Stablewski Stanisław (1832–1904), ziemianin, poseł do parlamentu pruskiego. Ur. 5 I w Zalesiu pod Gostyniem, był synem Karola (zob.) i Korduli ze Sczanieckich, bratankiem Erazma (zob.), bratem stryjecznym Floriana (zob.), siostrzeńcem Emilii Sczanieckiej (zob.).

S. jako uczeń gimnazjalny wziął udział w powstaniu wielkopolskim 1848 r., walczył pod Książem. W r. 1850 ukończył gimnazjum katolickie we Wrocławiu i podjął studia prawnicze kolejno na uniwersytetach w Berlinie i we Wrocławiu (1853), ale je przerwał. Po otrzymaniu dyspensy papieskiej, ożenił się 11 IX 1855 z cioteczną siostrą, Stanisławą ze Sczanieckich, córką Stanisława i Honoraty (Melanii?) z Drwęskich, która wniosła mu w posagu Głuponie w po w. bukowskim i Mościejewo w pow. międzychodzkim. Od r. 1855 był członkiem Tow. Rolniczo-Przemysłowego (TRP) w Gostyniu, a przez jakiś czas jego dyrektorem. W r. 1856 objął poojcowskie Zalesie, był też właścicielem majątku Linie w pow. bukowskim. Swe majątki ziemskie starał się uprzemysłowić. Uprawiał zboże, buraki cukrowe, produkował nasiona buraczane, hodował owce i prowadził owczarnie zarodową.

W r. 1857 przystąpił S. do Poznańskiego Tow. Przyjaciół Nauk. W l. 1861–72 był dyrektorem Tow. Kredytowego Ziemskiego w Poznaniu. Na wystawie w Gostyniu w r. 1862, zorganizowanej przez TRP, uzyskał srebrny medal w dziale hodowli owiec. T.r. został wybrany do izby niższej sejmu pruskiego z powiatów wschowskiego i krobskiego; pełnił w nim (do r. 1866) funkcję sekretarza Koła Polskiego. Dn. 31 III 1863 wystąpił z petycją sejmową w sprawie złego traktowania powstańców polskich schwytanych przez władze pruskie. T.r. uczestniczył w walnym zgromadzeniu Centralnego Tow. Gospodarczego (CTG) w Poznaniu jako przewodniczący delegacji pow. krobskiego. W r. 1870 został członkiem komisji projektowanego przez CTG Banku Rolnego w Poznaniu. W r. 1875 wybudował w Zalesiu pałac. W l. 1879–82 powtórnie był posłem do niższej izby parlamentu pruskiego z powiatów pleszewskiego i krotoszyńskiego, występował tam w obronie praw samorządowych Wielkopolski i równouprawnienia ludności polskiej z niemiecką. W r. 1891 został wybrany wicemarszałkiem w zgromadzeniu prow. poznańskiej. Później nie brał już czynnego udziału w życiu politycznym. Miał zainteresowania humanistyczne, zbierał sentencje. Zmarł 21 II 1904 w Zalesiu, pochowany został 25 II w kościele parafialnym w Wielkim Strzelczu (pow. krobski).

W małżeństwie ze Stanisławą ze Sczanieckich (zm. 27 XII 1922), miał S. synów: Zygmunta (1861–1926), Kazimierza (1865–1942), dziedzica Zalesia, Jana (1868–1904), dziedzica Dąbrówki pod Gostyniem, oraz córki: Helenę (ur. 1856), zamężną za Zygmuntem Radońskim, synem Anastazego Radońskiego (zob.), Emilię (ur. 1857), Marię (1865–1937), zamężną za Janem Nepomucenem Sokolnickim, z którym miała syna, dyplomatę, Henryka Józefa Sokolnickiego (zob.), Julię (ur. 1862 lub 1863), zamężną za Tadeuszem Oppeln-Bronikowskim, Irenę (zob.) i Gabrielę (1870–1950).

Fot. zbiorowa Koła Polskiego sejmowego w Berlinie z r. 1862 w B. Ossol.: Acta Stablevsciana, rkp. 14445/III t. 2; – Wojtkowski, Bibliogr. historii Wpol., I; – Wpol. Słown. Biogr.; – Borkowski, Rocznik szlachty, II 676–7; Żychliński, I, XXVII; – Słown. Geogr. (Mościejewo); – Benyskiewicz J., Posłowie polscy w Berlinie w latach 1866–1890, Zielona Góra 1976; Grot Z., Rok 1863 w zaborze pruskim, P. 1963 (omyłkowo w indeksie jako Erazm); Karwowski, Hist. W. Ks. Pozn., III; Komierowski R., Koła polskie w Berlinie 1847–1860, P. 1913 III; Sczaniecki K., Rys historyczny Towarzystwa Rolniczo-Przemysłowego w Gostyniu od czasu zawiązania aż do końca roku 1893, P. 1893 s. 92; Skuratowicz J., Dwory i pałace w Wielkim Księstwie Poznańskim, P. 1981; Stachowski W., Rok 1848 w Gostyniu i okolicy, „Kron. Gostyńska” T. 3: [1931/2] s. 87; Veritate et scientia. Księga pamiątkowa w 125-lecie Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Red. A. Gąsiorowski, W.–P. 1982; Złota księga ziemiaństwa polskiego…, Red. S. Sas-Lityński, P. 1929 (Zalesie); Żychliński L., Stosunek polskiej a niemieckiej większej własności w Wielkim Księstwie Poznańskim…, P. 1878 s. 6, 10; – Kłos J., Mowy żałobne, P. 1928; Motty M., Przechadzki po mieście, P. 1999 I; Teki Dworzaczka, CD-ROM, Kórnik–P. 1997; – „Dzien. Pozn.” 1904 nr 44, 1922 nr 297; „Kur. Pozn.” 1904 nr 43, 47; – B. Ossol.: Acta Stablevciana rkp. 14445/III t. 2; – Mater. Red. PSB: Życiorys S-ego oprac. przez Stefana Stablewskiego; – Informacje rodziny.

Marek Rezler