Kassjusz Stanisław, pseud. Hausman, Słonimski, krypt. C (1868–1904), działacz ruchu robotniczego. Ur. w Warszawie. Był wychowankiem szkoły handlowej Kronenberga. Od końca 1885 r. należał do kółka rewolucyjnego słuchaczy tej szkoły, był jednym z najczynniejszych działaczy i zajmował stanowisko zdecydowanie internacjonalistyczne. W początkach 1888 r. wszedł w skład powstałego wówczas Warszawskiego Komitetu Robotniczego Polskiej Partii Socjalno-Rewolucyjnej «Proletariat» (znanej pod nazwą II Proletariat), działał w niej pod krypt. C. W kółkach organizowanych przez tę partię wykładał historię ruchu socjalistycznego w Europie zachodniej oraz ekonomię polityczną. Zajmował się również sprawami kolportażu, a wreszcie był kasjerem organizacji. Chroniąc się przed represjami władz carskich, przeniósł się w listopadzie lub grudniu 1888 r. do Szwajcarii. Został stąd jednak wydalony w r. 1890 po wybuchu bomby przygotowywanej przez grupę socjalistów. Osiadł w Galicji we Lwowie. Pod nazwiskiem Hausman, a potem Słonimski, wstąpił na Politechnikę Lwowską. We Lwowie należał do współzałożycieli „Robotnika”, którego pierwszy numer ukazał się w marcu 1890 r. W t. r. K. był współorganizatorem pierwszego obchodu święta pierwszomajowego. W czerwcu t. r. został jednak wydany w ręce carskiej policji. Skazany został na 5 lat więzienia i 5 lat zesłania. W r. 1896 z okazji koronacji Mikołaja II skrócono mu czas odbywanej kary. Więziony był w Krestach w Petersburgu, na zesłaniu mieszkał w Wilujsku na Syberii. Przed wyjazdem na zesłanie ożenił się z Esterą Wodzisławską, również aktywną w polskim ruchu socjalistycznym.
Po powrocie z Syberii, od maja 1900 r. przebywał w Niemczech. Dzięki pomocy Róży Luksemburg uzyskał w r. 1901 pracę w zarządzie spółdzielni robotniczej w Brunświku, a następnie w Halle. Dozorując budowy gmachu spółdzielni, którą zarządzał, przeziębił się i zmarł w Halle na zapalenie płuc w listopadzie 1904 r. Podczas pobytu w Niemczech utrzymywał ścisłe kontakty z czołowymi działaczami niemieckiej socjaldemokracji, m. in. z A. Beblem i P. Singerem.
Borejsza J. W., Powstanie II Proletariatu i początki jego działalności, „Z Pola Walki” 1958 nr 2 s. 33–56 (fot.); [Daszyński I.] Żegota, Krótka historia rozwoju partii socjalistycznej w Galicji, Lw. 1894 s. 6; Hulanicki Cz., Ze wspomnień, W. 1929 s. 30–1; [Kulczycki L.] M. Mazowiecki, Historia pol. ruchu socjalistycznego w zaborze rosyjskim, Kr. 1903 s. 125–42; tenże, S. K., „Kron. Ruchu Rewol. w Pol.” 1936 nr 2 (6), Dod. Księga życiorysów, s. 94–6; Krzywicki L., Wspomnienia, W. 1958 II 33, 289; S[tudnicki] W., Grupa „Proletariatu” z r. 1888, Z pola walki. Zbiór materiałów tyczących się pol. ruchu socjalistycznego, Londyn 1904 s. 21–3; „Z Pola Walki” 1959 nr 1 s. 89, 1964 nr 3 s. 154, 158, 162, 170; – „Naprzód” 1904 nr 327 z 25 XI.
Aleksander Kochański