Silkiewicz Stanisław, pseud. Szary (1919–1944), oficer Armii Krajowej. Ur. 2 VI w m. Gatczyna koło Piotrogrodu, był synem Aleksandra i Marii z Olendzkich (ur. 1893).
Ojciec S-a Aleksander (1894–1950), maszynista kolejowy I kl., w czasie drugiej wojny światowej uczestniczył w działalności konspiracyjnej (przewoził ludzi i materiały w prowadzonych przez siebie pociągach na trasie Białystok – Wilno i Białystok – Warszawa); we wrześniu 1944 deportowano go w głąb ZSRR, gdzie przebywał do grudnia 1946.
Po pierwszej wojnie światowej rodzina osiadła w Białymstoku, gdzie S. ukończył w r. 1937 Państwowe Gimnazjum im. Marszałka Józefa Piłsudskiego. W l. szk. był zastępowym w 5. Białostockiej Drużynie Harcerzy (DH). Po maturze wstąpił do Szkoły Podchorążych Artylerii Przeciwlotniczej w Trauguttowie (koło Brześcia nad Bugiem). W maju 1939 ukończył drugi rok tej uczelni w stopniu ogniomistrza podchorążego i został przydzielony na praktykę do 1.p. artylerii przeciwlotniczej. W wojnie 1939 r. brał udział w obronie Warszawy.
Osiedli po kampanii wrześniowej w Warszawie białostocczanie: S., ppor. rez. Leon Gajdowski «Ostoja», kapral podchorąży Stanisław Kowalski «Wszebór» (uprzednio drużynowy 5. Białostockiej DH) zawiązali w grudniu 1939 organizację o charakterze wojskowym zrazu jako drużynę, potem pluton szkieletowy i kompanię o krypt. «Szare Szeregi». W końcu listopada 1941 grupa weszła w skład Obwodu Śródmieście Polskiej Organizacji Zbrojnej (POZ) (komendant kpt. Stanisław Steczkowski «Zagończyk») jako jeden z pododdziałów batalionu POZ «Vistula». Po scaleniu POZ z Armią Krajową (AK) (akcję scaleniową podjęto w sierpniu 1942) batalion «Vistula» przyjął nazwę batalionu «Kiliński» (która w rozkazodawstwie pojawiła się 22 IV 1943). S. (od 1 III 1943 mianowany podporucznikiem) pełnił funkcję dowódcy kompanii «Wigry» oraz instruktora Szkoły Podchorążych – Szkoły Młodszych Dowódców, drużyny Wojskowej Służby Kobiet (WSK) przy batalionie «Kiliński»; współdziałał również w zakresie szkolenia wojskowego z «Szarymi Szeregami». Z chwilą objęcia dowództwa batalionu przez rtm. (później mjra) «Leliwę» (Henryka Roycewicza) w październiku 1943 nastąpiły liczne zmiany organizacyjne i personalne, a sam batalion podzielono na Zgrupowanie X i IX w Rejonie IV Obwodu I Śródmieście. Mianowany do stopnia porucznika, S. objął stanowisko zastępcy dowódcy Zgrupowania IX i od maja 1944 przeprowadzał rozpoznanie obiektów, które miał zdobywać w czasie powstania. W ramach tzw. legalizacji konspiracyjnej S. był zatrudniony w firmie handlu papierem i przyborami szkolnymi «J. K. [Jan Kazimierz] Siudecki i S-ka».
W związku ze zbliżającą się godziną «W» Batalion «Kiliński» od 28 VII 1944 pozostawał w miejscach wyczekiwania w pełnej gotowości bojowej. W dn. 1–2 VIII t.r. S. współdowodził kolejnymi atakami na Pocztę Główną przy placu Napoleona (obecnie Plac Powstańców Warszawy) zakończonymi jej zdobyciem. Wykazał w tych działaniach nieprzeciętne talenty dowódcze. Wyznaczony przez «Leliwę» 3 VIII na dowódcę natarcia na gmach PAST-y (Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej) przy ul. Zielnej, dowodził kolejnymi atakami 3/4 i 12/13 VIII. Wreszcie przygotowywał szturm ostateczny, zakończony zdobyciem gmachu 20 VIII. Gdy po upadku dzielnicy Powiśle narastał nacisk niemiecki na południowy skraj obrony Śródmieścia–Północ (od strony ul. Nowy Świat) i groziło załamanie tego odcinka obrony, S. wyznaczony został 7 IX na dowódcę odcinka ul. Bracka – Aleje Jerozolimskie – Nowy Świat. Po ciężkim zranieniu mjr. «Leliwy» (7 IX) S. objął dowództwo batalionu «Kiliński». W krytycznych dniach 8–14 IX kierował obroną odcinka w szczególnie zaciekłych walkach, stosując metodę stałych przeciwuderzeń. Ciężko ranny w głowę 14 IX, zmarł 17 IX 1944 w polowym punkcie opatrunkowym. Po wojnie pochowany został na cmentarzu Bródnowskim kw. 3B, 6, 26. Odznaczony był Orderem Virtuti Militari V kl. (27 VIII 1944) oraz Krzyżem AK (1969); pośmiertnie awansowano go na kapitana.
Z małżeństwa (ślub w kwietniu 1943) z Krystyną z Kuroniów (1922–1993), 2. v. Gruszecką, S. dzieci nie miał; żona, pod pseud. Malina, w latach wojny była zastępową i przyboczną w Drużynie Organizacji Harcerek, w ciągu trzech dni akcji powstańczej na Pradze (prawobrzeżna Warszawa) radiotelegrafistką Obwodu VI Praga; po wojnie pracowała jako ekonomistka.
S. miał brata Ryszarda Felicjana (ur. 1923), czynnego od r. 1941 w organizacji konspiracyjnej Polska Niepodległa, następnie w AK, uczestnika Akcji «Burza» w Okręgu Białostockim, oraz siostry: Janinę (ur. 1921), zamężną Zimoch, i Marię (ur. 1926), zamężną Krzywińską, od maja 1943 zaangażowaną pod pseud. Stach w działalność Białostockiego Okręgu AK.
Bielecki R., W zasięgu PAST-y, W. 1994; Borkiewicz A., Powstanie Warszawskie 1944, W. 1969; Lubicz-Nycz B., Batalion „Kiliński” AK 1940–1944, W. 1986 (fot.); – Leliwa-Roycewicz H., Batalion A.K. „Kiliński” w Powstaniu Warszawskim, Londyn 1979; – „Życie Warszawy” 1979 nr 216 s. 12 (nekrolog w 35 rocznicę śmierci); – Arch. Polski Podziemnej w W.: Leliwa-Roycewicz H., Krótkie wspomnienie o kapitanie Stanisławie Silkiewiczu… (mszp.); – Mater. Red. PSB: Materiały otrzymane od brata, Ryszarda Silkiewicza z Białegostoku i jego informacje oraz Marii Ciechońskiej, córki Krystyny Silkiewiczowej z Zielonki koło Warszawy, Antoniego Bieniaszewskiego i Edwarda Mortko z W. (nota biograficzna), przekazane przez autora.
Marek Getter