Szafran Stanisław Wiktor (1929–1997), malarz, rysownik, pedagog.
Ur. 29 IV w Nowym Sączu, był piątym z siedmiorga dzieci Franciszka, byłego żołnierza Legionów Polskich, pracownika więziennictwa, oraz Wiktorii z Chrapałów.
S. w czasie okupacji niemieckiej ukończył szkołę powszechną w Chełmcu. Po zakończeniu okupacji kształcił się w I Gimnazjum im. Jana Długosza w Nowym Sączu; z powodu trudnej sytuacji materialnej przerwał naukę po zdaniu tzw. małej matury i od r. 1949 pracował w nowosądeckim magistracie jako kreślarz. Od lutego do czerwca 1954 był nauczycielem w szkole podstawowej w Czernichowie (pow. żywiecki), a w lipcu zdał komisyjnie maturę w Liceum Pedagogicznym w Żywcu. W październiku 1954 podjął studia malarskie na ASP w Krakowie, początkowo w pracowni Czesława Rzepińskiego, a następnie Hanny Rudzkiej-Cybisowej. W r. 1960 otrzymał dyplom, po czym wrócił do Nowego Sącza, gdzie został nauczycielem plastyki w szkołach podstawowych nr 3 i 4 oraz w Zespole Szkół Elektrycznych im. gen. Józefa Kustronia. Był następnie inspektorem w Wydz. Oświaty Urzędu Wojewódzkiego oraz wykładowcą w Studium Nauczycielskim (filii krakowskiej Państw. Wyższej Szkoły Pedagogicznej).
S. dołączył do starszych artystów: Marii Ritter, Mieczysława Bogaczyka i Jana Powały Dzieślewskiego, tworząc z nimi «Grupę Czterech»; zorganizowała ona w l. 1962–71 pięć wystaw w Nowym Sączu. Tam też urządził S. w r. 1963 swą pierwszą wystawę indywidualną. Został członkiem ZPAP i od r. 1965 brał udział we wszystkich zbiorowych wystawach malarstwa sądeckiego w kraju i za granicą. Uprawiał malarstwo pejzażowe, wywodzące się z tradycji polskiego koloryzmu i pozostające w kręgu oddziaływania Rudzkiej-Cybisowej. Używając czystych, nasyconych barw, tworzył pogodne kompozycje, zwykle w jasnych tonacjach. Przedstawiał z dużą dbałością o szczegół widoki wiejskich kościołów, cerkwi, dworków oraz zabudowań z Sądecczyzny i Podhala. Kolejne swoje wystawy urządził w r. 1972 w Nowym Sączu i w r. 1974 w Krakowie. Również w l. siedemdziesiątych zorganizowano objazdową ekspozycję jego prac, pokazaną w Bielsku, Rzeszowie, Grybowie i Klęczanach.
S. uczestniczył od poł. l. sześćdziesiątych w plenerach malarskich i wystawach poplenerowych (m.in. „Niedzica 68”, „Nowy Sącz 77”, „Bieszczady 80”, „Pieniny 88”). Z podróży artystycznych przywoził wiele szkiców, na podstawie których malował obrazy, m.in. Wenecja i San Marino (z pobytu we Włoszech w r. 1979), Malaga, Salamanka i Cordoba (z wyjazdu do Hiszpanii i Portugalii w r. 1981) oraz Bayonne (z podróży do Francji w r. 1982). W czasie tego ostatniego pobytu uczestniczył jako członek Stow. Sztuka Podhalańska w prezentowanej tam wystawie; prace o zbliżonej tematyce przedstawiał także w l. 1985 i 1987 na Salonach Zakopiańskich. Od r. 1970 był członkiem zarządu Nowosądeckiego Oddziału ZPAP. Tworzył obrazy olejne i akwarele oraz rysunki kredką, węglem, piórkiem i ołówkiem; własną techniką wykonywał na papierze miniaturowe «szafranki». W l. 1973–81 namalował kilkanaście obrazów techniką akrylu. Malując od r. 1978 w technice pasteli, został t.r. członkiem Stow. Pastelistów Polskich; na II (1989) i IV (1994) Ogólnopolskiej Wystawie Pasteli w Nowym Sączu otrzymał wyróżnienia.
W r. 1979 zaprojektował S. dla nowosądeckiego kościoła św. Kazimierza cztery ołtarze do procesji na Boże Ciało. W r. 1986 namalował Portret Karoliny Kózkówny z okazji jej beatyfikacji (obecnie w kościele św. Kazimierza). W l. osiemdziesiątych powstał jego Portret Królowej Jadwigi, patronki Szkoły Podstawowej nr 2 w Nowym Sączu. W r. 1981 był współzałożycielem nowosądeckiego Klubu Inteligencji Katolickiej. W l. osiemdziesiątych kontynuował podróże artystyczne: do Belgii i Holandii (1984) oraz Szwecji, Danii, Norwegii i Finlandii (1986). W jego malarstwie nasiliły się (zapowiadane już obrazami z r. 1966 Nastroje i Tajfun) impresje bliskie abstrakcji, o dramatycznym wyrazie: Czas zapomnienia (1985), Radość życia (1993) i Pejzaż osobisty (1995).
Z okazji trzydziestolecia twórczości S-a zorganizowano w r. 1990 w Muz. Okręgowym w Nowym Sączu wystawę jubileuszową. W r. 1991 otrzymał nagrodę ZPAP im. Bolesława Barbackiego, a w r. 1992 Medal 700-lecia Nowego Sącza i Nagrodę Prezydenta Miasta. Od r. 1994 był radnym m. Nowy Sącz. Kolejne wystawy jego malarstwa odbyły się w Nowym Sączu w l. 1996 i 1997. Zmarł 31 I 1997 w Nowym Sączu, został pochowany na cmentarzu w Gołąbkowicach, następnie przeniesiony w r. 1998 na cmentarz komunalny w Nowym Sączu. Był odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1987).
W zawartym 1 VII 1960 małżeństwie z Zofią z Wierzbickich, księgową, miał S. córki: Barbarę (ur. 1962), historyka sztuki, Małgorzatę (ur. 1965), zamężną Ukraińską, oraz Iwonę (ur. 1969), zamężną Mayer.
W r. 1998 w Muz. Okręgowym w Nowym Sączu odbyła się wystawa monograficzna S-a. W tamtejszym Młodzieżowym Domu Kultury otwarto w r. 2002 „Dziecięcą galerię im. Stanisława Szafrana”; w r. 2004 urządzono w niej wystawę prac patrona, a w r. 2008 ekspozycję „Mistrz i Uczniowie”. W r. 2004 Monika Kita i Stanisław Kęsek zrealizowali film „Stanisław Szafran. Ocalony od zapomnienia”. Prace S-a znajdują się w zbiorach Muz. Okręgowego, Biura Wystaw Artystycznych i Banku Przemysłowo-Handlowego w Nowym Sączu oraz w kolekcjach prywatnych w kraju i za granicą.
Autoportrety: 1960 (akwarela), 1991 (rys. piórkiem); – Encyklopedia sądecka, Kr. 2000; – Miłek R., Stanisław Szafran. Malarstwo, wystawa retrospektywna, Nowy Sącz 1990; Szafran B., Stanisław Szafran. Malarstwo, rysunek, Nowy Sącz 2004; taż, Stanisław Szafran (1929–1997). Malarstwo, rysunek, Nowy Sącz 1998; – Alexander T., Życie społeczne i przemiany kulturowe Nowego Sącza w l. 1870–1990, Kr. 1993; XX-lecie Klubu Inteligencji Katolickiej, Nowy Sącz 2000; Gryźlak P., Niespotykanie ciepły człowiek, „Dzien. Pol.” 2002 nr z 1 II; Jeleniewska-Ślesińska J., Ślesiński W., Studenci i absolwenci krakowskiej ASP w 40-leciu PRL, Kr. 1984; Kiryk F., Ruta Z., Dzieje miasta Nowego Sącza, Kr.–Nowy Sącz 1996; Krupiński A. B., Nasi w kraju Basków, „Dunajec” 1984 nr 18; Kuliś K., Stanisław Szafran (1929–98), „Roczn. Sądecki” T. 26: 1998 (błędny rok śmierci); Migrała L., Kościół i parafia św. Kazimierza w Nowym Sączu, Nowy Sącz 2003; Pleśniakiewicz J., Wystawa „Grupy Czterech” w Nowym Sączu, „Echo Krakowa” 1967 nr z 13 X (fot.); Śmierciak S., Dolinę Słońca przeniósł do Chicago, „Gaz. Krak.” nr z 31 XII 1990 – 1 I 1991; tenże, Żywot sztuką pisany, tamże 1992 nr z 4 VIII (fot.); Wierzbicki P., Stanisław Szafran – rys biograficzny, „Almanach Sądecki” 2003 nr 3 (44); – „Gaz. Wyborcza” 1997 nr 29 (fot. Autoportretu).
Ewa Dwornik Gutowska