Styś Stanisław Feliks (1896–1959), jezuita, biblista, profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Ur. 19 IV w Chorostkowie (pow. husiatyński), był synem Stanisława, pracownika kolejowego, i Anny z Gądków.
W l. 1902–6 uczył się S. w czteroklasowej szkole męskiej w Samborze, następnie w IV Gimnazjum we Lwowie (1906/7), Gimnazjum w Jaśle (1907/8) i Gimnazjum św. Jacka w Krakowie (1908–10). Mimo niepełnoletności uzyskał zgodę generała Tow. Jezusowego (jezuitów) i wstąpił 25 IX 1910 do klasztoru w Starej Wsi (pow. brzozowski). Odbył tam dwuletni nowicjat, a następnie kontynuował naukę w miejscowym gimnazjum. Od r. 1914 uczył się w prowadzonym przez jezuitów Zakładzie Naukowo-Wychowawczym w Chyrowie. W r. 1915 z powodu działań wojennych i choroby wyjeżdżał do Nowego Sącza, Velehradu (Morawy) oraz Zakopanego (11 V – 15 X t.r.). Dn. 24 VI 1916 w Zakładzie w Chyrowie zdał maturę i w r. szk. 1916/17 odbył tam praktykę pedagogiczną. W l. 1917–20 studiował filozofię na Wydz. Filozoficznym Tow. Jezusowego w Nowym Sączu, a w l. 1920–4 teologię na Wydz. Teologicznym Tow. Jezusowego w Krakowie. Święcenia kapłańskie otrzymał w Krakowie 24 VI 1923. Opublikował artykuł Autentyczność i wiarygodność Ewangelii świętych w świetle ewangelii apokryficznych („Sodalis Marianus” R. 23: 1924 dod. „Wiara i Życie”). W l. 1924–7 studiował w Papieskim Inst. Biblijnym w Rzymie i uzyskał licencjat nauk biblijnych o świętości w Starym Testamencie. W artykule Benedixit diei septimo et sanctificavit illum („Verbum Domini” T. 9: 1929) wyłożył ideę świętości niedzieli. Po powrocie do kraju odbył w Chyrowie roczny kurs duchowości i prawa zakonnego, tzw. trzecią probację.
W l. 1928–39 był S. wykładowcą i kierownikiem Katedry Pisma Świętego oraz lektorem języka hebrajskiego w jezuickim Studium Teologicznym (od r. 1931 Wydz. Teologiczny) «Bobolanum» w Lublinie; w l. 1928/9 i 1930–2 pełnił tam również obowiązki prefekta biblioteki. W r. 1929 złożył uroczystą profesję czterech ślubów zakonnych. Od stycznia do lipca 1930 pracował naukowo w Rzymie i Monachium; 12 VI t.r. Papieski Uniw. Gregoriański w Rzymie nadał mu doktorat z teologii. W r. 1931 odbył półroczną podróż naukową pod kierunkiem profesorów Papieskiego Inst. Biblijnego do Palestyny, Syrii i Egiptu; prowadził wtedy Dziennik podróży do Ziemi Świętej (rkp. w Arch. Tow. Jezusowego w Kr., sygn. 1359 IX–X). Zmodernizował przekład „Pisma Świętego Starego i Nowego Testamentu” Jakuba Wujka, wydany z jego komentarzem do Starego Testamentu jako tzw. Biblia krakowska (Kr. 1935, wznowienie Kr. 1956 z jego wstępem i komentarzem do całości, Kr. 1962). W l. 1935–8 pełnił urząd wicerektora i prefekta studiów (dziekana) Wydz. Teologicznego lubelskiego «Bobolanum». W tym czasie zamieszczał recenzje z prac z biblistyki przede wszystkim w „Przeglądzie Powszechnym”, ale też w „Ateneum Kapłańskim” i „Prądzie”.
Podczas okupacji niemieckiej wykładał S. w «Bobolanum» do jego zamknięcia i aresztowania jezuitów (2 II 1940); następnie ukrywał się w Orchowcu koło Krasnegostawu. Od września t.r. wykładał Stary Testament na zorganizowanym w Nowym Sączu przez jezuitów tymczasowym Wydz. Teologicznym; równocześnie leczył się w Zakopanem i Krynicy. W r. 1943 przeniósł się do Warszawy, gdzie dla grupy kleryków jezuickich prowadził wykłady z Nowego Testamentu i liturgiki. W czasie okupacji dokonał przekładu z języka hebrajskiego Proroctwa Jeremiasza, z zachowaniem jego poetyckiej formy (opublikowany w pierwszym wydaniu „Biblii Tysiąclecia”, Tyniec 1965). Po wyzwoleniu Lublina spod okupacji niemieckiej, w lipcu 1944, wrócił do miasta i zamieszkał w rezydencji jezuitów przy ul. Królewskiej. Z chwilą wznowienia działalności KUL, w listopadzie 1944, został tamże zastępcą profesora Pisma Świętego Starego Testamentu oraz lektorem języków hebrajskiego i syryjskiego; potem był również lektorem biblijnego języka greckiego oraz wykładowcą metodologii biblijnej. Od r. 1945 był prefektem biblioteki w częściowo odzyskanym od WP gmachu «Bobolanum». W „Bibliotekarzu” (R. 13: 1946 nr 8/9) przedstawił krótką charakterystykę tego księgozbioru: Biblioteka teologiczna Kolegium OO. Jezuitów „Bobolanum”. W r. 1946 Papieski Uniw. Gregoriański nadał mu w wyjątkowym trybie (na podstawie ukończonych w r. 1920 studiów filozoficznych) doktorat z filozofii. Dn. 1 VII 1946 habilitował się na KUL na podstawie nieopublikowanej pracy Idea fundamentalis sanctitatis in Vetere Testamento. W r. akad. 1946/7 prowadził wykłady z Pisma Świętego w Inst. Wyższej Kultury Religijnej przy KUL. W popularnonaukowej broszurze Biblijne ujęcie stworzenia świata wobec nauki (L. 1947, wyd. zmienione 1948, 1955, również w „Studiach biblijnych”, L. 1959) polemizował z materializmem marksistowskim. Jako dwukrotny wicerektor «Bobolanum» (1947–8 i 1949–52) bezskuteczne starał się o odzyskanie dla zakonu całego budynku. W r. akad. 1949/50 prowadził na KUL wykłady z egzegezy Nowego Testamentu. Zajmował się nadal Proroctwem Jeremiasza, m.in. w artykule Duchowy tragizm Jeremiasza („Ruch Biblijny i Liturgiczny” R. 2: 1949), ale głównym przedmiotem jego badań stała się w tym czasie mariologia, szczególnie egzegeza biblijnych tekstów maryjnych (Egzegetyczne podstawy tłumaczenia maryjnego, Rodz. 3, 15, „Roczniki Teolog.-Kanoniczne” T. 1: 1949, osobno L. 1949; Protoewangelia a Maria, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” R. 4: 1951 nr 1/2). Problematykę tę poruszał również w referatach wygłoszonych na KUL: O sensie pełniejszym w Piśmie Św. (25 X 1949, streszczenie w „Spraw. z Czynności Wydawniczej i Posiedzeń Nauk. oraz Kron. Tow. Nauk. KUL” Nr 4: 1949/51 [wyd. 1952]) i Antyteza „Ewa–Maria” a Protoewangelia Ojców (22 V 1952, streszczenie tamże Nr 5: 1951/3 [wyd. 1953]). Publikacje S-a z mariologii wysoko ocenił francuski biblista René Laurentin na łamach „Bulletin de la Société Française d’Études Mariales” (T. 12: 1954).
Po całkowitym usunięciu w r. 1951 przez władze państw. jezuitów z gmachu lubelskiego «Bobolanum» S. zabiegał o zabezpieczenie zbiorów biblioteki jako całości; zostały one przeniesione jako depozyt do Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego, a następnie do Biblioteki KUL. Dn. 27 VI 1952 Min. Szkolnictwa Wyższego odmówiło zatwierdzenia S-a jako samodzielnego pracownika KUL. S. przeniósł się wówczas do Warszawy na Wydz. Teologiczny «Bobolanum» i objął tam stanowisko prefekta studiów (dziekana), prowadząc równocześnie wykłady z Pisma Świętego Starego Testamentu oraz lektorat języka hebrajskiego. Kontynuował badania mariologiczne; w artykule De antithesi „Eva–Maria” eiusque relatione ad Protoevangelium apud Patres („Collectanea Theologica” A. 23: 1952 f. 3/4) polemizował z tezami teologa węgierskiego Tiburtusa Gallusa zawartymi w pracy „Interpretatio mariologica Protoevangelii (Gen. 3,15) tempore postpatristico usque ad Concilium Tridentinum” (Romae 1949). Dn. 18 III 1955 wygłosił na KUL odczyt Czy i o ile idea pośrednictwa NP Marii i Jej współuczestnictwa w dziele odkupienia znajduje oparcie w Piśmie Św. (streszczenie w: „Spraw. z Czynności Wydawniczej i Posiedzeń Nauk. oraz Kron. Tow. Nauk. KUL” Nr 7: 1953/6 [wyd. 1958]) oraz opublikował artykuł Sitne Iustinus revera auctor interpretationis christologico-mariologicae Gen. 3, 15? („Roczniki Teolog.-Kanoniczne” T. 3: 1956 z. 2).
Po przełomie politycznym w październiku 1956 Min. Szkolnictwa Wyższego uchyliło 21 XII t.r. poprzednią decyzję i S. wrócił na KUL jako docent, obejmując wakującą Katedrę Teologii Biblijnej. Dn. 11 V 1957 władze KUL mianowały go profesorem nadzwycz., ale nominacji Min. Szkolnictwa Wyższego nie zatwierdziło. Na KUL wykładał S. równocześnie języki biblijne (hebrajski i grecki) oraz orientalne (arabski, syryjski i akkadyjski). Podczas obrad sekcji biblijnej Zjazdu Teologicznego w Lublinie (9–11 IX 1958) wygłosił referat Nadprzyrodzony charakter profetyzmu izraelskiego w świetle pism prorockich („Ruch Biblijny i Liturgiczny” R. 12: 1959 nr 1). Współpracował nad wydaniem „Podręcznej encyklopedii biblijnej” (P. 1959), w której zamieścił siedem haseł. Zasiadał w Komisji Wydawniczej oraz przygotował trzy hasła dla planowanej „Encyklopedii katolickiej” (ukazuje się od r. 1973). W okresie powojennym publikował również artykuły popularne z zakresu biblistyki, m.in. w „Posłańcu Serca Jezusowego” oraz recenzje przekładów Psałterza i Nowego Testamentu, m.in. w „Rocznikach Teologiczno-Kanonicznych”. Ostatnią inicjatywą, podjętą krótko przed śmiercią, wspólnie ze Stanisławem Łachem, było rozpoczęcie prac nad zbiorowym, planowanym na dwanaście tomów komentarzem do Starego Testamentu. S. był miłośnikiem przyrody; wakacje i wolne chwile spędzał na pieszych wycieczkach z kluczem do oznaczania roślin. Dn. 6 III 1959 uległ paraliżowi; zmarł 20 III 1959 w Lublinie, został pochowany 22 III w grobowcu jezuitów na cmentarzu przy ul. Lipowej.
Bar J. R., Sobański R., Polska bibliografia teologii i prawa kanonicznego za lata 1949–1968, W. 1972; Bibliografia historii Kościoła w Polsce za lata 1944–1970, W. 1977 II; Chyrowiacy; Diccionario histórico de la Compańía de Jesús. Biográfico-temático, Madrid–Roma 2001; Gręś S., Polska bibliografia mariologiczna (1945–2003), Niepokalanów 2004; tenże, Polska bibliografia pneumatologiczna 1946–1998, Włocławek 2000; Grzybek S., Czerwień H., Panasiuk B., Polska bibliografia biblijna za lata 1931–1965, W. 1968 z. 1–2; Lexikon für Theologie und Kirche, Freiburg 1964 IX; Ostański P., Bibliografia biblistyki polskiej 1945–1999, P. 2002 I–II; Paluszkiewicz F., Mały słownik jezuitów w Polsce, W. 1995; Podręczna encyklopedia biblijna, P. 1959 I; Słown. Pol. Teologów Katol., VII (bibliogr.); Słown. Pracowników Książki Pol., I; Swienko H., Filozofia religii i filozofia religijna. Bibliografia przedmiotowa publikacji polskich wydanych w latach 1945–1985, W. 1986; Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy, 1872–1972, Kr. 1972 s. 231; – Gryglewicz F., Pięćdziesiąt lat sekcji biblijnej na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, „Roczniki Teolog.-Kanoniczne” T. 15: 1968 z. 1 s. 5, 10–11; Grzebień L., Wydział Teologiczny „Bobolanum” w Lublinie (1926–1939), w: Dzieje Lubelszczyzny, W.–Ł. 1986 V 198, 200, 207–8; tenże, Wydział Teologiczny „Bobolanum”. Od Połocka do Warszawy, „Bobolanum” R. 1: 1990 s. 21; Wolniewicz M., Stanisław Styś SJ, w: 50 lat Bobolanum w Warszawie, W. 2002 s. 38–42; – Spis wykładów na r. akad. 1948/49. Katolicki Uniwersytet Lubelski. Wydział Teologiczny i Prawa Kanonicznego, L. [b.r.w.]; Sprawozdanie dyrekcji IV gimnazjum we Lwowie za r. szk. 1907, Lw. 1907 s. 61; Sprawozdanie dyrekcji gimnazjum w Jaśle za r. szk. 1907/8, Jasło 1908 s. 94; Sprawozdanie gimnazjum św. Jacka w Krakowie, 1908/9, [b.r.m.w.] s. 127; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Bibel und Kirche” R. 14: 1959 s. 114–15 (J. Madey), „Homo Dei” R. 28: 1959 nr 3 s. 436 (F. Jóźwiak, J. Pytel), „Nasza Przeszłość” R. 10: 1959 s. 487–8 ([T. Gocłowski]); „Roczniki Teolog.-Kanoniczne” T. 7: 1960 z. 3 s. 5–11 (J. Pytel, fot.), „Ruch Biblijny i Liturgiczny” R. 12: 1959 nr 3 s. 217–19 (L. Stefaniak), „Spraw. z Czynności Wydawniczych i Posiedzeń Tow. Nauk. KUL” Nr 10: 1959 [1960] s. 204, „Tyg. Powsz.” R. 13: 1959 nr 18 (L. Stefaniak, fot.), „Zesz. Nauk. KUL” R. 2: 1959 nr 2 s. 147–51 (S. Łach), „Znak” R. 13: 1961 nr 82 (4) s. 547 (P. Grzegorczyk); – Arch. Prow. Polski Południowej Tow. Jezusowego w Kr.: Catalogus Provinciae Galicianae Societatis Jesu, 1911–18, Catalogus Provinciae Poloniae Societatis Jesu, 1919–26, Catalogus Provinciae Poloniae Minoris Societatis Jesu, 1927–59, rkp. 1359 I–XIV (dok. osobiste S-a), rkp. 1508 I–V (koresp.); Arch. Prow. Tow. Jezusowego Wpol.-Maz. w W.: Akta Wydz. Teolog. „Bobolanum” w Lublinie z l. 1926–39, konferencje profesorów i posiedzenia Rady Wydz. Teolog. „Bobolanum” z l. 1935–8.
Ludwik Grzebień