniae […] implacabili fatorum lege extincti… (Cracovia 1649).
W r. 1649 zaangażował się S. w konflikt profesora Stanisława Jurkowskiego z popieranym przez bp. krakowskiego Piotra Gembickiego Zygmuntem Gregorowicem o prepozyturę w uniwersyteckiej kolegiacie św. Floriana na Kleparzu. Na początku r. 1650 uczestniczył w responsji Jurkowskiego na Wydz. Teologicznym, która odbyła się wbrew zakazowi biskupa. Zapewne ok. r. 1650 podjął studia teologiczne, skoro już przed 2 IV t.r. uzyskał jakiś niższy stopień teologiczny (przypuszczalnie bakałarza-kursora teologii) – jak się wydaje bez wiedzy i zgody bp. Pawła Gembickiego jako kanclerza Uniw. Krak. Pozwany przed sąd biskupi, S. ukorzył się przed biskupem i został zwolniony z cenzur kościelnych, a za pokutę uczestniczył w trzydniowych rekolekcjach w klasztorze. Wybrany na semestr letni 1650 na dziekana Wydz. Sztuk Wyzwolonych, został powołany w r. 1653 do Kolegium Większego (uchwała z 21 VI); do dysputy inkorporacyjnej przedstawił tezę Quaestio astronomica de orbibus et motibus Mercurii (Cracoviae [1653]). Opisane w niej obserwacje astronomiczne przeprowadził S. tylko z użyciem astrolabium i kwadrantu; odrzucając system heliocentryczny, kwestię ruchów Merkurego oparł «całkowicie na ptolemeuszowej astronomii, interpretowanej przy tym bardzo naiwnie i prymitywnie» (T. Przypkowski). W związku z pojawieniem się w grudniu 1652 komety nad Krakowem ogłosił Krótki respons na Praktykę wydaną na świat o sądnym dniu przez Anonima opisanie komety 1652 (Kr. 1653). Tezy S-a obalił jednak na podstawie obliczeń matematycznych profesor matematyki Jan Toński w rozprawie „De cometa dogma mathematicum, cometographo anni proxime elapsi 1652 […] apprime necessarium” (Cracoviae 1653). Od 17 IV 1654 występował S. jako profesor astrologii, potem był również profesorem astronomii i geometrii. Zajmując katedrę astrologii, niejako z urzędu sporządzał prognostyki astrologiczne i almanachy (kalendarze) z aspektami i ruchami planet, objaśniał też sztukę stawiania horoskopów. W l. 1651–5 corocznie ogłaszał drukiem kalendarze, a na r. 1660 wydał Prognostyk abo Przestroga z biegów niebieskich z strony przypadków wszelkich woli ludzkiej niepodlegających, których się mają wystrzegać wszelakiego stanu ludzie, także z strony codziennej odmienności powietrza (Kr. [1660]). Powołany 2 IV 1654 do pomocy bibliotekarzowi w bibliotece Kolegium Większego, inwentaryzował dyplomy pergaminowe i katalogował książki, wszedł także do komisji «ad ordinandum et ornandum», wyłonionej dla opracowania planu uzdrowienia stanu biblioteki. Po zajęciu Krakowa przez wojska szwedzkie (18 X 1655) odmówił wraz z wszystkimi profesorami Uniw. Krak. złożenia przysięgi na wierność królowi Karolowi X Gustawowi; wskutek decyzji władz uniwersyteckich o rozwiązaniu uczelni, musiał po 11 VI 1656 opuścić Kraków. «Tkwił na Śląsku dla bojaźni wojny» (M. Radymiński) aż do marca 1658, a zatem przebywał tam nawet po wznowieniu 10 XI 1657 zajęć na Uniwersytecie. Po powrocie prowadził w semestrze letnim 1658 i zimowym 1658/9 wykłady z geometrii. Dn. 31 V 1658 zgromadzenie profesorów Kolegium Większego jednogłośnie zaproponowało S-a na kanonię w kolegiacie św. Anny; mimo to nie otrzymał tej godności. Dn. 27 I 1659 dostał prezentę na kanonię w kolegiacie św. Floriana. W marcu i kwietniu t.r. przyjął święcenia subdiakonatu i diakonatu, a 25 V święcenia kapłańskie. Zapewne wtedy zaczął wykładać teologię. Wysłany w delegacji Uniw. Krak. na sejmik przedsejmowy woj. krakowskiego w Proszowicach w marcu 1661, zabiegał o poparcie szlachty w staraniach o niedopuszczenie do utworzenia akad. jezuickiej we Lwowie; delegatom udało się uzyskać korzystną dla Uniwersytetu instrukcję dla posłów na sejm. Przed 19 I 1664 dostał S. altarię p. wezw. św. Marii Magdaleny w kościele paraf. p. wezw. św. Wita w Nasiechowicach (koło Proszowic). Dn. 22 IX 1666 objął funkcję urzędowego bibliotekarza biblioteki Kolegium Większego.
Zapewne w październiku 1666 wyjechał S. do Rzymu; 19 XII t.r. wpisał się do albumu nacji polskiej Uniw. w Padwie. Na rzymskim uniwersytecie Sapienza uzyskał doktorat teologii. Po powrocie na Uniw. Krak. wykładał od r. 1670 w cyklu trzyletnim teologię spekulatywną i teologię moralną (Cursus theologiae speculativae, B. Jag., rkp. 198 i Cursus theologiae moralis, tamże, rkp. 199). Zachowały się obszerne notatki studenta Marcina Oślińskiego z wykładów „Ad theologiam speculativam scholasticam ex I parte Summae d. Thomae” (tamże, rkp. 2158); zajęcia te przyciągały licznych słuchaczy. Kiedy t.r. zaostrzył się konflikt Uniw. Krak. z bp. krakowskim Andrzejem Trzebickim, starającym się narzucić swoją wolę władzom uczelni, S. wraz z wieloma księżmi profesorami został pozwany 25 VIII przed sąd biskupi. Pozwanym postawiono zarzut, że przez odmowę uczestnictwa w procesji znieważyli ordynariusza, podważyli jego autorytet i stali się przyczyną zgorszenia wiernych. Oskarżeni odwołali się do Roty Rzymskiej, ale trybunał ten nie wydał werdyktu (po śmierci Trzebickiego w r. 1679 spór wygasł). Po r. 1670 postąpił S. na kustodię w kapit. kolegiackiej św. Floriana, a w r. 1671 został proboszczem w Nasiechowicach. W r. 1676 toczył przed rektorem Andrzejem Kucharskim spór o katedrę z instygatorem Uniwersytetu Wojciechem Dąbrowskim. Zawieszony przez rektora w czynnościach nauczycielskich, odzyskał utraconą katedrę i lekturę teologii po apelacji w Rocie Rzymskiej i jej korzystnym wyroku. Nostryfikację doktoratu rzymskiego przeprowadził w Krakowie 9 X 1679, przedkładając do dysputy pro togo tezę Quaestio theologica de peccato originali ex 1. parte 2dae D. Thomae… (Cracoviae [1679]). Wydarzenie to uczcił Stanisław Bieżanowski panegirykiem „Culmen Theologici honoris” (Cracoviae 1679). S. przedłożył tezę inkorporacyjną Quaestio theologica de satisfactione Christi ex 3. parte Summae theol. S. Thomae… i po przeprowadzeniu zwyczajowej responsji został przyjęty do grona profesorów Wydz. Teologii.
W r. 1680 wydał S. zbiór 69 wygłoszonych przez siebie homilii Kazania na święta uroczyste Pana Zbawiciela Naszego, Najświętszej Panny Mariej i Świętych Pańskich… (Kr.); podejmował w nich temat żarliwości w wierze i poszanowania dla duszpasterzy, rzadko i ogólnikowo dotykając zagadnień etycznych oraz całkowicie pomijając kwestie społeczno-polityczne. Instytuowany 7 III 1681 na prepozyturę w kolegiacie św. Floriana, pełnił także ważną funkcję prokuratora, zarządzając majątkiem i finansami tej parafii. Na Uniw. Krak. ustanowił pod patronatem Kolegium Większego fundację stypendialną (borkarnę) na kwotę 3 tys. złp., z której roczny czynsz w wysokości 180 złp. wyznaczył na utrzymanie pięciu (później czterech) studentów pochodzących z Przemyśla; ofiarował również 40 złp. na cele kanonizacji bł. Jana z Kęt. Złożył też dodatkowe kwoty pieniężne, np. 200 złp. na aniwersarz odprawiany przez wikariuszy kolegiaty św. Anny (w r. 1680) oraz 100 złp. jako fundusz przeznaczony na posiłki w Bursie Ubogich (w r. 1674).
Wg Władysława Wichra był S. jednym z dwóch najwybitniejszych (obok Szymona Makowskiego) teologów 2. poł. XVII w. na Uniw. Krak. Z zamiłowania bibliofil, zgromadził znaczną ilość książek i rękopisów, głównie z teologii, ale też z matematyki. Wśród jego rękopisów znajdowały się również zapiski na temat wydarzeń w Król. Pol. i na Uniw. Krak. „ad refricandam plurium annorum memoriam” (niezachowane). Księgozbiór ten przekazał S. testamentem bibliotece Kolegium Większego. S. zmarł 9 VIII 1681 w Krakowie, został pochowany w kolegiacie św. Floriana na Kleparzu. Jego pamięć uczcił Jan Walenty Mazurkowic elegią „Supremus emeritae virtuti honor” (Cracoviae 1681).
Portret epitafijny olej. w kolegiacie św. Floriana w Kr., fot. w: Katalog zabytków sztuki w Pol., IV/VIII ilustr. 179, 268; Kopia portretu przez H. Kostecką, wł. Muz. UJ, nr inw. 568/I, rys. wg portretu w: Cercha M., Cercha S., Pomniki Krakowa, Wyd. F. Kopera, Kr.–W. 1904 III 276, fot. w: Wydział Teologiczny w Krakowie 1397–1997. Księga jubileuszowa, Red. S. Piech, Kr. 1997 ilustr. 24; – Bibliografia analityczna dotycząca życia i kultu św. Jana z Kęt, Oprac. R. M. Zawadzki, Kr. 2002; Estreicher, XXIX; Hist. Nauki Pol., VI; Słown. Pol. Teologów Katol., IV; – Dianni J., Wachułka A., Tysiąc lat polskiej myśli matematycznej, W. 1963; Dobrzycki J., Markowski M., Przypkowski T., Historia astronomii w Polsce, Wr. 1975 I; Dzieje teologii katol., II; Dzieje UJ, I; Hist. B. Jag., I; Leniek, Książka pamiątkowa Gimn. św. Anny, s. XCVIII; Wicher W., X Szymon Stanisław Makowski, Kielce 1926; Windakiewicz S., Księgi nacji polskiej w Padwie, w: Arch. do Dziej. Liter., VI; Wyczawski H., Biskup Piotr Gębicki, Kr. 1957; Załęski, Jezuici, III; – Album stud. Univ. Crac., IV; Arch. nacji pol. w Uniw. Padewskim, I–II; Metryka promowanych […] 1639–1741, Wyd. H. Barycz, „Nasza Przeszłość” T. 3: 1947; Michalewicz J., Michalewiczowa M., Liber beneficiorum et benefactorum […] XV–XVIII, Kr. 1999 I 515–16, 523, 526; Statuta nec non liber promotionum; – Arch. Kurii Metropolitalnej w Kr.: Acta Adm., nr 17s. 147, Acta Visit., nr 8 k. 144v, Acta Episc., nr 56 k. 116v–17, nr 63 k. 154v, L. Ord., nr 4 k. 168v, 170, 171v; Arch. UJ: Hajdukiewicz L., Kartoteka profesorów, rkp. 34 s. 323, rkp. 64, 90, 91, 183 s. 850, rkp. 201 s. 152; B. Jag.: rkp. 226 s. 716, rkp. 2267, 5359 t. 13 k. 74–5.
Mieczysław Barcik