Nowakowski Stanisław Bolesław, pseud. Izydor (1885–1956), działacz socjalistyczny. Ur. 13 XI w Łodzi, był synem Michała, przędzalnika, i Elżbiety z Czarnojanów, tkaczki. Sam również od wczesnych lat pracował jako tkacz w fabrykach łódzkich. Już w r. 1903 wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS). Odwagą i młodzieńczą brawurą zwracał na siebie uwagę towarzyszy, ale także i policji. W r. 1904 był przetrzymywany po kilka dni w areszcie, najpierw za zawieszenie 1 V czerwonego sztandaru na murach fabryki przy ul. Cegielnianej, a w listopadzie za złożenie wieńca na grobie zmarłego towarzysza pracy. W styczniu 1905 uczestniczył w manifestacyjnym pogrzebie Tomasza Książczyka, chorążego pochodu PPS, zabitego w trakcie demonstracji na ul. Piotrkowskiej. Zatrzymany przez policję, N. zdołał wyrwać się z rąk eskortujących go żołnierzy. Skierowany zaraz przez partię do wsi i miasteczek gub. piotrkowskiej i kaliskiej, prowadził tam pracę organizacyjną i propagandową. Zdekonspirowany w połowie 1906 r., wrócił do Łodzi i przeszedł przeszkolenie w szkole bojowej. Po rozłamie w PPS (listopad 1906) opowiedział się za PPS-Frakcją Rewolucyjną. Został instruktorem Milicji partyjnej; wziął udział w wielu zamachach na prowokatorów, zdrajców, strażników oraz w niedoszłym do skutku zamachu na generał-gubernatora M. Kaznakowa w Kaliszu. Podczas jednej z akcji w sierpniu 1907 dostał się w ręce patrolu kozackiego i został ciężko pobity w głowę kolbami karabinów. W ostatniej chwili odbity przez bojowców, leczył się przez kilka tygodni, ale nie odzyskał już w pełni słuchu.
N. włączył się znów aktywnie do działalności partyjnej, powołany do Okręgowego Komitetu Robotniczego (OKR), walczył z szerzącymi się w warunkach terroru przejawami bandytyzmu wśród członków Organizacji Bojowej PPS-Frakcji Rewolucyjnej. Na skutek zdrady jednego z członków Milicji został 1 XI 1907 aresztowany na posiedzeniu OKR; przebywał początkowo w więzieniu przy ul. Targowej, a następnie przy ul. Długiej. W grudniu 1908 Tymczasowy Sąd Wojenny w Łodzi skazał go na 8 lat katorgi, którą odbywał w Łodzi, Sieradzu, więzieniu mokotowskim w Warszawie i twierdzy Szlisselburskiej. W r. 1915 został zesłany na wieczne osiedlenie do gub. jakuckiej, skąd uwolniony został po rewolucji lutowej 1917 r. Włączył się natychmiast do pracy PPS w Rosji, z jej ramienia działał później w Komisariacie do spraw dzieci polskich.
Po powrocie do kraju w sierpniu 1918 działał w PPS w Komitecie Dzielnicy (KD) Bałuty w Łodzi, uczestniczył w listopadzie w rozbrajaniu okupantów niemieckich; w r. 1919 został przewodniczącym KD. W składzie delegacji łódzkiej brał udział w XVIII Kongresie PPS (23–27 VII 1921 w Łodzi). Wzmagająca się głuchota (towarzysze partyjni nadali mu nawet przydomek «Głuchy») utrudniała mu porozumienie się z ludźmi i podjęcie pracy; początkowo pozostawał na utrzymaniu partii, później wystarano mu się o koncesję na prowadzenie sklepu monopolowego. Sklepem zajmowała się żona, N. natomiast poświęcił się całkowicie pracy społecznej. Począwszy od r. 1924 był przez kilka kolejnych lat powoływany do Okręgowego Sądu Partyjnego, w l. 1927–32 z ramienia partii zasiadał w Radzie Miejskiej m. Łodzi. Był też jednym z organizatorów Stowarzyszenia byłych Więźniów Politycznych, wchodził w skład Zarządu w Łodzi i Zarządu Głównego w Warszawie. W r. 1930 powołano go na przewodniczącego KD PPS Księży Młyn. Odznaczony 4 II 1932 Krzyżem Niepodległości z Mieczami, otrzymał specjalny zasiłek, co stało się źródłem jego utrzymania (cofnięto mu wówczas koncesję). Podczas okupacji niemieckiej przebywał na wsi pod Łodzią. Po wojnie powrócił do Łodzi. Był wówczas członkiem PPS, a od grudnia 1948 Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Na skutek wieku i choroby nie mógł pracować. W r. 1955 odmówiono N-emu renty dla zasłużonych. Dotknięty głęboko odsunął się od środowiska partyjnego. Zmarł 17 IX 1956 w Łodzi. Starzy towarzysze partyjni z PPS zajęli się jego pogrzebem na cmentarzu Komunalnym na Dołach i oni też ufundowali mu kamienny nagrobek.
N. był dwukrotnie żonaty, z pierwszego małżeństwa miał córkę.
Ajnenkiel E., Aresztowanie Komitetu Łódzkiego PPS w r. 1907, „Niepodległość” T. 14: 1936; Martynowski S., Polska Bojowa, Ł. 1937 s. 50 (fot. zbiorowa); Mroczka L., Łódzka organizacja PPS w l. 1918–1926, Ł. 1971; – „Łodzianin” 1925 nr 15 (dodatek ilustr.); – AGAD: Prokurator WIS 7804 k. 472, 7850 k. 3, 68, 111, 143, 162; CAW: Akta Krzyża Niepodległości z Mieczami t. 18 (fot.); Centr. Arch. KC PZPR: Teczka osobowa S. B. N-ego nr 4235; – Relacja Eugeniusza Ajnenkiela z 11 V 1977 (w posiadaniu autorki).
Alicja Pacholczykowa