Pękosławski Stanisław Franciszek (1870–1936?), inżynier technolog, komisarz rządu na powiat dąbrowsko-będziński, wojewoda kielecki. Ur. 9 III w Warszawie, był synem Stanisława.
Po ukończeniu tamże w r. 1889 gimnazjum wstąpił na Wydział Matematyczny Uniw. Warsz. Był wtedy zapewne członkiem Związku Młodzieży Polskiej «Zet» i z tego okresu musiała się datować jego znajomość ze Stanisławem Wojciechowskim (S. Surzycki cytuje słowa Wojciechowskiego z r. 1927 o P-m jako dawnym bracie zetowym). Wkrótce P. przeniósł się do Petersburga i studiował w Instytucie Technologicznym, który ukończył w r. 1896. Podczas studiów w Instytucie należał do wybitniejszych działaczy Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS) w Petersburgu. Wchodził wówczas w skład Komitetu PPS, pełnił przez pewien czas funkcję prezesa polskiego studenckiego Koła Oświaty. Brał udział w zjeździe polskich organizacji studenckich w Wilnie (1896?). Oskarżony w r. 1898 o działalność w PPS, był aresztowany; zwolniono go 30 VII t.r. za kaucją 500 rb; w maju 1901 dochodzenie umorzono. W r. 1896 wrócił do Warszawy, gdzie pracował m. in. w firmie «Brunon Tyszka. Fabryka Mechaniczna» na Pelcowiźnie w Warszawie. W l. 1904–5 był wspólnikiem tej firmy, działającej pod nazwą «Miklaszewski, Muszyński, Pękosławski i Spółka». Fabryka, która zatrudniała ok. 200 robotników, wytwarzała m. in. konstrukcje mostowe, wiązania dachowe, wykonywała roboty kowalskie. W r. 1906 P. wystąpił z firmy i pracował kilka następnych lat w przedsiębiorstwach budowlanych w Warszawie, później w firmie «Rudzki i Ska», zajmującej się wznoszeniem w Królestwie i w Rosji dużych konstrukcji mostowych, kolejowych, budowlanych itp. Z biurem tej firmy P. wyjechał latem 1915 do Piotrogrodu, gdzie pracował do r. 1918. W lecie lub jesienią t.r. powrócił do kraju.
Dn. 18 II 1919 minister spraw wewnętrznych Stanisław Wojciechowski powołał go na stanowisko komisarza rządowego na powiat dąbrowsko-będziński. Zagłębie Dąbrowskie stanowiło wtedy jeden z głównych terenów działania Rad Delegatów Robotniczych (RDR). W pierwszych dniach po nominacji P-ego władze przedsięwzięły szeroką akcję poszukiwania broni, ukrytej przez robotników i Czerwoną Gwardię, a 12 i 13 III doszło do krwawych starć robotników z wojskiem i policją w czasie strajku proklamowanego przez RDR Zagłębia. Wojsko rozbroiło Milicję Ludową, zdelegalizowano zagłębiowskie pismo „Komunista”, a P. 22 III wystąpił z oświadczeniem m. in. przeciw ingerencji RDR w sprawy administracji przedsiębiorstw. W dn. 8 IV został mianowany nadzwyczajnym komisarzem na pow. będziński. Dn. 20 V 1919 P. wydał nadzwyczajne rozporządzenie o rozszerzeniu przepisów stanu wyjątkowego na komitety kopalniane i fabryczne oraz nakazał legalizację zebrań robotniczych. W połowie lipca t.r. władze przystąpiły do likwidacji RDR Zagłębia Dąbrowskiego, którą przeprowadzono do 21 VII. Minister Wojciechowski, oceniając dodatnio postępowanie P-ego jako komisarza dąbrowsko-będzińskiego, wystąpił z wnioskiem o powierzenie P-emu z kolei stanowiska pierwszego wojewody kieleckiego, co Rada Ministrów przyjęła 17 XI 1919 (nominację zatwierdził Naczelnik Państwa 19 XI t.r.). P. przyjechał 12 XII t.r. do Kielc i przystąpił do organizowania biura urzędu wojewódzkiego, zakończonego w drugiej połowie lutego 1920. P. starał się przede wszystkim o sprawy aprowizacji i o odbudowę województwa ze zniszczeń wojennych. W ciągu pierwszego półtora roku urzędowania P-ego odbudowano 29 900 budynków (na ogólną liczbę zniszczonych 81 600) i 10 szkół. W listopadzie 1920 uzyskał P. kredyty na wzniesienie gmachu urzędu wojewódzkiego. Styl pracy P-ego wywołał jednak zastrzeżenia w Kielcach, zwłaszcza ze strony popierającej Piłsudskiego „Gazety Kieleckiej” i jej redaktora Edwarda Massalskiego. Krytykowano P-ego m. in. za opóźnienie rozpoczęcia pracy przez Wojewódzką Komisję Oszczędnościową i Radę Wojewódzką, za «niechęć do instytucji nieurzędniczych». P. począł żywiej uczestniczyć w życiu społecznym i politycznym województwa. Zainicjował razem ze starostą kieleckim Joachimem Hemplem i prezydentem Kielc Łukasiewiczem Tow. Przyjaciół Szpitalika Dziecięcego im. Władysława Buszkowskiego, które przystąpiło do organizowania szpitala na 25 łóżek. W początkach stycznia 1923 pod przewodnictwem P-ego rozpoczęła pracę Wojewódzka Komisja Oszczędnościowa, zajmująca się sprawami oszczędności na kolei i reorganizacji urzędów pocztowych. W dn. 18 IV 1923 prezydent RP S. Wojciechowski na prośbę P-ego zwolnił go ze służby państwowej z dn. 1 VI t.r. P. mieszkał później w Warszawie i pracował prawdopodobnie w przedsiębiorstwach budowlanych. Zmarł w Warszawie, zapewne w r. 1936.
W małżeństwie (od r. 1903) z Leontyną ze Śliwowskich miał P. cztery córki. Żona jego w czasie pobytu w Kielcach była przewodniczącą zarządu okręgowego Polskiego Białego Krzyża oraz prowadziła sekcję szycia i naprawy bielizny dla wojska.
Kałuża A., Poprawska S., Rady Delegatów Robotniczych w Zagłębiu Dąbrowskim, 1918–1919, W. 1961; Księga pamiątkowa inżynierów, s. 44, 54, 95; Rechowicz H., Czerwone Zagłębie, Kat. 1967 s. 43; tenże, Zagłębie Dąbrowskie w okresie walk rewolucyjnych, Kat. 1966 s. 25–7; Spustek I., Polacy w Piotrogrodzie 1914–1917, W. 1966; – Adresy Warszawy, Oprac. i wyd. A. Żwan, R. 1909, s. 253; toż, R. 1910, s. 253; Dziennik Urzędowy Województwa Kieleckiego, 1920 nr 1–2, 4, 1921 nr 3–4, 8, 9, 1922 nr 5, 7, 10, 12, 1923 nr 1–3; Koszutski S., Walka młodzieży polskiej o wielkie ideały, W. 1928; Księga adresowa przemysłu fabrycznego w Królestwie Polskim na rok 1904, W. 1904 s. 150; toż, na rok 1905, W. 1905 s. 167; Monitor Polski, W. 1923 nr 95; Spis abonentów Tow. Akc. Telefonów Cedergren, W. 1912; Spis abonentów Warsz. Sieci Telefonów PAST, W. 1928, 1934/5, 1935/6; Spisok abonentov Akc. Telef. Obšč. Cedergren, V. 1914; Surzycki S., Z dziejów pamiętnego „Zetu”, Kr. 1930 s. 15–16; – „Gaz. Kielecka” 1919 nr 266, 269, 283–4, 1920 nr 1, 3, 24, 37, 41, 47, 114–15, 260, 288, 1921 nr 14, 20, 38, 42–6, 50, 54–7, 62, 64, 1922 nr 58; Polski kalendarz Piotrogrodzki 1916, Piotrogród 1916 s. 53; – AAN: Kancelaria Cywilna Naczelnika Państwa, sygn. 77 k. 75–78, Prezydium Rady Ministrów Prot. Posiedzeń, T. 8 k. 463; AGAD: Warsz. Gubernialny Zarząd Żandarmerii 3322 k. 349–50, 356; WAP w Kielcach: Urząd Wojewódzki w Kielcach, akta osobowe S. P-ego, sygn. 1497.
Andrzej Piber