Matusiak Stanisław (1895 – ok. 1948), malarz. Ur. w Krakowie, był synem Szymona, radcy szkolnego we Lwowie. Do gimnazjum uczęszczał we Lwowie, gdzie też podjął studia artystyczne w tzw. Wolnej Akademii Sztuk Pięknych, kontynuowane w l. 1913–14 w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie pod kierunkiem Teodora Axentowicza. W czasie pierwszej wojny światowej M. służył w wojsku; był odznaczony orderem Virtuti Militari. Zdemobilizowany, osiadł we Lwowie, biorąc czynny udział w tamtejszym życiu artystycznym. W r. 1918 urządził, wraz z Janem Hrynkowskim i Zygmuntem Radnickim, wystawę prac ekspresjonistycznych; w r. 1920 wystawiał w lwowskim Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych, w ramach zbiorowego wystąpienia Formistów Polskich, reprezentując z Ludwikiem Lillem i Zofią Vorzimmerówną lwowskie skrzydło ugrupowania; w r. 1922 we Lwowie wystawiał obrazy wraz z Lillem i Z. Radnickim; w r. 1924 na wystawie w Salonie Związku Polskich Artystów Plastyków we Lwowie pokazał obrazy o tematyce historycznej. W r. 1923 M. objął funkcję kierownika artystycznego w zakresie zdobnictwa i grafiki na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, od r. akad. 1923/4 został kierownikiem wykładów z metodyki nauczania artystycznego dla kandydatów na nauczycieli rysunku. M. dał się poznać z projektów okładek i układów graficznych kilku zeszytów czasopisma „Źródła Mocy”, ilustracji do „Legend wileńskich” W. Zahorskiego i in. W r. 1929 wykonał na terenie Wilna polichromię ścienną we wnętrzu kościoła Św. Ignacego. Pisywał o wystawach sprawozdania, które ogłaszał w „Źródłach Mocy” i w „Kurierze Wileńskim”. M. jako «członek-mistrz» współpracował i opiekował się pracami «Cechu Św. Łukasza», organizacji studenckiej Uniw. Wil.
W r. 1930 M. zamieszkał znów we Lwowie. Założył tutaj w r. 1933 szkołę malarstwa i zdobnictwa pod nazwą «Fresko» i został jej kierownikiem. W r. 1939 pokazał w Instytucie Propagandy Sztuki w Warszawie 5 ilustracyj akwarelowych do „Pana Tadeusza”. W Muzeum Narodowym we Wrocławiu zachował się obraz M-a Pasterz z trzodą owiec, a w Muzeum w Toruniu Portret prof. St. Srebrnego. Obrazy te oraz recenzje z wystaw stanowią źródła charakterystyki i wiedzy o malarstwie M-a, którego dorobek malarski w większości jest dziś nie znany. W pierwszym okresie lwowskim M. ulegał wpływom ekspresjonizmu niemieckiego. W obrazach Robotnicy, Kawiarnia, Holowniki M. starał się oddziaływać ekspresją kubizującej przestrzeni i ruchu, rytmu i światła kreującego formy kształtów i barw, przy równoczesnym wprowadzaniu swoistej prymitywizującej stylizacji, często występującej w sztuce formistów. Od formizmu wkrótce odszedł, malarstwo właściwie zarzucił, zajmując się grafiką użytkową i zdobnictwem książkowym; dekoracyjne założenia artystyczne M-a odbiły swe piętno też na ilustracjach (np. do „Pana Tadeusza”).
W czasie II wojny światowej, od r. 1942 był M. ściśle związany z ruchem młodzieżowym Sodalicji Mariańskiej Żeńskiej przy parafii św. Wincentego a Paulo we Lwowie, tzw. «Sodaliskowem». M. projektował dekoracje dla tajnego teatru Sodalicji (m. in. w 1944 namalował panoramę Jerozolimy dla misterium wielkopostnego). Malował w tym czasie obrazy olejne, przeważnie o treści religijnej, jak: Św. Wincenty a Paulo (1943), Św. Katarzyna Labouré (1943), Św. Andrzej Apostoł (1944), Św. Wincenty z dziećmi (1944, własność Inst. Wydawniczego „Nasza Przeszłość” w Krakowie); zachowały się dwie akwarele M-a: Matka Boska w stroju ludowym (1943 lub 1944) i Tramwaj (1944, obie własność prywatna). Od stycznia 1944 M. prowadził lekcje malarstwa w «Sodaliskowie». W okresie okupacji M. czynnie działał w ruchu konspiracyjnym (AK).
Aresztowany w kwietniu 1945 r., zmarł w Donieckim Zagłębiu Węglowym ok. 1948 r.
Był żonaty (nie znane imię i nazwisko panieńskie żony). Miał córkę Barbarę.
IPS. Malarstwo współczesnych artystów lwowskich, III 1939, katalog nr 106; Malarstwo polskie, Katalog zbiorów, Muz. Śląskie, Wr. 1967; Kłos J., Wilno. Przewodnik krajoznawczy, Wil. 1937 s. 218; – Dobrowolski T., Nowoczesne malarstwo polskie, Wr.–W.–Kr. 1964 III; Pollakówna J., Formiści, Wr.–W.–Kr.–Gd. 1972, Studia z historii sztuki, XIV; Ruszczyc F., Wydział sztuk pięknych Uniw. Stefana Batorego w latach 1919–1929, w: Księga pamiątkowa Uniw. Wil., II; Szul D., Tajny teatr młodzieżowy Lwów–Sodaliskowo 1942–1945, „Nasza Przeszłość” T. 36: 1971; – Mater. do dziej. Akad. Sztuk Pięknych; – „Bluszcz” 1939 s. 254; „Dzien. Lud.” (Lw.) 1920 nr z 26 V; „Gaz. Lwow.” 1924 nr z 11 VI; „Nike” (W.) R. 2: 1939 z. 2 s. 184; „Słowo Pol.” 1924 nr 162 s. 5, nr 176 s. 5; „Sztuki Piękne” R. 9: 1933 nr 10 s. 359; „Zwrotnica” 1922 nr 2 s. 47; – Archiwum Inst. Wydawniczego „Nasza Przeszłość”: Listy M-a do ks. A. Schletza; Informacje ks. Alfonsa Schletza.
Ignacy Trybowski