Sokołowski Stanisław Antoni, pseud. i nazwiska konspiracyjne: Ziomek, Skarbek, Antoni Mucha, Zdzisław Biliński, Stanisław Glonek, Paweł Olizar, Henryk Matuszewski (1912–1945), oficer WP. Ur. 23 VII w Warszawie, był wnukiem Macieja Artura Konstantego (zob.), synem Antoniego i Jadwigi z Chwalibogów.
Dzieciństwo spędził S. w majątku ojca – Kępce Szlacheckiej na Kujawach. Maturę uzyskał we Włocławku w r. 1930. W r.n. ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu w stopniu plutonowego rezerwy i następnie odbył praktykę w 2. p. Szwoleżerów Rokitniańskich w Starogardzie. W l. 1932–3 uczył się w Wyższej Szkole Handlowej w Warszawie, a w l. 1933–5 w Szkole Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu. Ukończył ją z pierwszą lokatą, nagrodzony złotą szablą, i 15 X 1935 otrzymał promocję na podporucznika z przydziałem do 1. p. strzelców konnych w Garwolinie. Uprawiał w tym czasie jeździectwo sportowe. Na przełomie l. 1937 i 1938 ukończył kurs obserwatorów lotniczych w Dęblinie. Dn. 18 III 1939 awansował na porucznika. Podczas kampanii wrześniowej 1939 r. brał udział w obronie linii Wisły i w walkach na Lubelszczyźnie jako dowódca plutonu łączności swego pułku w składzie Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej.
Na początku października 1939 przekroczył S. granicę węgierską, przedostał się do Francji i walczył tam w Pułku Kawalerii Zmotoryzowanej. Ewakuowany do Wielkiej Brytanii (czerwiec 1940), otrzymał przydział do 24. p. ułanów. Od października t.r. pełnił funkcję oficera sportowego w komendanturze garnizonu w Arbroath (Szkocja). Ukończył kurs w Wyższej Szkole Wojennej (21 – 31 V 1941) i został oddany do dyspozycji Sztabu Naczelnego Wodza (Oddział VI), z przydziałem do 10. Baonu Kawalerii Pancernej; przysięgę złożył w Londynie 6 II 1942. Zrzucony do Francji 28 VI t.r., objął kierownictwo placówki «Ema» (potem baza «Janka») w Paryżu, która posiadała kilka ekspozytur terenowych (m.in. w Lyonie) i obsługiwała łączność kurierską z podziemiem polskim w kraju. Jednocześnie pracował dla Brytyjczyków (Special Operations Executive). Dn. 1 I 1943 awansowany został na rotmistrza. Schwytany przez Niemców w czasie łapanki w Lyonie 2 I t.r., uciekł z więzienia Castres (wg innej relacji został zwolniony) w październiku i powrócił do działalności konspiracyjnej. Powtórnie złapany 8 IV 1944 i postrzelony w trakcie próby ucieczki, został osadzony pod nazwiskiem Henryka Matuszewskiego w obozie koncentracyjnym dla Żydów w Drancy pod Paryżem, a następnie w Neuengamme pod Hamburgiem. Na początku maja 1945 został wraz z innymi więźniami wsadzony przez Niemców na statek «Thielback», który lotnictwo alianckie pomyłkowo zbombardowało i zatopiło 3 V t.r. w Zatoce Lubeckiej. Dn. 9 III 1946 uznano S-ego za zaginionego i skreślono z ewidencji Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Był odznaczony Brązowym Krzyżem Zasługi (1938) i wojennymi medalami brytyjskimi.
S. rodziny nie założył.
Jasiewicz K., Lista strat ziemiaństwa polskiego 1939–1956, W. 1995; – 24 pułk ułanów. Zarys historii 1920–1947, Oprac. S. Komornicki, Londyn 1976; Gnat-Witeska Z., 1 Pułk Strzelców Konnych – tradycja i udział w wojnie 1939, W. 1989 s. 29, 33; Radomyski S., Zarys historii Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu 1926–1939. Pruszków 1992; W 50-lecie powstania Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, Oprac. W. Chocianowicz, Londyn 1969; Zamojski J. E., Polacy w ruchu oporu we Francji 1940–1945, Wr. 1975 (jako H. Sokołowski «Skarbek»); tenże, Profesjonaliści i amatorzy. Szkic o dziejach polskiej służby wywiadowczej we Francji w latach 1940–1945 „F-2”, „Dzieje Najnowsze” 1980 z. 4 s. 102, 128; – AK w dokumentach, II; Celt M. [Chciuk T.], Raport z podziemia 1942, Wr. 1992; Garliński J., Politycy i żołnierze, Londyn 1971; Leski K., Życie niewłaściwie urozmaicone. Wspomnienia oficera wywiadu i kontrwywiadu AK, W. 1989; Suchowiak B., Neuengamme. Z dziejów obozu, W. 1973 s. 108–9, 144, 200–1 i s. 306 (jako Henryk Matuszewski); Zakrzewski A., Wspomnienia. Wrzesień 1939, W. 1958 s. 285, 303 (fot.), 305 (fot.), 314; – „Podchorąży” R. 5: 1935 nr 5; „Sport dla Wszystkich” 1968 nr 24; – Studium Polski Podziemnej w Londynie: sygn. Kol. 23/262 (teczka personalna S-ego); – Mater. Red. PSB: Informacje nadesłane przez Zofię Stoltz i Krystynę Korewicką z W., w tym odpis listu z The Army Records Centre (Polish) w Hayes (Middlesex) z r. 1968.
Andrzej A. Zięba