Szczawiński Stanisław (1883–1961), inżynier odlewnictwa, profesor Politechniki Warszawskiej.
Ur. 12 IX we wsi Zielce pod Odessą, był synem Jerzego Gotfryda (zm. 1914), lekarza ziemskiego, i Ksawery Franciszki z Zarembów (zm. 1942).
S. ukończył w r. 1902 Gimnazjum Klasyczne w Odessie, po czym wstąpił na Wydz. Fizyko-Matematyczny tamtejszego Uniw. Noworosyjskiego. Po uzyskaniu tzw. półdyplomu w maju 1904 kontynuował studia w Warszawie na Wydz. Górniczym Warszawskiego Inst. Politechnicznego. Po zamknięciu uczelni w r. 1905 w wyniku strajku studenckiego wrócił na uniw. w Odessie, który ukończył w maju 1908. T.r. podjął pracę jako pomocnik szefa, a następnie był szefem laboratorium chemiczno-metalurgicznego w Zakładach Górniczo-Metalurgicznych pod Mariupolem nad Morzem Azowskim. Zajmował się m.in. instalacjami do oczyszczania wody, zasilającej kotły parowe huty. W znacznym stopniu przyczynił się do rozpowszechniania w rosyjskim przemyśle udoskonalonych i skróconych metod analizy chemicznej oraz metod mikroskopowych badań stali. Pracę pod Mariupolem zakończył w r. 1922.
W r. 1923 przyjechał S. do Polski i zamieszkał w Brwinowie pod Warszawą. Od 1 X t.r. wykładał metalografię i chemię w Państw. (od r. 1929 Wyższej) Szkole Budowy Maszyn i Elektrotechniki im. H. Wawelberga i S. Rotwanda. Równocześnie od sierpnia 1925 pracował w Zakładach Mechanicznych «Ursus S.A.» (od r. 1930 wchodzących w skład Państw. Zakładów Inżynierii), początkowo w laboratorium, następnie na stanowisku kierownika odlewni metali nieżelaznych, a w l. trzydziestych – głównego metalurga. Zajmował się niemal wszystkimi problemami odlewnictwa (od metali nieżelaznych do staliw stopowych) i wzbogacał je zagadnieniami chemii i wytrzymałości materiałów. Przeprowadził badania nad wpływem obróbki cieplnej stopów aluminium-miedź, określając przy tym jej optymalne warunki, dopiero wprowadzane do produkcji w ówczesnym polskim przemyśle (Badania wpływu obróbki termicznej na stopy odlewnicze aluminium z miedzią, „Przegl. Techn.” T. 71: 1932 nr 25–26). Opublikował ponadto artykuły: O nakłuciach w odlewach glinowych („Hutnik” R. 2: 1930 z. 11), O kowalności stopów miedzi („Przegl. Techn.” T. 70: 1931 nr 33–34), Przegląd metod badania żeliwa (tamże T. 75: 1936 nr 9), Rzut oka na dokonane w 1935 r. postępy w odlewnictwie („Przegl. Mechan.” R. 2: 1936 nr 5), Zwiększenie wytrzymałości dynamicznej staliwa manganowego i chromowego za pomocą odpowiedniej obróbki cieplnej („Przegl. Odlewniczy” R. 1: 1937 nr 4) oraz Klasyfikacja grafitu w żeliwie (tamże R. 3: 1939 nr 1). Wspólnie z Mieczysławem Królem ogłosił podręcznik Kurs odlewnictwa. T. 2: Metale nieżelazne i ich stopy w odlewnictwie (W. 1938, Kat. 1952). Działał w Kole Odlewników (powstałym w r. 1929 przy Stow. Techników Polskich), które pod koniec r. 1936 przekształciło się w Stow. Techniczne Odlewników Polskich; należał do jego założycieli i przewodniczył w nim Komisji Informacji Technicznej. Dn. 31 VIII 1937 zakończył pracę w Państw. Wyższej Szkole Budowy Maszyn i Elektrotechniki im. H. Wawelberga i S. Rotwanda.
Po wybuchu drugiej wojny światowej przerwał S. pracę w «Ursusie», ale już 6 XI 1939 wrócił na swoje stanowisko. Usunięty z pracy 31 I 1942 przez niemiecką dyrekcję, podejmował różne zajęcia, a od 1 IX 1943 do wybuchu powstania warszawskiego 1944 r. wykładał odlewnictwo w Państw. Szkole Metaloznawczo-Odlewniczej II st., działającej w gmachu Politechn. Warsz. Po wojnie był od 1 VIII 1945 kierownikiem technicznym w Brwinowskiej Spółdzielni Elektryfikacyjnej, a od 1 II 1946 do lutego 1949 kierownikiem laboratorium w «Ursusie». W okresie 1 V 1946 – 31 XII 1953 był równocześnie rzeczoznawcą Głównego Inst. Odlewnictwa w Krakowie. W tym czasie wchodził w skład Kolegium Redakcyjnego wznowionego „Przeglądu Odlewnictwa”.
Gdy r. 1946 przy Katedrze Obróbki Metali Stanisława Płużańskiego na Politechn. Warsz. utworzono Zakł. Podstaw Odlewnictwa, S. został jego kierownikiem i od początku r. 1947 prowadził wykłady z odlewnictwa. Niebawem opublikował skrypt Odlewnictwo (W. 1948 cz. 2, 3). Dn. 1 IX 1951 objął Katedrę Technologii Odlewnictwa na nowo powstałym Wydz. Mechanicznym Technologicznym. Rok później, 1 IX 1952, został samodzielnym pracownikiem nauki, a we wrześniu 1954 zastępcą profesora, po czym 29 XII 1955, za całokształt prac naukowych, otrzymał docenturę. W zorganizowanej przez siebie Katedrze prowadził prace z zakresu technologii formy i odlewów, technologii odlewnictwa precyzyjnego oraz technologii topienia metali nieżelaznych do celów odlewniczych. Opublikował m.in. pracę Wpływ własności odlewniczych i wytrzymałościowych żeliwa na konstrukcję odlewu („Przegl. Mechan.” R. 15: 1956 z. 9), a we współautorstwach kolejne skrypty: Podstawy odlewnictwa (Kr. 1954, W. 1955, 1956, wspólnie z Kazimierzem Gierdziejewskim) i Technologia metali (W. 1958, T. 1 z Kornelem Wesołowskim, T. 2 z Pawłem Murza-Muchą). Ogółem ogłosił ponad dwadzieścia prac, artykułów, skryptów i podręczników. Dn. 1 X 1957 odszedł z kierownictwa Katedry. Dn. 30 IV 1959 został mianowany profesorem nadzwycz. Politechn. Warsz. Na emeryturę przeszedł 30 IX 1960. Zmarł 13 XI 1961 w Brwinowie, został pochowany na tamtejszym cmentarzu paraf. Był odznaczony Srebrnym (1932) i Złotym Krzyżami Zasługi, Medalem 10-lecia Polski Ludowej oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
S. był dwukrotnie żonaty: w l. 1909–22 z Marią Palczyńską, która pozostała w ZSRR, a od r. 1949 z Kazimierą z Sokołowskich 1.v. Suską. Oba małżeństwa były bezdzietne.
Bibliografia publikacji pracowników Politechniki Warszawskiej 1944–1974, W. 1978 cz. 4; Jankowerny W., Jasińska M., Bibliografia publikacji pracowników Politechniki Warszawskiej 1915–1965, W. 1972; Piłatowicz J. Ruch stowarzyszeniowy inżynierów i techników polskich do 1939 r. T. 2. Słownik polskich stowarzyszeń technicznych i naukowo-technicznych do 1939 r., W. 2005; Wykaz zmarłych profesorów Politechniki Warszawskiej, W. 1987; – Dziesięciolecie Politechniki Warszawskiej w Polsce Ludowej 1945–1955, Red. H. Śmigielski, W. 1956 s. 145, 332; 50 lat wydziałów mechanicznych Politechniki Warszawskiej 1915–1965, Red. K. Raksimowicz, W. 1968; Politechn. Warsz. 1915–65, s. 392; Szmigielska T. U., Szkoła Wawelberga i Rotwanda, W. 1980 s. 41; To była wspaniała szkoła. Z dziejów Szkoły im. H. Wawelberga i S. Rotwanda w Warszawie (1895–1951), Oprac. H. Świątkiewicz, W. 1955 s. 91; – Spis członków Stowarzyszenia Techników Polskich w Warszawie 1929 r., W. 1929 s. 37; toż za r. 1937, W. 1937 s. 60; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1961: „Przegl. Odlewnictwa” R. 11 nr 12 s. 353–4 (P. Murza-Mucha, fot.), „Stolica” nr 49, „Życie Warszawy” nr 272; – Arch. Politechn. Warsz.: sygn. 521.
Józef Piłatowicz