Sebel (Soebel) Stanisław (1886–1946), operator filmowy, pionier polskiej kinematografii. Ur. 4 X w Warszawie, był synem Mikołaja i Marii z Lubelskich. Brak informacji o jego wykształceniu.

Pracę związaną z produkcją filmów rozpoczął S. w r. 1903 jako demonstrator, wkrótce potem wyjechał do Berlina, gdzie pracował w wytwórniach: «Duskes-Kinematographen- und Film Fabriken GmbH», «Pathé Frères Co» oraz «Gaumont». Jako przedstawiciel wytwórni «Gaumont» objechał Rosję wraz z Syberią, realizując filmy dokumentalne.

S. powrócił do Warszawy ok. r. 1908 i rozpoczął działalność operatorską od wykonywania kronik aktualności dla wytwórni filmowej «Sfinks». Zorganizował tu również laboratorium służące dorabianiu polskich napisów na kopiach filmowych. W r. 1911 był operatorem wytwórni Juliusza Zagrodzkiego. Równocześnie do połowy r. 1912 pracował w laboratorium i jako operator dla przedsiębiorstwa filmowego «Siła». W r. 1913 został operatorem i kierownikiem laboratorium wytwórni «Kosmofilm». Był autorem zdjęć do licznych filmów krótkometrażowych, m.in. cyklu komedyjek filmowych z Antonim Fertnerem: „Antoś cwaniak” (1910), „Antek klawisz, bohater Powiśla” (1911) i „Dzień kwiatka” (1911), a także do filmów: „Wojewoda” (1912), „Halka” (1913), „Niewolnica zmysłów” (1914, debiut Poli Negri), „Tajemnica pokoju nr 100” (1914). Wykonał zdjęcia do wielu filmów produkowanych w języku jidysz, m.in. „Der vilder fater” (1911), „Mirele Efros” (1912), „Di ferštojsene” (1912) i „Des chazens tochter” (1913), „Der unbekanter” (1913). Przed pierwszą wojną światową wykonał zdjęcia do blisko 30 filmów krótkometrażowych dokumentalnych i fabularnych. W jesieni 1914, wysłany przez «Kosmofilm», nakręcił duży film dokumentalny Ziemia Święta – Egipt, który był wyświetlany w r. 1915 w kinach warszawskich. W powrotnej drodze S. zatrzymał się w Moskwie. Pozostał tam do r. 1918, pracując kolejno dla wytwórni filmowych «Chadžonkow», «Libken», «Neptun» i «Ruś» przy ok. 30 filmach, z których najbardziej znanym był „Otiec Sergiej”.

Po powrocie do kraju był S. na przełomie l. 1918 i 1919 konsultantem budowy atelier i laboratorium firmy «Polfilm» przy ul. Wolskiej 42 w Warszawie. Wykonał dla niej w l. 1919–20 wraz z Albertem Wywerką kroniki filmowe z walk wojska polskiego, m. in. „Polskie wojsko w ogniu” (1919) i zdjęcia do filmów propagandowych „Nie damy ziemi skąd nasz ród” (1920) oraz „Dla Ciebie, Polsko” (1920), „Tamten” (1921), „Pan Twardowski” (1921), „Tragedia Rosji i jej trzy epoki” (1921). Współpracował z różnymi producentami przy filmach „Karczma na rozdrożu” (1923), „Otchłań pokuty” (1923), „Śmierć za życie” (1924) i in. W l. 1923–4 wykładał w szkole filmowej przy wytwórni «R. P. Film». Był od r. 1928 przez cztery lata pracownikiem laboratorium i operatorem wytwórni filmowej «Laborfilm», a także próbował produkować, bez większego powodzenia, filmy na własny koszt. W r. 1927 współzałożył Polski Związek Producentów Filmowych i został członkiem jego zarządu. W r.n. zrealizował wspólnie z A. Wywerką znany film dokumentalny „Polonia Restituta”. Od r. 1933 do wybuchu wojny w r. 1939 kierował laboratorium wytwórni filmowej «Falanga» przy ul. Leszczyńskiej 6 w Warszawie. W r. 1938 S. obchodził jubileusz 35-lecia pracy operatorskiej. W czasie drugiej wojny światowej wraz z dokumentalistą Romanem Banachem wykonywał na polecenie Armii Krajowej na ulicach Warszawy zdjęcia, które miały na celu identyfikację agentów Gestapo. Po zakończeniu działań wojennych zamieszkał w Łodzi, pracował tam w przedsiębiorstwie państwowym «Film Polski». Zmarł 21 II 1946 w Łodzi, pochowany został na starym cmentarzu Katolickim.

S. był żonaty z Janiną z Kalinowskich.

Enc. Warszawy; Filmlexicon degli autori e delle opero, Roma 1964 VI; – Gama, Trzydziestopięcioletni jubileusz Stanisława Sebla, „Wiad. Filmowe” 1938 nr 18 s. 5 (fot.); Hendrykowska M., Śladami tamtych cieni. Film w kulturze polskiej przełomu stulecia 1895–1914, P. 1993 s. 287–91, 294–5, 298–300; Historia filmu polskiego, W. 1966–74 I, III; Janicki S., Polskie filmy fabularne 1902–1988, W. 1990; Jewsiewicki W., Polska kinematografia w okresie filmu niemego (1895–1929/30), Ł. 1966; – Kalendarz Wiadomości Filmowych, 1926 s. 162, 1930 s. 115, 133, 1931 s. 121, 1934 s. 51; „Kino” 1919 nr 19 s. 181; – IS PAN: Galewski J., Wspomnienia filmowe (mszp.); USC Łódź–Śródmieście: Odpis skrócony aktu zgonu S-a; – Maśnicki J., Stepan K., Słownik biograficzny filmu polskiego 1896–1939, I [w druku].

Stanisław Konarski