INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Sebastian Fabian Stryjewicz  

 
 
1621-06-18 - 1681-08-09
Biogram został opublikowany w latach 2006-2007 w XLIV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Stryjewicz (Stryjewic, Stryiewic, Stryewic) Sebastian Fabian (1621–1681), astronom, teolog, profesor Uniwersytetu Krakowskiego.

Ur. 18 VI w Przemyślu, był synem Stanisława (1585–1653), rajcy miejskiego, i Anny (zm. 1652).

S. immatrykulował się na Uniw. Krak. w semestrze letnim 1637 r.; studiował na Wydz. Filozoficznym, m.in. matematykę u Stanisława Pudłowskiego. W r. 1639 uzyskał bakalaureat sztuk wyzwolonych, a w r. 1642 magisterium sztuk wyzwolonych i doktorat filozofii. W l. 1642–3 wykładał jako docent extraneus na Wydz. Sztuk Wyzwolonych Uniw. Krak. Od r. 1643 był profesorem w Szkołach Nowodworskich; nauczał do r. 1646 w klasie dialektyki. Dn. 20 III 1646 wszedł do Kolegium Mniejszego. T.r. ogłosił drukiem Festa reginalia seu oratio in coronationem […] Ludovicae Gonzage Poloniae et Sveciae reginae (Cracovia), dedykowane woj. brzeskiemu kujawskiemu Janowi Szczawińskiemu. Dn. 18 I 1647 objął katedrę języka greckiego, a niebawem także geometrii. Zajmował się również nauczaniem prywatnym młodzieży szlacheckiej, m.in. przed r. 1656 uczył Stanisława Koniecpolskiego, późniejszego kaszt. krakowskiego. Pamięć króla Władysława IV uczcił żałobną oracją Imago […] Vladislai IV regis Poloniae […] implacabili fatorum lege extincti (Cracovia 1649).

W r. 1649 zaangażował się S. w konflikt profesora Stanisława Jurkowskiego z popieranym przez bp. krakowskiego Piotra Gembickiego Zygmuntem Gregorowicem o prepozyturę w uniwersyteckiej kolegiacie św. Floriana na Kleparzu. Na początku r. 1650 uczestniczył w responsji Jurkowskiego na Wydz. Teologicznym, która odbyła się wbrew zakazowi biskupa. Zapewne ok. r. 1650 podjął studia teologiczne, skoro już przed 2 IV t.r. uzyskał jakiś niższy stopień teologiczny (przypuszczalnie bakałarza-kursora teologii) – jak się wydaje bez wiedzy i zgody bp. Pawła Gembickiego jako kanclerza Uniw. Krak. Pozwany przed sąd biskupi, S. ukorzył się przed biskupem i został zwolniony z cenzur kościelnych, a za pokutę uczestniczył w trzydniowych rekolekcjach w klasztorze. Wybrany na semestr letni 1650 na dziekana Wydz. Sztuk Wyzwolonych, został powołany w r. 1653 do Kolegium Większego (uchwała z 21 VI); do dysputy inkorporacyjnej przedstawił tezę Quaestio astronomica de orbibus et motibus Mercurii (Cracoviae [1653]). Opisane w niej obserwacje astronomiczne przeprowadził S. tylko z użyciem astrolabium i kwadrantu; odrzucając system heliocentryczny, kwestię ruchów Merkurego oparł «całkowicie na ptolemeuszowej astronomii, interpretowanej przy tym bardzo naiwnie i prymitywnie» (T. Przypkowski). W związku z pojawieniem się w grudniu 1652 komety nad Krakowem ogłosił Krótki respons na Praktykę wydaną na świat o sądnym dniu przez Anonima opisanie komety 1652 (Kr. 1653). Tezy S-a obalił jednak na podstawie obliczeń matematycznych profesor matematyki Jan Toński w rozprawie „De cometa dogma mathematicum, cometographo anni proxime elapsi 1652 […] apprime necessarium” (Cracoviae 1653). Od 17 IV 1654 występował S. jako profesor astrologii, potem był również profesorem astronomii i geometrii. Zajmując katedrę astrologii, niejako z urzędu sporządzał prognostyki astrologiczne i almanachy (kalendarze) z aspektami i ruchami planet, objaśniał też sztukę stawiania horoskopów. W l. 1651–5 corocznie ogłaszał drukiem kalendarze, a na r. 1660 wydał Prognostyk abo Przestroga z biegów niebieskich z strony przypadków wszelkich woli ludzkiej niepodlegających, których się mają wystrzegać wszelakiego stanu ludzie, także z strony codziennej odmienności powietrza (Kr. [1660]). Powołany 2 IV 1654 do pomocy bibliotekarzowi w bibliotece Kolegium Większego, inwentaryzował dyplomy pergaminowe i katalogował książki, wszedł także do komisji «ad ordinandum et ornandum», wyłonionej dla opracowania planu uzdrowienia stanu biblioteki. Po zajęciu Krakowa przez wojska szwedzkie (18 X 1655) odmówił wraz z wszystkimi profesorami Uniw. Krak. złożenia przysięgi na wierność królowi Karolowi X Gustawowi; wskutek decyzji władz uniwersyteckich o rozwiązaniu uczelni, musiał po 11 VI 1656 opuścić Kraków. «Tkwił na Śląsku dla bojaźni wojny» (M. Radymiński) aż do marca 1658, a zatem przebywał tam nawet po wznowieniu 10 XI 1657 zajęć na Uniwersytecie. Po powrocie prowadził w semestrze letnim 1658 i zimowym 1658/9 wykłady z geometrii. Dn. 31 V 1658 zgromadzenie profesorów Kolegium Większego jednogłośnie zaproponowało S-a na kanonię w kolegiacie św. Anny; mimo to nie otrzymał tej godności. Dn. 27 I 1659 dostał prezentę na kanonię w kolegiacie św. Floriana. W marcu i kwietniu t.r. przyjął święcenia subdiakonatu i diakonatu, a 25 V święcenia kapłańskie. Zapewne wtedy zaczął wykładać teologię. Wysłany w delegacji Uniw. Krak. na sejmik przedsejmowy woj. krakowskiego w Proszowicach w marcu 1661, zabiegał o poparcie szlachty w staraniach o niedopuszczenie do utworzenia akad. jezuickiej we Lwowie; delegatom udało się uzyskać korzystną dla Uniwersytetu instrukcję dla posłów na sejm. Przed 19 I 1664 dostał S. altarię p. wezw. św. Marii Magdaleny w kościele paraf. p. wezw. św. Wita w Nasiechowicach (koło Proszowic). Dn. 22 IX 1666 objął funkcję urzędowego bibliotekarza biblioteki Kolegium Większego.

Zapewne w październiku 1666 wyjechał S. do Rzymu; 19 XII t.r. wpisał się do albumu nacji polskiej Uniw. w Padwie. Na rzymskim uniwersytecie Sapienza uzyskał doktorat teologii. Po powrocie na Uniw. Krak. wykładał od r. 1670 w cyklu trzyletnim teologię spekulatywną i teologię moralną (Cursus theologiae speculativae, B. Jag., rkp. 198 i Cursus theologiae moralis, tamże, rkp. 199). Zachowały się obszerne notatki studenta Marcina Oślińskiego z wykładów „Ad theologiam speculativam scholasticam ex I parte Summae d. Thomae” (tamże, rkp. 2158); zajęcia te przyciągały licznych słuchaczy. Kiedy t.r. zaostrzył się konflikt Uniw. Krak. z bp. krakowskim Andrzejem Trzebickim, starającym się narzucić swoją wolę władzom uczelni, S. wraz z wieloma księżmi profesorami został pozwany 25 VIII przed sąd biskupi. Pozwanym postawiono zarzut, że przez odmowę uczestnictwa w procesji znieważyli ordynariusza, podważyli jego autorytet i stali się przyczyną zgorszenia wiernych. Oskarżeni odwołali się do Roty Rzymskiej, ale trybunał ten nie wydał werdyktu (po śmierci Trzebickiego w r. 1679 spór wygasł). Po r. 1670 postąpił S. na kustodię w kapit. kolegiackiej św. Floriana, a w r. 1671 został proboszczem w Nasiechowicach. W r. 1676 toczył przed rektorem Andrzejem Kucharskim spór o katedrę z instygatorem Uniwersytetu Wojciechem Dąbrowskim. Zawieszony przez rektora w czynnościach nauczycielskich, odzyskał utraconą katedrę i lekturę teologii po apelacji w Rocie Rzymskiej i jej korzystnym wyroku. Nostryfikację doktoratu rzymskiego przeprowadził w Krakowie 9 X 1679, przedkładając do dysputy pro togo tezę Quaestio theologica de peccato originali ex 1. parte 2dae D. Thomae (Cracoviae [1679]). Wydarzenie to uczcił Stanisław Bieżanowski panegirykiem „Culmen Theologici honoris” (Cracoviae 1679). S. przedłożył tezę inkorporacyjną Quaestio theologica de satisfactione Christi ex 3. parte Summae theol. S. Thomae i po przeprowadzeniu zwyczajowej responsji został przyjęty do grona profesorów Wydz. Teologii.

W r. 1680 wydał S. zbiór 69 wygłoszonych przez siebie homilii Kazania na święta uroczyste Pana Zbawiciela Naszego, Najświętszej Panny Mariej i Świętych Pańskich (Kr.); podejmował w nich temat żarliwości w wierze i poszanowania dla duszpasterzy, rzadko i ogólnikowo dotykając zagadnień etycznych oraz całkowicie pomijając kwestie społeczno-polityczne. Instytuowany 7 III 1681 na prepozyturę w kolegiacie św. Floriana, pełnił także ważną funkcję prokuratora, zarządzając majątkiem i finansami tej parafii. Na Uniw. Krak. ustanowił pod patronatem Kolegium Większego fundację stypendialną (borkarnę) na kwotę 3 tys. złp., z której roczny czynsz w wysokości 180 złp. wyznaczył na utrzymanie pięciu (później czterech) studentów pochodzących z Przemyśla; ofiarował również 40 złp. na cele kanonizacji bł. Jana z Kęt. Złożył też dodatkowe kwoty pieniężne, np. 200 złp. na aniwersarz odprawiany przez wikariuszy kolegiaty św. Anny (w r. 1680) oraz 100 złp. jako fundusz przeznaczony na posiłki w Bursie Ubogich (w r. 1674).

Wg Władysława Wichra był S. jednym z dwóch najwybitniejszych (obok Szymona Makowskiego) teologów 2. poł. XVII w. na Uniw. Krak. Z zamiłowania bibliofil, zgromadził znaczną ilość książek i rękopisów, głównie z teologii, ale też z matematyki. Wśród jego rękopisów znajdowały się również zapiski na temat wydarzeń w Król. Pol. i na Uniw. Krak. „ad refricandam plurium annorum memoriam” (niezachowane). Księgozbiór ten przekazał S. testamentem bibliotece Kolegium Większego. S. zmarł 9 VIII 1681 w Krakowie, został pochowany w kolegiacie św. Floriana na Kleparzu. Jego pamięć uczcił Jan Walenty Mazurkowic elegią „Supremus emeritae virtuti honor” (Cracoviae 1681).

 

Portret epitafijny olej. w kolegiacie św. Floriana w Kr., fot. w: Katalog zabytków sztuki w Pol., IV/VIII ilustr. 179, 268; Kopia portretu przez H. Kostecką, wł. Muz. UJ, nr inw. 568/I, rys. wg portretu w: Cercha M., Cercha S., Pomniki Krakowa, Wyd. F. Kopera, Kr.–W. 1904 III 276, fot. w: Wydział Teologiczny w Krakowie 1397–1997. Księga jubileuszowa, Red. S. Piech, Kr. 1997 ilustr. 24; – Bibliografia analityczna dotycząca życia i kultu św. Jana z Kęt, Oprac. R. M. Zawadzki, Kr. 2002; Estreicher, XXIX; Hist. Nauki Pol., VI; Słown. Pol. Teologów Katol., IV; – Dianni J., Wachułka A., Tysiąc lat polskiej myśli matematycznej, W. 1963; Dobrzycki J., Markowski M., Przypkowski T., Historia astronomii w Polsce, Wr. 1975 I; Dzieje teologii katol., II; Dzieje UJ, I; Hist. B. Jag., I; Leniek, Książka pamiątkowa Gimn. św. Anny, s. XCVIII; Wicher W., X Szymon Stanisław Makowski, Kielce 1926; Windakiewicz S., Księgi nacji polskiej w Padwie, w: Arch. do Dziej. Liter., VI; Wyczawski H., Biskup Piotr Gębicki, Kr. 1957; Załęski, Jezuici, III; – Album stud. Univ. Crac., IV; Arch. nacji pol. w Uniw. Padewskim, I–II; Metryka promowanych […] 1639–1741, Wyd. H. Barycz, „Nasza Przeszłość” T. 3: 1947; Michalewicz J., Michalewiczowa M., Liber beneficiorum et benefactorum […] XV–XVIII, Kr. 1999 I 515–16, 523, 526; Statuta nec non liber promotionum; – Arch. Kurii Metropolitalnej w Kr.: Acta Adm., nr 17s. 147, Acta Visit., nr 8 k. 144v, Acta Episc., nr 56 k. 116v–17, nr 63 k. 154v, L. Ord., nr 4 k. 168v, 170, 171v; Arch. UJ: Hajdukiewicz L., Kartoteka profesorów, rkp. 34 s. 323, rkp. 64, 90, 91, 183 s. 850, rkp. 201 s. 152; B. Jag.: rkp. 226 s. 716, rkp. 2267, 5359 t. 13 k. 74–5.

Mieczysław Barcik

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.