Sobolewski Stanisław Władysław (1885–1969), chemik, nauczyciel gimnazjalny. Ur. 28 X w majątku rodzinnym Chwałki pod Sandomierzem, był synem Jana i Franciszki z Gajków, siostrzeńcem Jana Kantego Gajkowskiego (zob.).
Po ukończeniu w r. 1901 progimnazjum w Sandomierzu S. uczył się w gimnazjum w Radomiu, gdzie brał udział wspólnie ze Stefanem Heltmanem i Felicjanem Lechnickim w pracach nielegalnych kółek patriotyczno-samokształceniowych. Za udział w strajku szkolnym nie został dopuszczony do matury; zdał ją 14 VI 1905 jako ekstern w Mińsku Lit. Następnie za namową wuja J. Gajkowskiego rozpoczął studia chemiczne w Szwajcarii na uniw. we Fryburgu, słuchał m.in. wykładów Józefa Wierusza-Kowalskiego z fizyki, Antoniego Kostaneckiego z ekonomii, a także Stanisława Dobrzyckiego z literatury polskiej, bywał też częstym gościem w domu Ignacego Mościckiego. W r. 1909 uzyskał stopień licencjata i został asystentem w katedrze chemii organicznej u Augustyna Bistrzyckiego. Pod jego kierunkiem napisał dysertację Die Kondensation von p-Tolilsaeure mit zweiwertigen Phenolen und Alkylaethern derselben (Freiburg 1911). Na jej podstawie uzyskał w r. 1911 doktorat z odznaczeniem. Jako adiunkt kierował II laboratorium chemicznym, współpracując z Tadeuszem Estreicherem i Ch. Dhéré, z którym wspólnie opublikował prace Sur quelques propriétés de l’hématoporphyrine (,,Comptes rendus hebdomadaires de la Société de Biologie” 1911 vol. 70) i Influence de la température sur l’acidité des protéines et de leurs dérivés (tamże 1911 vol. 71). W r. 1912 przyjął propozycję francuskiej firmy «La Nitrogene» z Lyonu i został kierownikiem laboratorium oraz zastępcą dyrektora ds. technologii w nowo otwartej fabryce kwasu azotowego w miejscowości La Roche de Rame (dep. Hautes Alpes). Stosując nowoczesne technologie, przyczynił się do modernizacji i podniesienia rentowności fabryki, a także wprowadzając metodę Mościckiego produkcji kwasu azotowego, spopularyzował ją na terenie Francji. Po wybuchu pierwszej wojny światowej, w sierpniu 1914 fabrykę zamknięto. S. przez Włochy, Grecję, Bułgarię i Morze Czarne dotarł do Odessy, skąd powrócił do Polski i zamieszkał w Sandomierzu.
W r. 1915 S. wraz z J. Gajkowskim był współorganizatorem pierwszego polskiego gimnazjum w Sandomierzu, które do r. 1919 działało jako Męska Szkoła Filologiczna; został nauczycielem większości przedmiotów ścisłych i przyrodniczych oraz organizował gabinety fizyczny i przyrodniczy. Po przekształceniu szkoły we wrześniu 1919 w Gimnazjum Państwowe uczył także języka francuskiego. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości współorganizował samorząd pow. sandomierskiego; w r. 1919 był pracownikiem Wydz. Aprowizacji, w l. 1919–21 pełnił też funkcję sekretarza sejmiku pow. sandomierskiego. Oddany pracy pedagogicznej (w r. 1930 został mianowany profesorem gimnazjalnym), odrzucił ofertę powrotu do przemysłu chemicznego we Francji i nie przyjął propozycji I. Mościckiego objęcia nadzoru technologicznego w Zakładach Azotowych w Mościcach.
Po wybuchu wojny we wrześniu 1939 S. został zastępcą Komendanta Milicji Miejskiej w Sandomierzu, potem podczas okupacji niemieckiej działał w tajnym nauczaniu jako członek komisji egzaminacyjnej i prowadził komplety w zakresie szkoły średniej, za co został aresztowany w czerwcu 1940 i osadzony w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen-Oranienburg. Potem przenoszono go kolejno do obozów Bergen-Belsen, Holzgas i Kaufering pod Augsburgiem. W maju 1945 został uwolniony przez wojska amerykańskie podczas transportu do Dachau. W Monachium zgłosił się do Komitetu Polskiego i objął funkcję szefa aprowizacji w obozie przejściowym skupiającym byłych więźniów oraz robotników przymusowych z Polski. W końcu lipca 1945 powrócił do kraju i aż do przejścia na emeryturę w r. 1955 uczył w sandomierskim gimnazjum. W r. 1961 Uniw. Fryburski dokonał w pięćdziesiątą rocznicę uroczystego odnowienia doktoratu S-ego. Zmarł 12 II 1969 w Sandomierzu i tam został pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu Katedralnym. Był odznaczony Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości (1929).
W małżeństwie zawartym w sierpniu 1919 ze Stefanią z Ulanów miał S. dwóch synów: Jerzego (1920–1972), lekarza chirurga, podporucznika AK, i Jacka (1923–1942), zmarłego w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau.
S. pozostawił nieopublikowane wspomnienia obejmujące lata szkolne, studiów i pracy za granicą oraz powrót do kraju po wybuchu pierwszej wojny światowej, a także doświadczenia obozowe z l. 1940–5 (mszp. w posiadaniu rodziny).
Portrety S-ego autorstwa Antoniego Kolonko (rysunek), Jerzego Potrzebowskiego i Kazimierza Świecimskiego (akwarele) w posiadaniu rodziny; – Słownik biograficzny nauczycieli w Małopolsce w latach II wojny światowej (1939–1945), Kr. 1995 s. 514; Zagórowski, Spis nauczycieli; – Kawalec J., Jubileusz zasłużonego pedagoga, „Wieści” 1962 nr 8; Kilka uwag na temat książki Czesława Latawca pt. „Sandomierz moja młodość”, w: Notatnik sandomierski, Sandomierz 1980 s. 77; Matusak P., Ruch oporu na ziemi opatowsko-sandomierskiej w latach 1939–1945, W. 1976; Parol D., Tradycje Sobolewskich, „Echo Dnia” 1995 nr 161 s. 3; Sandomierzanie – ofiary niemieckiego terroru, „Ziemia Kielecka” 1945 nr 2 s. 4; Szumił H. I., Męska Szkoła Filologiczna w Sandomierzu w latach 1915–1919, „Zesz. Sandomierskie” 1995 nr 3 s. 30–1; – Bień A., Bóg wysoko dom daleko. Obrazy z przeszłości 1900–1920, W. 1999; Latawiec C., Sandomierz, moja młodość, W. 1976 s. 176–8; Sobolewski W., Sandomierz – jesień 1944 (Fragmenty z Dziennika), „Zesz. Sandomierskie” 1995 nr 3 s. 59; tenże, Sandomierz w roku 1940, „Arch. Hist. Med.” 1971 nr 2 s. 225; Spraw. Dyrekcji Państwowego Gimnazjum w Sandomierzu za l. szk. 1915/16 do 1923/4, Sandomierz 1924 s. 6–7, 9–10, 12–14, 26; – „Tyg. Powsz.” 1969 nr 9 s. 2 (nekrolog); – Arch. rodzinne, m.in. mszp. wspomnień J. Gajkowskiego, Wincentego Sobolewskiego oraz informacje wnuka, Stanisława Sobolewskiego z Kr.
Stanisław Tadeusz Sroka