Kaszubski Stanisław, pseud. Król (1879–1915), działacz socjalistyczny. Ur. w Warszawie i tam początkowo uczęszczał do V gimnazjum. Wydalony za patriotyczną postawę, podjął naukę w gimnazjum w Płocku, skąd został także usunięty, jak i z całego obszaru Król. Pol., za rozbudzanie poczucia narodowego wśród kolegów. Maturę uzyskał w głębi Rosji jako eksternista. Następnie wstąpił do szkoły Mittego. Brał udział w wypadkach rewolucyjnych 1905 r. pod pseud. Król, związany z Socjaldemokracją Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL). Aresztowany, osadzony został w więzieniu mokotowskim, później skazany na zesłanie do gub. archangielskiej. Interwencja finansowa rodziny spowodowała zmianę zesłania na wydalenie poza granice państwa bez prawa powrotu. K. wyjechał do Krakowa. W semestrze letn. r. akad. 1906/7 zapisał się na Wydział Lekarski UJ. Studiów jednakże nie ukończył. Podczas studiów (które trwały do r. akad. 1912/3) pisał nowelki i poezje. Brał żywy udział w pracy partyjnej Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej (PPSD) w Krakowie, aktywny w życiu studenckim. M. in. prowadził chóry robotnicze i studenckie. W styczniu 1911 r. Senat UJ udzielił K-emu nagany z zagrożeniem wydalenia za udział w nielegalnym wiecu akademickim 29 XI 1910 r., zorganizowanym przeciwko ks. K. Zimmermanowi. Wkrótce K. zaciągnął się do Strzelca; w r. 1913 przeszedł letnią szkołę instruktażową w Stróżach.
Z chwilą wybuchu wojny K. objął (10 VIII 1914), jako porucznik, komendę nad plutonem nowotarskim Strzelców w Krzeszowicach. Przeszedł kampanię kielecką, walczył pod Krzywopłotami, Tarnowem i Łowczówkiem. Tutaj dostał się do niewoli rosyjskiej i wraz z innymi legionistami został umieszczony w Tarnowie (w końcu grudnia 1914). Wówczas zaproponowano mu wstąpienie do wojska rosyjskiego, ale K. propozycję tę odrzucił. W niewoli obchodzono się z nim, jako z poddanym rosyjskim, szczególnie brutalnie. Wkrótce przewieziono go do Pilzna, gdzie zginął 7 II 1915 r. na szubienicy. Krakowski Naczelny Komitet Narodowy wydał z tej okazji specjalny druk pamiątkowy. Po wyparciu wojsk rosyjskich z terenu Galicji, na początku listopada 1915 r. ciało K-ego pochowano uroczyście z udziałem miejscowej ludności na cmentarzu w Pilźnie. W r. 1922 dekretem Naczelnika Państwa K. został odznaczony Orderem Virtuti Militari.
Myszka T., Pamięci S. K-ego, „Strzelec” 1930 nr 39; Sokolnicki M., Rok czternasty, Londyn 1961; – Daszyński I., Pamiętniki, W. 1957 II; – „Naprzód” 1915 nr 379, 383; „Niepodległość” T. 3: 1930/1, T. 4: 1931, T. 7: 1933, T. 9: 1934 s. 209 (fot.); „Nowa Ref.” 1915 nr 554; – Arch. UJ: S. II 715, Lista uczestników nielegalnego wiecu w dn. 29 XI 1910, Katalogi Wydziału Lekarskiego z lat 1906/7–1912/3, Rygoroza z r. 1909/10 nr 24.
Andrzej Pilch