INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Stanisław Jan Sękowski  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 1995-1996 w XXXVI tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Sękowski Stanisław Jan, pseud.: Michał, Odra, Ordon, Przedświt (?), Rugia, Wybój (?), Zbrucz (1914–1960), podoficer żandarmerii WP, żołnierz Armii Krajowej, więzień polityczny. Ur. 19 VI w Gójsku w pow. sierpeckim w rodzinie chłopskiej, był synem Jana i Franciszki z Jareckich.
Po ukończeniu szkoły powszechnej w Gójsku S. wyjechał w r. 1929 do Sierpca, gdzie był uczniem, następnie czeladnikiem w prywatnej piekarni. W r. 1934 wstąpił do WP. Po ukończeniu w r. 1935 Szkoły Podoficerskiej Centrum Wyszkolenia Żandarmerii w Grudziądzu służył jako kapral w szwadronie ochronnym Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych w Warszawie, a od grudnia 1937 w plutonie żandarmerii w Modlinie 1. dywizjonu żandarmerii w Warszawie. W marcu 1939 przeniesiono go do placówki oficerskiej w Modlinie – Samodzielnego Referatu Informacyjnego przy Dowództwie Okręgu Korpusu I Warszawa.
Podczas kampanii wrześniowej 1939 S. służył w plutonie żandarmerii 8. Dyw. Piechoty; awansował do stopnia plutonowego. Po kapitulacji Modlina (29 IX) dostał się do niewoli niemieckiej, zbiegł z niej i wrócił do Sierpca, gdzie nadal pracował w piekarni.
W konspiracji działał S. od września 1940 w Polskiej Organizacji Zbrojnej (POZ) w Sierpcu, a od r. 1941 był zastępcą szefa wydziału organizacyjnego w sztabie Okręgu III Mazowsze POZ (używał tu pseud. Michał i Rugia). Po scaleniu (w maju 1942) tej organizacji z Armią Krajową (AK) został kurierem – a jak sam podawał w życiorysie z 13 I 1945: «szefem łączności zagranicznej» – sztabu Podokręgu Północ Obszaru Warszawa AK; czterdzieści siedem razy przekraczał granicę między Rzeszą a Generalnym Gubernatorstwem. Od stycznia do sierpnia 1943 szkolił się w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty przy sztabie Podokręgu Północ w Warszawie. Po jej ukończeniu został awansowany do stopnia wachmistrza podchorążego rozkazem komendanta Obszaru Warszawa AK z 15 VIII 1943 i przeniesiony do Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa na stanowisko instruktora w Szkole Oficerskiej i Podoficerskiej (używał tu pseud. Zbrucz). Od grudnia 1943 był dowódcą Grupy Bojowej «Roman» – grupy likwidacyjnej (tj. wykonującej wyroki śmierci, wydane przez konspiracyjne Sądy Specjalne na osoby współpracujące z okupantem) Kierownictwa Walki Podziemnej (KWP) m. st. Warszawy, która do wybuchu powstania warszawskiego wykonała ok. 20 udanych akcji. Jako dowódca grupy uderzeniowej uczestniczył w głośnej akcji odbicia więźniów ze szpitala Jana Bożego 11 VI 1944. Używał tu pseud. Michał i Rugia. Jednocześnie od początku r. 1944 uczestniczył w szkoleniu żołnierzy 2. kompanii wywodzącego się z POZ batalionu AK «Kiliński», gdzie jego Grupę Bojową «Roman» nazwano plutonem IIIa. Ranny w powstaniu warszawskim na Pradze, dowodził następnie plutonem w I batalionie 78. pp AK (oddział por. Adolfa Pilcha «Góry» – «Doliny») podczas walk w Puszczy Kampinoskiej, po czym został referentem łączności i p.o. referentem kontrwywiadu w sztabie Podokręgu Północ Obszaru Warszawa AK (używał tu pseud.: Odra, Ordon, Zbrucz). Mianowany podporucznikiem ze starszeństwem z 1 I 1945, po rozwiązaniu AK (19 I 1945) ukrywał się.
Aresztowany 3 VII 1945, więziony w więzieniu mokotowskim w Warszawie i Rawiczu, wyrokiem Wojskowego Sądu Garnizonowego w Warszawie z 25 XII t. r. został S. skazany na 10 lat więzienia za posiadanie broni i przynależność do nielegalnej organizacji po wojnie. W wyniku amnestii 1947 r. zwolniony z więzienia 3 I 1948, nadal ukrywał się.
Latem 1950 wraz z Józefem Marcinkowskim założył organizację nielegalną Samoobrona Ziemi Mazowieckiej, obejmującą swym działaniem teren Warszawy oraz powiatów: Sierpc, Radzymin i Wołomin; wg danych władz Bezpieczeństwa Publicznego kierował następnie w jej sztabie wydziałem I (organizacyjnym) i wydziałem III (wyszkolenia i propagandy), używając pseud.: Odra, Przedświt i Wybój. Aresztowany 4 XI 1950 i osadzony w więzieniu mokotowskim w Warszawie pod zarzutem popełnienia w l. 1943–4 w Warszawie zbrodni z dekretu z 31 VIII 1944 (o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy i zdrajców narodu polskiego, z którego oskarżano żołnierzy AK i in. działaczy podziemia), został w toku brutalnego śledztwa doprowadzony do obłędu (kwiecień 1952) i wyłączony z przygotowywanego procesu KWP m. st. Warszawy; wymieniony w akcie oskarżenia z 19 V 1952 obok Eustachego Kraka, Adama Dobrowolskiego, Kazimierza Moczarskiego i Alfreda Kurczewskiego, w ich procesie w listopadzie 1952 przed Sądem Wojewódzkim dla m. st. Warszawy już nie zasiadł na ławie oskarżonych. Na mocy decyzji tegoż sądu z 2 VI 1953 został przewieziony 6 VIII t. r. do Szpitala Więziennego dla Umysłowo Chorych Wrocław II. Dn. 19 X 1956 sąd ten postanowił uchylić w stosunku do niego tymczasowe aresztowanie i 24 X t. r. przewieziony został do Kliniki Psychiatrycznej Akad. Med. we Wrocławiu z rozpoznaniem przewlekłej reakcji psychogennej. Zwolniony stamtąd 12 XII, przyjęty został 28 XII 1956 do Państwowego Szpitala dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Drewnicy z rozpoznaniem psychozy paranoidalnej (podawał się za generała NKWD). Dn. 31 XII 1956 Sąd Wojewódzki dla m. st. Warszawy zawiesił postępowanie przeciwko S-emu «do czasu ustania zaburzeń psychicznych, uniemożliwiających udział jego w procesie karnym». Zwolniony ze szpitala w Drewnicy 1 VI 1957 , wrócił tam 16 X t. r. z diagnozą schizofrenii. Wypisany 11 I 1958, powrócił do Sierpca, gdzie zmarł 11 I 1960. Był odznaczony dwukrotnie Krzyżem Walecznych: rozkazem dowódcy 8. Dyw. Piechoty z 26 IX 1939 i rozkazem komendanta Obszaru Warszawa AK z 15 I 1945. Postępowanie w jego sprawie umorzono postanowieniem Sądu Wojewódzkiego dla m. st. Warszawy z 5 I 1963.
S. był ożeniony z Janiną z Brylskich, później rozwiedziony.

Kunert., Słown. konspiracji warsz., I 141 (fot.; tu mylna roczna data śmierci: 1961); Informator o nielegalnych antypaństwowych organizacjach i bandach zbrojnych działających w Polsce Ludowej w latach 1944–1956, Wyd. Min. Spraw Wewnętrznych, Biuro „C”, W. 1964 (przedruk – L. 1993) (tu mylnie imię: Jan); – Lubicz-Nycz B., Batalion „Kiliński” AK 1940–1944, W. 1986; Prekerowa T., Konspiracyjna Rada Pomocy Żydom w Warszawie 1942–1945, W. 1982; Strzembosz T., Odbijanie i uwalnianie więźniów w Warszawie 1939–1944, W. 1972; tenże, Oddziały szturmowe konspiracyjnej Warszawy 1939–1944, Wyd. 2, W. 1983; – Bartoszewski W., Lewinówna Z., Ten jest z ojczyzny mojej. Polacy z pomocą Żydom 1939–1945, Wyd. 2, Kr. 1969; Moczarski K., Zapiski. Oprac. A. K. Kunert, W. 1990; Steinsbergowa A., Widziane z ławy obrończej, Paryż 1977 s. 27 (z błędem w nazwisku: Sąkowski); – AAN: VI Oddział, 203/II–2 (życiorys S-ego z 13 I 1945); Arch. Polski Podziemnej 1939–1956 w W.: Teczka osobowa S-ego; Sąd Wojewódzki w W.: Akta sprawy IV. K. 132/56; – Reymont S., Pietras S., „Siew” – „Racławice”. Polska Organizacja Zbrojna – Armia Krajowa. Z dziejów ruchu młodowiejskiego, W. 1990 (mszp. na prawach rękopisu).
Andrzej Krzysztof Kunert

 

 
 

Powiązane artykuły

 

Polskie Państwo Podziemne 1939-1945

Polska była pierwszym państwem, które powiedziało "Nie!" żądaniom ustępstw terytorialnych ze strony nazistowskiej Rzeszy Niemieckiej. Polska była pierwszym państwem, które zbrojnie przeciwstawiło......
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Stanisław Wachowiak

1890-05-07 - 1972-03-04
wojewoda pomorski
 
 

Jadwiga Barańska

1935-10-21 - 2024-10-24
aktorka teatralna
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Joachim Namysł

1884-09-03 - 1957-08-25
germanista
 

Feliks Gwiżdż

1885-01-12 - 1952-05-27
poeta
 

Jerzy Sillich

1893-08-17 - 1978-02-17
dyrygent operowy
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.