Rubaszewski Stanisław Romuald, pseud. konspiracyjne: Ligota, Jastrzębiec, Ostoja-Wiktor (1903–1972), nauczyciel, oficer Armii Krajowej. Ur. 14 VI w Stanisławowie, był synem Adolfa, pracownika starostwa powiatowego w Stanisławowie, i Katarzyny z domu Miśków.
Od r. 1915 R. uczęszczał przez trzy lata do Państwowego I Gimnazjum w Stanisławowie. W listopadzie 1918 został członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej (POW) w Stanisławowie, z końcem maja 1919 brał udział w wyparciu z tego miasta wojsk ukraińskich, a następnie – do połowy lipca 1920 – był członkiem Malopolskiej Straży Obywatelskiej w Stanisławowie. W czerwcu 1924 R. ukończył Państwowe Seminarium Nauczycielskie w Stanisławowie i w sierpniu t. r. rozpoczął pracę nauczyciela w szkole powszechnej w Bielszowicach na Śląsku. W cztery lata później przeniesiono go na analogiczną posadę w Nowej Wsi, a następnie został kierownikiem szkoły powszechnej w Królewskiej Hucie (obecnie Chorzów). W dn. 11 V 1927 złożył egzamin kwalifikacyjny, 24 VI 1930 ukończył Państwowy Wyższy Kurs Nauczycielski w Mysłowicach, zaś w lutym 1931 3-letnie studia w Instytucie Pedagogicznym w Katowicach. Jednocześnie R. działał w Bezpartyjnym Bloku Współpracy z Rządem i w Związku Peowiaków (był delegatem na Zjazd Peowiaków Okręgu Śląskiego w styczniu 1936).
Po wybuchu drugiej wojny światowej R. nawiązał z końcem grudnia 1939 kontakt z konspiracją, zaś dn. 1 I 1940 został zaprzysiężony jako członek Związku Walki Zbrojnej (ZWZ). Początkowo był zastępcą szefa wywiadu Komendy Obwodu ZWZ Przemyśl, następnie od końca 1940 był referentem cywilnym (odpowiednik starosty) w składzie tej Komendy, zaś z początkiem sierpnia 1942 otrzymał przydział na stanowisko kwatermistrza Obwodu. Aresztowany przez Niemców 31 VIII 1942 we Lwowie, następnego dnia został przewieziony do Przemyśla, 13 XI do więzienia Montelupich w Krakowie. W dn. 14 XII 1942 wywieziony został do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu (nr obozowy 83 781), gdzie przebywał do 4 XII 1944; później był więziony kolejno w obozach koncentracyjnych w Buchenwaldzie, Ohrdrufie i Flossenburgu. Z tego ostatniego uwolniony został przez wojska amerykańskie 23 IV 1945. Po uwolnieniu R. przebywał do grudnia 1945 w Stamsried w Bawarii, gdzie był przewodniczącym Rady Naukowej Polskiego Uniwersytetu Powszechnego. Następnie wyjechał do polskiego ośrodka Haren w brytyjskiej strefie okupacyjnej. Został tam zweryfikowany w stopniu podporucznika. Pracował jako kierownik Działu Materiałowego Zarządu Miejskiego Haren; był również przewodniczącym Komisji Weryfikacyjnej Oddziału Polskiego Związku b. Więźniów Politycznych Więzień i Obozów Koncentracyjnych, potem przewodniczącym Głównej Komisji Weryfikacyjnej. Pod pseud. Obserwator publikował swoje artykuły w „Dzienniku Polskim. Organie Polonii w Ratyzbonie”. Był także członkiem Stowarzyszenia Polskich Kombatantów (SPK).
Do Polski R. powrócił w dn. 23 V 1947. Początkowo osiedlił się w Przemyślu, gdzie od lutego 1948 do listopada 1949 pracował jako kierownik Wydz. Administracji tamtejszego oddziału Centrali Produktów Naftowych, później, do lutego 1950 na analogicznym stanowisku w Miejskim Przedsiębiorstwie Remontowo-Budowlanym. W l. 1949–50 był R. ławnikiem Sądu Okręgowego w Przemyślu, jednocześnie w l. 1947–9 był przewodniczącym Okręgowej Komisji Weryfikacyjnej Polskiego Związku b. Więźniów Politycznych Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych w Rzeszowie. Następnie do r. 1955 pracował w Narodowym Banku Polskim w Lesznie i w Opolu, po czym przeszedł na rentę inwalidzką i osiedlił się w Warszawie. Zmarł tamże 3 XII 1972, pochowany został na cmentarzu Powązkowskim. Odznaczony był Medalem Niepodległości (1933) i Krzyżem Partyzanckim.
Żonaty ze Stanisławą Janiną z Knoblochów R. potomstwa nie zostawił.
Fot. w Mater. Red. PSB; – Czerny E., Działalność ZWZ-AK na terenie pow. przemyskiego, „Wojsk. Przegl. Hist.” 1984 nr 4 s. 163–4; – „Tyg. Powsz.” 1972 nr 1; „Życie Warszawy” 1972 nr 291 s. 6; – CAW: Akta Medalu Niepodległości z 3 VI 1933 (fot.); – Informacje brata, Adama Rubaszewskiego, i dokumenty w jego zbiorach.
Grzegorz Mazur