Sznajder (do r. 1947 Schneider) Stanisław, pseud. konspiracyjny Gedymin (1916–1978), działacz ruchu ludowego, podporucznik Batalionów Chłopskich, poseł na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
Ur. 18 VII w Mokrej Wsi (pow. nowosądecki), w rodzinie chłopskiej wywodzącej się z kolonistów niemieckich osiadłych w Polsce w XVIII w., był synem Filipa Schneidra (zm. 1918) i Anny z Bugańskich (zm. 1936). Miał braci: Adama, Jana (zob. Schneider Jan) i Wojciecha, oraz siostry: Zofię, Kunegundę i Stefanię (wszystkie działające w czasie okupacji niemieckiej w konspiracyjnym Ludowym Związku Kobiet).
S. ukończył szkołę powszechną w Mokrej Wsi. Następnie uczył się w I Gimnazjum i Liceum im. Jana Długosza w Nowym Sączu; należał w tym czasie do koła Związku Młodzieży Wiejskiej RP «Wici» w Mokrej Wsi. Po zdaniu matury w r. 1938 został powołany
1 IX t.r. do Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii przy Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu; ukończył ją 15 VII 1939 w stopniu kaprala z cenzusem. W kampanii wrześniowej 1939 r. służył w 5. Pułku Strzelców Konnych; walczył z Niemcami pod Biłgorajem oraz Tomaszowem Lub., gdzie 18 IX t.r. został wzięty do niewoli. Uciekł z obozu przejściowego w Dąbiu w Krakowie i wrócił do Mokrej Wsi. Odmówił podpisania niemieckiej listy narodowościowej; zagrożony aresztowaniem, ukrył się w okolicach Limanowej, gdzie w r. 1940 wstąpił do ZWZ, a w r.n. złożył przysięgę w konspiracyjnym Stronnictwie Ludowym «Roch». Zamieszkawszy w Nowym Sączu, zajmował się do r. 1942 szkoleniem bojowym żołnierzy Chłopskiej Straży («Chłostra», od r. 1941 BCh). W marcu 1943 (wg niektórych relacji już w r. 1942) został powołany przez komendanta okręgowego Narcyza Wiatra (pseud. Zawojna) na komendanta BCh w pow. nowosądeckim (obwód «Nowina»). We wrześniu 1943 zainicjował powstanie górskiego oddziału partyzanckiego pod krypt. Juhas, współpracującego w obwodzie z partyzantką słowacką i sowiecką Iwana Zołotara. Był członkiem Komisji Programowej Centralnego Kierownictwa Ruchu Ludowego. Po scaleniu BCh z AK w r. 1943 wszedł w skład Komendy Obwodu AK Nowy Sącz i od 5 IV 1944 pełnił w niej funkcję zastępcy komendanta. Współpraca nie układała się dobrze i 15 XI t.r. wypowiedziano obowiązującą na tym obszarze umowę scaleniową. S. współredagował wydawany t.r. dwutygodnik „Ku wolności”, organ Komendy Powiatowej BCh i Ludowej Służby Bezpieczeństwa. Dn. 6 XI w Mokrej Wsi uczestniczył w konferencji powiatowej konspiracyjnego ruchu ludowego z udziałem pięćdziesięciu osób. Z dn. 1 I 1945 został awansowany na podporucznika BCh.
Po wyzwoleniu pow. nowosądeckiego spod okupacji niemieckiej S. ujawnił w styczniu 1945 struktury lokalne BCh. W marcu t.r., po spotkaniu z oficerem NKWD w domu sołtysa w Mokrej Wsi, został aresztowany, a następnie 5 IV wywieziony do ZSRR. Ludowcy z pow. nowosądeckiego zebrali wtedy 2 tys. podpisów pod prośbą do polskich władz o pomoc w jego zwolnieniu, a interwencję w KC Polskiej Partii Robotniczej podjęła pierwszy sekretarz jej Komitetu Powiatowego w Nowym Sączu Zofia Zemanek. W maju t.r. władze sowieckie zdecydowały o zwolnieniu S-a. We wrześniu wrócił on do Polski i zamieszkał w Nowym Sączu, a w październiku podjął pracę jako członek zarządu w Pow. Spółdzielni Rolniczo-Handlowej. Dn. 25 VI 1946 został wybrany do Zarządu Wojewódzkiego Związku Młodzieży Wiejskiej RP «Wici» w Krakowie. Był członkiem PSL i w okręgu nr 48 (Nowy Sącz) kandydował z jego listy w zapowiedzianych na 19 I 1947 wyborach do Sejmu Ustawodawczego. Gdy nocą z 7 na 8 XII 1946 aresztowano dwudziestu działaczy zarządu powiatowego PSL, S. został ostrzeżony i ukrył się w Krakowie u Stanisława Słupka. Dn. 2 I 1947 nowosądecka lista wyborcza PSL została unieważniona.
Po wyborach wrócił S. do Nowego Sącza i podjął pracę w Spółdzielni Ogrodniczej. W r. 1947 opowiedział się po stronie lewicy PSL i po ucieczce z kraju w październiku t.r. prezesa PSL Stanisława Mikołajczyka włączył się w pow. nowosądeckim w organizowanie tzw. odrodzonego PSL. Dn. 29 XI 1947 został wiceprezesem, a w okresie 6 VI – 21 VII 1948 był członkiem sądu koleżeńskiego Zarządu Woj. Związku Młodzieży Wiejskiej RP «Wici» w Krakowie. Od 23 I 1949 był członkiem komisji rewizyjnej Woj. Zarządu PSL tamże. W dn. 27–29 XI t.r. uczestniczył w Warszawie w Kongresie Jedności Ruchu Ludowego, po czym wstąpił do Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego (ZSL). Od r. 1950 pracował jako kierownik Wydz. Przetwórstwa w Bytomskim Oddz. Centrali Ogrodniczej, a następnie jako dyrektor: Lanckorońskiej Wytwórni Win (od maja 1951), Podhalańskich Zakładów Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego w Tymbarku (od 15 V 1953) oraz Zjednoczenia Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego w Krakowie (od r. 1967). W ZSL był członkiem Prezydium Pow. Komitetu w Limanowej i delegatem na Kongresy w Warszawie w l. 1956, 1959, 1964, 1969 i 1973. Sprawował też (od r. 1954) funkcję wiceprzewodniczącego Pow. Komitetu Frontu Narodowego, a w l. 1961–4 był członkiem Pow. Rady Narodowej w Limanowej. Od r. 1972 (do śmierci) był posłem na Sejm PRL; działał w komisji handlu zagranicznego i raz zabrał głos (14 XII 1973) w łącznej dyskusji nad projektem uchwały o planie społeczno-gospodarczym rozwoju kraju w r. 1974 oraz projektem ustawy budżetowej na t.r. W r. 1975 zakończył pracę w Krakowie i wrócił do Nowego Sącza, gdzie został prezesem Zarządu Woj. ZBoWiD oraz wiceprezesem Zarządu Woj. i przewodniczącym Woj. Sądu Partyjnego ZSL. Na VII Kongresie ZSL (19–21 I 1976) w Warszawie wybrano go do Głównej Komisji Rewizyjnej. S. zmarł 15 VII 1978 w Nowym Sączu, został pochowany 18 VII na cmentarzu komunalnym (kw. 20). Był odznaczony Krzyżem Virtuti Militari V kl., Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi i Krzyżem Partyzanckim.
W zawartym w r. 1948 małżeństwie z Kazimierą Klocek, nauczycielką, miał S. córkę Grażynę.
Giza J., Giżanka K., Cmentarz komunalny w Nowym Sączu 1889–1994. Rejestr zasłużonych, Nowy Sącz 1994; Leśniak J., Leśniak A., Encyklopedia sądecka, Nowy Sącz 2000; Słownik biograficzny działaczy ruchu ludowego. Makieta, W. 1989; Wojtas-Ciborska E., Księga Limanowian. Biografie ludzi związanych z Ziemią Limanowską, Limanowa 2006 I; – Bieniek J., Z dziejów chłopskiego ruchu oporu w Sądecczyźnie, „Roczn. Sądecki” T. 8: 1967 s. 180, 183, 204, 238; Dereń B., Polskie Stronnictwo Ludowe w Krakowskiem 1945–1947, W. 1998; Dzieje miasta Nowego Sącza, Kr. 1996 III; Filar A., U podnóża Tatr 1939–1945. Podhale i Sądecczyzna w walce z okupantem, W. 1985; Fitowa A., Bataliony Chłopskie w Małopolsce 1939–1945. Działalność organizacyjna, polityczna i zbrojna, W.–Kr. 1984 (fot.); Gmitruk J. i in., Bataliony Chłopskie, W. 1987; Gmitruk J. i in., Kalendarium działalności bojowej Batalionów Chłopskich 1940–1945, W. 1983; Jekiełek W., Bataliony Chłopskie w Małopolsce i na Śląsku. Kalendarium, W. 1987; Korkuć M., Zostańcie wierni tylko Polsce… Niepodległościowe oddziały partyzanckie w Krakowskiem (1944–1947), Kr. 2002; Limanowa. Dzieje miasta, Kr. 2002 II; Mazur G. i in., Wojna i okupacja na Podkarpaciu i Podhalu na obszarze Inspektoratu ZWZ-AK Nowy Sącz 1939–1945, Kr. 1998; Ostasz G., Krakowska okręgowa Delegatura Rządu na Kraj 1941–1945, Rzeszów 1996; Paczyńska I., O latach wspólnej walki. Obywatele radzieccy w ruchu partyzanckim na Ziemi Kieleckiej i Krakowskiej 1941–1945, W.–Kr. 1978; Ruch ludowy w Małopolsce i na Śląsku 1939–1945. Ludzie, myśl programowa, prasa konspiracyjna, W. 1987; Sękowski P., Polskie Stronnictwo Ludowe w Krakowie i powiecie krakowskim w latach 1945–1949, W. 2011; Wnuk W., Walka podziemna na szczytach, W. 1965; Zając S., Działania partyzanckie między Wisłą a Tatrami, W. 1976; – Dokumenty fałszerstw wyborczych w Polsce w roku 1947. Drugi memoriał Polskiego Stronnictwa Ludowego w sprawie wyborów w Polsce, złożony wraz z załącznikami w dniu 18 stycznia 1947 roku ambasadorom Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Związku Sowieckiego w Warszawie, W. 2002; Matusowa B., Na partyzancki poszły bój… 1939–1945, W. 1970 (dot. żony S-a, Kazimiery); Olszyński J., Walka w Beskidzie i na Pogórzu Sądeckim. Wspomnienia z lat okupacji, W. 1978; Spraw. stenogr. Sejmu PRL; Zołotar I., Przyjaźń wojennych lat, W. 1974 (fot.); Zubek J., Ze wspomnień kuriera, Kr. 1988; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1978: „Dzien. Lud.” nr 161, „Dzien. Pol.” nr 160 (fot.), nr 161–162, 167, „Przekrój” nr 1737, „Stolica” nr 33, „Trybuna Ludu” nr 169, „Tyg. Powsz.” nr 47, „Wierchy” T. 47 [wyd. 1980], „Życie Warszawy” nr 167; – Arch. Zakł. Hist. Ruchu Lud. w W.: sygn. R–VI–14/239 (relacja S-a), kartoteka personalna Naczelnego Komitetu Wykonawczego PSL, sygn. Ar./744 (akta osobowe).
Red.